دكتر اكبر كوشانفر؛ متخصص کودکان
بسیاری از والدین و مربیان كودكان از پاره‌ای رفتارهای شكلك‌گونه یا كلام‌های تكراری تیك كودكان شكایت دارند و ابراز نگرانی می‌كنند. گاهی با افرادی سر و كار داریم كه مدام كلمات یا واژه‌های بی‌جا را كه به هیچ‌وجه نیاز به گفتن آنها نیست، تكرار می‌كنند؛ واژه‌هایی مانند: چیز، مثلاً یا به قول معروف كه طرف گفتگو اغلب توجه چندانی به آن نمی‌كند.
كودكان در سنین 7-12 سالگی در 8-12 درصد موارد بیشترین میزان تیك را از خود نشان می‌دهند. تیك در میان پسران بیشتر از دختران شیوع دارد و این حالت ممكن است تا میانسالی ادامه یابد. همچنین احتمال ابتلا به آن در خانواده‌هایی كه اعضای آن تیك دارند، به مراتب بیشتر است. تیك ممكن است به دنبال یك حادثه روانی و اضطراب ناشی از حوادث خانه یا مدرسه به وجود آید.
كودكانی كه والدین سختگیر و مقتدری دارند، بیشتر تیك می‌گیرند. تیك یك اختلال رفتاری شامل ناسازگاری شخصیتی، احساس بی‌كفایتی و ناامنی، خصومت، تحریك‌پذیری، لكنت زبان، ترس و دلواپسی است. که با نوعی پرش ناگهانی یا انقباض غیرارادی عصبی عضلانی همراه می‌باشد و در هر قسمت از بدن می‌تواند به صورت مزمن یا زودگذر در كلام یا رفتار ظاهر شود و هنگام خواب از بین می‌رود.
تیك، كلامی یا رفتاری و به دو شكل ساده و مركب است که مشخصه آن تكراری و ناموزون بودن است. تیك ساده مدت كوتاهی طول می‌کشد و بیشتر از یك ثانیه تداوم ندارد و بعد از چند هفته یا چند ماه از بین می‌رود.
انواع تیك
تیك‌ها بر حسب اینكه مربوط به چه قسمتی از اعضای بدن باشند، تقسیم می‌شوند: تیك‌های چهره‌ای: شایع‌ترین تیك‌هاست که ممکن است به صورت پلك زدن، كشیدن ابروها، گاز گرفتن یا مكیدن لب، میكدن انگشت و ناخن، در آوردن زبان از دهان، فین كردن، بوییدن چیزی، سرفه، بلع كردن، چین دادن پیشانی، تكان دادن گوش، قورت دادن آب دهان، سكسكه، كندن مو، نشان دادن ژست‌های مختلف یا درآوردن صدای حیوانات بروز کند.
تیك‌های گردن و اندام‌ها
چرخش غیرارادی گردن در جهت‌های مختلف، بالا انداختن شانه‌ها، كشیدن دست به مو و سر و صورت، خم كردن زانو و حركات اضافی در راه رفتن، رفتارهای آرایشی.
تیك‌های صدادار
عطسه، سرفه، تقلید صدای حیوانات، صاف كردن گلو، خرناس و در نوع كلامی بیان یك كلمه یا جمله ناسزا از انواع تیک‌های صدادار هستند.
درمان تیك
عوامل محیطی و هیجانی در تشدید تیك بسیار مؤثرند. افراد مبتلا، با قرار گرفتن در موقعیت‌های هیجانی، اضطراب و اختلاف‌های خانوادگی، پرش‌های عصبی‌شان تشدید می‌شود و مواقعی كه در آرامش هستند، این علائم به حداقل می‌رسد. برای درمان این‌گونه رفتارها خانواده باید بدانند كه انتظارات بیش از حد و فشار آوردن روی فرد برای ترك یا كاهش این رفتارها نه تنها مفید نیست، بلكه نتیجه عكس دارد و باعث تشدید این علائم می‌شود.
به جای آن باید از شیوه تربیتی تشویق استفاده کنند؛ به این معنا که وقتی كودك تیك ندارد، بیشتر او را مورد توجه و نوازش قرار دهند و در مواقعی كه تیك دارد، به او بی‌اعتنا باشند. جایگزین كردن فعالیت‌هایی مانند نقاشی، موسیقی، بازی‌ها و... می‌تواند به ترك عادت کمک کند. چنانچه تیک با رفتاردرمانی بهبود نیافت، اولین کار، عدم توجه مستقیم به تیك‌هاست.
در صورت پایدار و مزمن بودن می‌توان از روش‌های غیردارویی habit Roversalt Training یا آموزش معكوس كردن عادت استفاده کرد كه شامل پنج مرحله است. توصیف و تكرار تیك در آینه، پیدا كردن جزئیات تیك، تمرین شناسایی اولین علامت، شناسایی موقعیت تیك و پاسخ فیزیكی تیك در 1-3 دقیقه. با این روش كودك می‌تواند علائم تیك را تحت كنترل خود درآورد.
در صورت عدم پاسخ به درمان‌های غیردارویی، پزشک داروهایی از قبیل «هالوپیریدول- ریسپریدون» و تزریق محلول رقیق‌شده توكسین بوتولنیوم، با در نظر گرفتن عوارض آنها، تجویز می‌کند.
