تحریریه ماهنامه دنیای سلامت
معمولاً پدر و مادرها سعی می‌كنند هیچ‌گاه به كودك خود یك لیوان پر از قهوه ندهند، اما از طرف دیگر به آنها سایر نوشیدنی‌های كافئین‌دار می‌دهند! نوشیدنی‌ها و غذاهای كافئین‌دار فراوانند؛ اما باید مصرف آنها را به حداقل رساند؛ به‌خصوص در مورد كودكان.
در حال حاضر هیچ توصیه‌ای برای مقدار مجاز مصرف كافئین در كودكان وجود ندارد، اما گروهی از پزشكان كانادایی معتقدند كه كودكان زیر هفت سال نباید بیشتر از 45 میلی‌گرم كافئین در روز مصرف كنند. این مقدار كافئین معادل 355 میلی‌لیتر نوشابه یا 43 گرم شكلات است.
تأثیر كافئین روی كودكان
كافئین یك محرك است كه تأثیر مشابهی روی كودكان و بزرگسالان دارد. این ماده دارویی است كه به‌طور طبیعی در برگ‌ها و دانه‌های گیاهان زیادی تولید و به‌طور مصنوعی به برخی غذاهای خاص افزوده می‌شود. كافئین سیستم اعصاب مركزی را تحریك می‌كند؛ به همین دلیل نوعی دارو به شمار می‌آید. مقدار كم آن باعث افزایش انرژی و بالا رفتن میزان هوشیاری بدن می‌شود.
عوارض مصرف بیش از حد كافئین
عصبانیت و ناآرامی آشفتگی معده سردرد عدم تمركز كافی مشكلات مربوط به خواب افزایش تپش قلب افزایش فشار خون كودكانی كه هر روز بیش از 355 میلی‌لیتر نوشابه مصرف می‌كنند، 60 درصد بیشتر از سایر كودكان در معرض چاقی هستند. معمولاً نوشیدنی‌های حاوی كافئین ارزش غذایی ندارند و مصرف آنها هیچ نوع ویتامین و املاحی به بدن كودكان نمی‌رساند و به این ترتیب آنها با كمبود مواد مغذی روبه‌رو می‌گردند.
كودكانی كه نوشابه زیادی می‌خورند، معمولاً دچار كمبود كلسیم می‌شوند و كمبود كلسیم نیز به استخوان‌ها و دندان‌ها آسیب می‌رساند. مصرف بیش از حد نوشیدنی‌های شیرین كافئین‌دار، باعث كرم خوردگی و فرسایش مینای دندان‌ها می‌شود؛ زیرا حاوی شكر بسیار زیادی هستند. 355 میلی‌لیتر نوشیدنی غیر رژیمی كربنات‌دار، حاوی 10 قاشق چایخوری شكر (حدود 49 میلی‌لیتر) و 150 كالری است.
كافئین ادرار آور است و باعث از دست رفتن آب بدن و در نهایت كم‌آبی می‌شود. بنابراین بهتر است از مصرف زیاد كافئین، به خصوص در هوای گرم، خودداری كنید. ترك یكباره نوشیدنی‌ها و مواد غذایی كافئین‌دار با علائمی همچون درد عضلانی، سردرد، افسردگی و حساسیت و زود رنجی همراه است؛ به‌خصوص در افرادی كه مصرف بسیار زیادی داشتند.
كافئین، بیماری‌های قلبی و اختلالات عصبی را تشدید می‌كند. یكی از شایعات رایج در مورد مصرف كافئین این است كه مصرف آن باعث كاهش رشد می‌شود؛ در حالی‌كه تا به حال چنین چیزی ثابت نشده است. كودكان بیشترین میزان كافئین را از طریق نوشابه دریافت می‌كنند.
اما كافئین در قهوه، چای، شكلات، بستنی، ماست یخ زده و انواع مسكن‌ها نیز وجود دارد. برخی والدین به كودكان خود چای سرد می‌دهند؛ با این تصور كه كافئین كمتری دارد؛ در حالی‌كه چای سرد حاوی قند و كافئین بیشتری است (درست به اندازه نوشابه). هر 355 میلی‌لیتر نوشیدنی شیرین و اسیدی 71/2 میلی‌گرم كافئین دارد.
حساسیت به كافئین
حساسیت به كافئین به معنای تأثیر مصرف حد معینی از كافئین روی فرد می‌باشد كه این تأثیر در افراد متفاوت است. حساسیت در اثر مصرف روزانه ایجاد می‌شود. افرادی كه مرتباً كافئین مصرف می‌كنند، كم‌كم مقدار مصرف خود را افزایش می‌دهند تا به تأثیر دلخواه برسند.
تأثیر مصرف كافئین بستگی به وزن خود دارد؛ بنابراین كودكان تأثیر بیشتری از آن می‌گیرند. كافئین در عرض چند ساعت از طریق ادرار از بدن دفع می‌شود. این ماده در بدن ذخیره نمی‌شود و كودكان تا شش ساعت پس از مصرف، اثرات آن را احساس می‌كنند.
كاهش مصرف كافئین
بهترین راه برای كاهش مصرف كافئین و البته قند اضافی این است كه نوشابه را از فهرست غذایی حذف كرده و به جای آن آب، شیر و آب‌میوه‌های صددرصد طبیعی به كودكان خود بدهید. به همین منظور بهتر است كودكتان یا خود شما همیشه یك بطری آب به همراه داشته باشید تا در صورت تشنگی، به سراغ نوشابه نروید و فقط گاهی اوقات چای و نوشابه مصرف كنید.
همچنین به محتویات مواد غذایی نیز توجه كنید. برخی از آنها حاوی كافئین هستند و ممكن است شما متوجه آن نشوید. مصرف كافئین را باید آهسته‌آهسته كاهش داد. اگر این‌كار را به یكباره انجام دهید، كودكتان دچار سردرد و افسردگی خفیف می‌شود. سعی كنید نوشیدنی‌های بدون كافئین را جایگزین نوشابه‌های كافئین‌دار كنید؛ مثل آب، آبمیوه و چای بدون كافئین.
گاهی اوقات كاهش مصرف كافئین منجر به خستگی می‌شود. جای نگرانی نیست و این خستگی با استراحت بیشتر و افزایش سطح انرژی بدن برطرف می‌گردد. گاهی اجازه دهید كودكتان مواد كافئین‌دار نیز بخورد؛ مثلاً هیچ اشكالی ندارد اگر كیك تولدش طعم قهوه داشته باشد و یا در یك روز سرد، كاكائوی گرم بخورد. میانه روی و اعتدال در هر كاری كلید تندرستی و سلامت شما و كودكتان است. مصرف كافئین را می‌توان به راحتی كنترل كرد.
