هوش و راهكارهای رشد آن در كودك
هر كودكی استعدادمشخص و متفاوتی دارد. برخی از كودكان در ساختن ماكت‌های پلاستیكی، برخی در نقاشی كردن و برخی دیگر در شعر و داستان‌نویسی. بعضی از كودكان استعدادهای مدیریتی دارند مثلا در انتخابات مدرسه برگزیده می‌شوند و برخی دیگر دارای احساسات قوی هستند و در خوشحال كردن دیگران مهارت دارند. هوش نشان‌دهنده توانایی كلی فرد در پردازش اطلاعات است كه به یادگیری، درك، استدلال و حل مشكلات او كمك می‌كند و بر روی بسیاری از رفتارهای روزمره فرد تأثیر می‌گذارد. از آنجا كه هر كودكی در نوع خود منحصر به فرد است، در اینجا به تفاوت‌های هوشی كودكان خواهیم پرداخت و راهكارهای اساسی چگونگی استعدادیابی كودكان را بررسی خواهیم كرد.
وراثت یا محیط زیست؟
وراثت در بیش از 80 درصد از استعداد و هوش بزرگسالان نقش دارد، در حالی كه برخی پژوهشگران معتقدند عوامل محیطی تأثیر بسزایی در آن دارند. ژن‌ها، براساس اعمال و اطلاعاتی كه در محیط بر روی آنها اتفاق می‌افتد، ویژگی ژنی خود را آشکار نموده یا ازدست می‌دهند. هر چقدر این اطلاعات محیطی قوی‌تر باشند، در شکوفایی ژن‌های دخیل، موثرترند. كودكانی كه با استعداد ژنی فراوان متولد می‌شوند، در مدرسه مناسب نیز بهتر عمل خواهند كرد و در پی آن وارد دانشگاه خواهند شد و اطلاعات بیشتری دریافت خواهند كرد و هر چقدر اطلاعات فرد بیشتر باشد، باهوش‌تر به نظر می‌رسد. محیط زیست تحت تأثیر ضریب هوشی فرد (IQ) و فرد نیز تحت تأثیر عوامل محیطی است و این چرخه دوطرفه همین‌گونه ادامه دارد. در طول زمان و با افزایش سن، تأثیر محیط زیست بر هوش كودك كمتر می‌شود. وقتی كه كودك از یك محیط خوب و پویا جدا و وارد یك محیط بد (غیرپویا) می‌شود، كارهای متفاوتی انجام می‌دهد. انتخاب دوست او بهتر می‌شود و برنامه‌های آموزشی و علمی تلویزیون را نگاه می‌كند، ولی به مرور چون در این محیط، گزینه‌های مناسب انتخابی كمتری وجود دارد، در طول زمان، انتخاب‌هایش بدتر و بدتر و IQ او ضعیف‌تر خواهد شد.
اندازه‌گیری هوش
فكر نمی‌كنم، نكات و روش‌های زیادی برای ارزیابی هوش كودكان وجود داشته باشد، مگر در مواقعی كه واقعاً ضریب هوشی غیرمعمول به نظر می‌رسند. بیشتر افراد تمایل دارند در این جهت، آزمون‌های فردی اساسی و جدی انجام دهند. اندازه‌گیری شاخص‌های رشد و تکامل رفتاری کودک بهتر از شاخص IQ است.وقتی متوجه می‌شوید آیا كودك شما خوشحال است، كنجكاو است و آیا در یادگیری كوشا است؟ توجه به این نكات از ارزیابی IQ كودك مهم‌تر است. با ارزیابی چگونگی واكنش یك كودك 14 ساله به مسائل اقتصادی و اجتماعی، می‌توانید IQ او را در نظر بگیرید و دریابید كه آیا او همانند یك فرد بالغ رفتار می‌كند یا خیر.
تغذیه مغز
برای سلامت مغز باید تغذیه مناسب داشت و این تغذیه از زمانی كه كودك در رحم قرار دارد، آغاز می‌شود و تا زمان شیرخواری و ... ادامه خواهد داشت. البته شرایط جسمانی و روحی و تغذیه مادر قبل از بارداری را نیز امروزه از عوامل موثر می‌دانند. به همین دلیل است كه مادران از چند ماه قبل از بارداری و زمان بارداری و شیردهی باید ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری را استفاده كنند. باید كودكان خردسال را زمانی كه از شیر مادر گرفته می‌شوند، به سمت خوردن غذاهای سالم و مقوی سوق داده و به آنها آموزش دهید كه از تمام مواد مغذی استفاده كنند. كودكان برحسب شرایط سنی پس از دو سالگی، به طور روزانه به سه الی شش وعده میوه‌ها و سبزیجات، پنج وعده غلات سبوسدار، دو یا سه وعده گوشت و ماهی و مرغ و دو الی سه وعده شیر نیاز دارند. استفاده ازمیان وعده‌های سبک سبب پیشگیری از اضافه وزن كودك در آینده می‌شود. كودكان نیز همانند بزرگسالان متوجه طعم شیرینی و شوری می‌شوند؛ بنابراین مادران باید سبزیجات را طعم‌دار كنند تا كودكان با خوردن آنها ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز خود را دریافت نمایند البته همانطورکه می‌دانیم مصرف نمک باید حداقل گردد. تغذیه مناسب در ضریب هوشی و حتی نوع رفتار مناسب فرد تأثیر دارد. در پژوهشی كه به مدت 13 ماه روی گروهی از كودكان انجام شد، كودكانی كه ویتامین و مواد مورد نیاز خود را به طور کافی در یک روز دریافت می‌کردند عملكرد تحصیلی آنها 16 درصد بهبود یافت.
تقویت فكری
برای اینكه ذهن كودك خود را فعال كنید، هر شب، متنی را با یكدیگر بخوانید و در كودك‌تان انگیزه ایجاد كنید و حس كنجكاوی او را برانگیزید. حتی گوش دادن به یك موسیقی كلاسیك موجب بهبود IQ كودك می‌شود. کودكانی كه در خانه و محیط زندگی‌شان صحبت كردن، گوش دادن به موسیقی، مطالعه و خواندن كتاب رایج است، ضریب هوشی بالاتری دارند و در سنین بالاتر در مدرسه موفق‌ترند.
توصیه به مادران
برای كودك اسباب‌بازی‌های ایمن و رنگارنگ و البته پر سر و صدا بخرید و زمان بیشتری را با كودكان خود سپری كنید؛ چرا كه این امر موجب افزایش رشد ذهنی كودك می‌شود. كودكان خود را به یادگیری و تبادل ایده و نظرات تشویق كنید و زمان مشخصی اجازه دهید که به تنهایی به تماشای تلویزیون و یا بازی‌های ویدئویی سالم بپردازند. همان‌طور كه كودك رشد می‌كند، به زمان و آزادی عمل بیشتری نیاز دارد و آنچه را كه لازم است بداند، از نوع رفتار پدر و مادر یاد خواهد گرفت.
غذاهای ضروری
تغذیه سالم و خوب در سه سال نخست زندگی اهمیت بسیاری دارد. برای رشد مغز به میزان كافی ویتامین و مواد مغذی لازم است. از غذاهای پر چربی، قند و مواد غذایی فرآوری شده و فست فودها بپرهیزید.
غذاهای مفید عبارتند از: آنتی‌اكسیدان‌ها، غلات، اسیدهای چرب امگا 3، آهن، كلسیم و آب، كربوهیدرات‌ها (كه عملكرد ذهنی انسان را تقویت می‌كنند)، ویتامین B و امگا 6 یادمان باشد به علت رشد مغزی غذاهای با محدودیت چربی زیر 2 درصد نباید در رژیم کودکان زیر دو سال وجود داشته باشد. با تغذیه مناسب، ورزش، موسیقی مناسب، آموزش، بازی و فراهم‌سازی سایرعوامل محیطی مناسب، كودكان باهوش‌تری تربیت كنید.
تاثیر ورزش
ورزش، موسیقی و بازی و به طوركلی هر نوع فعالیتی كه موجب تمركز و تحریك رشد روانی كودك شود، ضریب هوشی او را افزایش می‌دهد؛ یادمان باشد هیچ‌گاه كودك خود را به انجام كاری مجبور نكنید؛ مثلاً فقط به این دلیل كه پدر كودك در ورزش‌ها كمی موفق است، او هم باید در این زمینه استعداد داشته باشد! منافع و استعدادهای یادگیری هر كودك منحصر به فرد است؛ فقط فراموش نكنید كه برای افزایش و پیشرفت هوش كودك حتماً لازم است به او بلندپروازی مثبت، شجاعت، وجدان و عزت نفس را نیز بیاموزید كه به همان اندازه هوش در موفقیت كودك موثر است، توانایی‌های بالقوه كودك خود را دریابید و ببینید كه در چه زمینه‌ای استعداد دارد و او را تشویق كنید تا با تقویت نگرش‌ها و ابزارها، بهترین استفاده را از ذهن خود ببرد. اگر به نوع تفكر كودك پی ببریم، می‌توانیم براساس توانایی‌هایش به او آموزش دهیم و نتایج بهتری به دست آوریم.
آموزش هوش
آموزش هوش و بالا بردن آن به پیگیری دائمی نیاز دارد. تغذیه و یك رژیم غذایی سالم و تحریک ذهنی و تشویق كودك با هدایای مختلف وحتی ارزان هم، می‌تواند در این زمینه تأثیر بسزایی داشته باشد. عجله نكنید، گاهی تأثیر آموزش شما 20 الی 30 سال بعد مشخص می‌شود.
برخی از مهارت‌ها تمام عمر همراه شما خواهند بود و به طور دائم موفقیت شغلی و درآمد فرزندان شما را تحت تأثیر قرار می‌دهند. با كودك خود با عشق و محبت رفتار كنید، به او ایمان داشته باشید و او را از همین حالا فردی باهوش تصور كنید. كودكان خود را تشویق كنید تا در جمع صحبت كنند و از آنها بخواهید كه در فعالیت‌‌های اجتماعی و گروهی شركت كنند.
هرگز اجازه ندهید حتی به فكرتان برسد كه كودك شما كم‌هوش و بی‌استعداد است. او را راهنمایی كنید، ولی به او دستور ندهید. لحن صدای شما در این موارد بسیار مهم است. مطالعه یكی از آسان‌ترین و قابل دسترس‌ترین روش‌هایی است كه می‌توانید از آن برای افزایش هوش كودك استفاده كنید. بازی‌های فكری مانند جدول، معما، پازل، شطرنج و یادگیری نواختن نوعی آلت موسیقی به پرورش هوش او كمك می‌كند. هر چقدر پنج سال اول زندگی كودك‌تان به او بیشتر محبت كنید و به اوعشق بورزید (حتی به زبان اشاره) او باهوش‌تر خواهد شد.
