زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر سیدمحمدرضا بلورساز؛ فوق‌تخصص عفونی اطفال؛ عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی دكتر مرجان‌

سالانه حدود 9 میلیون نفر از مردم جهان مبتلا به سل می‌شوند كه در حدود 1 میلیون نفر( 11درصد) از مبتلایان را افراد با سن كمتر از 15 سال تشكیل می‌دهند از این رو در این مقاله بر آن شدیم تا پیرامون روش‌های تشخیص این بیماری در اطفال بیشتر بحث كنیم.

تشخیص سل در كودكان بر پایه موارد زیر امكان‌پذیر است

‌ - شرح حال دقیق شامل سابقه تماس با سل و علایم سازگار با آن

-‌  معاینات كلینیكی

-‌  تست پوستی توبركولین(TST)

-‌  آزمایشات باكتریولوژیكی اسمیر و كشت و پاتولوژی

-‌  بررسی رادیولوژیك CXR

انجام آزمایشات باكتریولوژیكی در كودكانی كه یكی یا بیشتر از شرایط زیر را داشته باشند ضروری است:

1- شك به مقاومت دارویی 2- عفونتHIV 3- بیماری شدید یا با عوارض 4- تشخیص نا معلوم
آزمایشات باكتریولوژیكی:

الف) روش‌های قدیمی ترتشخیصی یا Conventional

اسمیر: رنگ‌آمیزی زیل نلسون یك تكنیك مفید برای تشخیص باسیل سل است در صورتی كه تعداد ارگانیسم000/50- 000/10در هر سی‌سی از نمونه مورد آزمایش (خلط، شیره معده) باشد ولی حساسیت این روش در اطفال حدود 40- 35 درصد است.

كشت كلاسیك: یك متد حساس است و تعداد 100-10 ارگانیسم در نمونه مورد آزمایش را می‌تواند تشخیص دهد، اشكال این روش طولانی بودن زمان آن 40-31 روز است. حساسیت و اختصاصیت این روش به ترتیب 85-70 و 99-98 درصد می‌باشد.

ب) روش‌های جدیدتر

1- RAPID CULTURE: كشت BACTEC و فلورسانت است.

كشت BACTEC به روش رادیومتریك است و از كربن نشان‌دارشده (C14) استفاده می‌شود و ارگانیسم كربن نشان‌دارشده را متابولیزه می‌كند و Co2 14 آزاد می‌شود و در عرض 7 روز میكروارگانیسم و حساسیت دارویی میكروارگانیسم در ترشحات تنفسی و سایر مایعات كلینیكی را می‌توان تعیین كرد.

به دلیل محدودیت در اختصاصی بودن تجهیزات آزمایشگاهی در انجام این آزمایش هزینه بالای انجام آن این روش نمی‌تواند جایگزین كشت كلاسیك شود.

2- مولكولار

PCR: به دلیل طولانی بودن زمان رشد ارگانیسم در محیط كشت می‌توان از روش PCR استفاده كرد. اگر چه میزان اختصاصیت PCR بالا است ولی میزان حساسیت این روش از كشت كمتر است.

حساسیت PCR با كیفیت مناسب حدود 100-90 درصد در نمونه اسمیر مثبت و حدود 70-60 درصد بر روی نمونه اسمیر منفی كشت نمونه‌های تنفسی بیماران است. با این وجود مشكلات متعددی در درخواست PCR هنوز وجود دارد از جمله تنوع در متد انجام تست، هزینه‌بر بودن و احتمال بالا بودن مثبت كاذب.  PCR

یك روش ساده آزمایشگاهی است كه Amplification DNA را انجام می‌دهد و DNA مایكوباكتریوم را در معاینات كلینیكی بیماران تشخیص می‌دهد و جایگزین كشت به دلیل كوتاه بودن زمان تشخیصی (حدود 24 ساعت) شده است. DNA از مایعات جدا شده از بیماران خارج می‌شود تا زمانی كه میزان آن برای تشخیص در تكنیك هیبریدیزاسیون كافی باشد.

در این متد ارگانیسم زنده یا مرده تفاوتی ندارد و بنابراین جواب مثبت لزوما نشانگر بیماری حاد و فعال نمی‌تواند باشد. بالاترین میزان ارزش در این روش در جمعیت‌های با شیوع كم بیماری برای تشخیص عفونت نهفته و یا پنهان است. از روش PCR بر روی RNA نیز استفاده می‌شود.

RFLP

یا همان روش DNA Fingerprinting (از این روش برای ارزیابی در هنگام شیوع سل و در مطالعات اپیدمیولوژیكی برای تمییز دادن بین عفونت مجدد آندوژن سل و فعال شدن مجدد بیماری استفاده می‌شود. زمان نتیجه این آزمایش حدود 7-6 روز طول می‌كشد).

Nucleic acidprobes

استفاده از این روش در كنار كشت BACTEC برای تایید عفونت مفید است و مفیدترین نمونه برای انجام این تكنیك بیوپسی از لنف نود است.

Immunoassay of mycobacterial antigens

تعیین مستقیم آنتی‌ژن مایكوباكتریوم با Immunoassay به خصوص در مایع CSF در مورد مننژیت سلی قابل انجام است و انجام این روش در سایر مایعات جدا شده از جمله خلط و ... مشكل است و مطالعات محدودی در این زمینه انجام شده است.

ELISA

الایزا آنتی بادی علیه مایكوباكتریوم توبركلوزیس را تعیین می‌كند. در كودكان می‌توان از IgG و یا IgM برعلیه آنتی‌ژن A60 مایكوباكتریوم توبركلوزیس استفاده كرد. سایر آنتی‌ژن‌ها Ag SAG,Plasma membrane Ag, Anda,TB-C-7-5 می‌باشد.

از تكنیك الایزا می‌توان از برای بیماران مبتلا به سل ریوی و خارج ریوی استفاده كرد.بسیاری از مطالعات نشان داده اند كه الایزا روش مفیدی با حساسیت و اختصاصیت بالا برای پیدا كردن Ag به خصوص در مایع CSF است.

HPLC

یك تكنیك با ارزش است كه مایكولیك اسید دیواره مایكوباكتریوم توبركلوزیس را تعیین می‌كند. این روش در عرض 18-2 ساعت قابل ارزیابی است ولی نقص این روش گران‌قیمت بودن آن است. ADA آدنوزین د آمیناز آنزیمی است كه توسط لنفوسیت T فعال در بدن میزبان تولید می‌شود.

در افراد مبتلا به مننژیت سلی افزایش پیدا می‌كند. این آزمایش توسط روش Colorimetric قابل تشخیص است و میزان این آنزیم پس از كموتراپی موثر كاهش می‌یابد. از این آنزیم جهت مانیتورینگ درمان بیماران مبتلا به مننژیت سلی می‌توان استفاده كرد.