دکتر احمدرضا درستی : متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی
تحریریه زندگی آنلاین : پوست بدن انسان نقش محافظتی فوق‌العاده‌ای را ایفا می‌کند و هر گونه لطمه‌ای که در آن ایجاد گردد، مستقیماً بر سلامت کل بدن تأثیر می‌کند. از طرف دیگر، ناسالم بودن بدن نیز روی پوست اثرات جدی برجای می‌گذارد. تغییرات هورمونی و شرایط خاص فیزیولوژیک، تغذیه نامناسب، آلرژن‌ها و همچنین دوره‌های ویژه سنی، محیط زندگی (از قبیل آلودگی‌های محیطی) و حتی شرایط روحی - روانی و از جمله استرس‌های شدید نیز از جمله عواملی هستند که تاثیرات جدی و گاه بسیار نامناسب و لطمه‌زننده را بر پوست بدن و در نتیجه بر سلامتی ما وارد می‌سازند.
بیشتربخوانید:
7علت اصلی جوش زدن
در زمان‌های نه چندان دور، بیشترین مشکل مردم با پوست‌شان بود؛ به این ترتیب که عوارض متعدد پوستی شامل تغییر رنگ (مثلاً سفید و یا قرمز شدن) پوست، التهابات و خارش جدی پوست در بسیاری از افراد رایج بود. پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها می‌توانند برای ما تعریف کنند که بسیاری از مردم در اغلب مواقع مشغول خاراندن خود بودند که البته، علت اصلی این خارش‌های پوستی وجود ضایعات قارچی بر آن بود که گاهی نیز موجب ریزش موها و به‌اصطلاح کچلی‌های موضعی نیز می‌گردید. قارچ‌های تک سلولی از جمله میکروب‌هایی هستند که در تمام محیط زندگی و اطراف ما وجود دارند و به راحتی می‌توانند روی پوست سوار شده و شروع به رشد و نمو و ایجاد بیماری نمایند.
باکتری‌ها نیز نه تنها در محیط اطراف ما، بلکه حتی در بینی و گلو و روی پوست و برخی از قسمت‌های دیگر بدن ما همواره وجود دارند و هرگاه فرصتی پیدا کنند، آزارهایی به بدن می‌رسانند. به‌عنوان مثال، به محض این که جوش‌هایی در نقاطی از بدن ظاهر شد، آنها از چربی فراوان آن تغذیه کرده و تکثیر می‌کنند و می‌توانند جوش ساده را به جوش عفونی (چرکی) تبدیل سازند. در ادامه، عوامل تغذیه‌ای که می‌توانند به افزایش جوش‌ها دامن بزنند و یا به کاهش این مشکل کمک کنند، مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
عوامل ایجاد و یا تشدید‌کننده جوش‌های پوستی
کربوهیدرات‌های ساده
مصرف مقدار فراوان کربوهیدرات‌های ساده نه تنها می‌تواند به ظهور بیماری‌هایی از قبیل دیابت نوع 2، چاقی، بیماری‌های قلبی و تنفسی منجر شود، بلکه می‌تواند از دلایل ازدیاد جوش صورت نیز باشد.
مصرف برخی غذاها موجب می‌شود قند خون به سرعت بالا رود که این غذاها «نمایه گلیسمیک بالا» دارند. با مصرف غذاهای دارای نمایه گلیسمیک بالا، میزان بیشتر و سریع‌تری از انسولین در خون ترشح می‌شود که مستقیماً بر روی هورمون‌هایی تأثیر می‌گذارد که می‌توانند باعث جوش و آکنه شوند.
افزایش ترشح انسولین ضمناً موجب اختلال تولید هورمون‌های جنسی می‌شود که این، خود موجب افزایش تلاش بدن برای ترشح هورمون‌های آندروژن (یا هورمون‌های جنسی بویژه هورمون‌های مردانه از قبیل تستوسترون) می‌گردد.
این فعالیت بدن موجب فعالتر شدن غدد چربی و تکثیر آنها و در نتیجه تولید چربی بیشتر در آنها می‌شود، لذا یکی از توصیه‌های مهم علم تغذیه، مصرف مقدار مناسب کربوهیدرات‌های پیچیده از قبیل نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای، حبوبات، سبزیجات، میوه‌ها به همراه پوست‌شان و همچنین کاهش مصرف کربوهیدرات‌های ساده‌ای مثل قند و شکر و شربت‌های شیرین، نان سفید، برنج سفید، چیپس سیب‌زمینی، کیک و کلوچه است.
بیشتربخوانید:
جلوگیری از جوش زدن در تابستان با رعایت چند نکته ساده
غذاهای فوری سرخ کرده
علاوه بر کربوهیدرات‌های ساده، مصرف غذاهای فوری سرخ کرده نیز موجب بروز و تشدید التهاباتی در بدن می‌شود که این التهابات با ناراحتی‌های پوستی از قبیل جوش، کاملاً ارتباط دارند. مطالعات متعدد بیانگر این است که مصرف هله هوله‌ها با بروز و تشدید جوش‌ها ارتباط جدی دارد.
کاکائو
شکلات اعم از تلخ و یا شیرین، از کاکائو و کره کاکائو ساخته می‌شود. کاکائو حاوی آنتی‌اکسیدان بوده، ولی ضمناً محرک و تاحدودی التهاب آور است؛ لذا بسیاری از افراد از مصرف کاکائو برای سرحال بودن و فعالتر شدن استفاده می‌کنند. مصرف کاکائو به مقدار کم، به سلامت پوست و نشاط فرد کمک می‌کند؛ با این وجود، برخی مطالعات مبین این نکته است که التهاب‌آوری کاکائو در زمانی که فراوان مصرف شود، می‌تواند روی پوست و جوش‌های پوستی اثر تشدید‌کنندگی داشته باشد.
شیر
برخی مقالات ادعا می‌کنند که مصرف شیر با جوش صورت ارتباط داشته و موجب افزایش و تشدید جوش‌ها می‌شود. دلیل این ادعا را نیز وجود هورمون‌های موجود در شیر و به‌ویژه هورمون رشد گاوی عنوان می‌کنند. لازم به ذکر است که پاستوریزه کردن و یا جوشاندن شیر موجب از بین رفتن هورمون‌ها می‌شود. گرچه هورمون رشد گاوی با پاستوریزاسیون تا حدودی سالم باقی می‌ماند، ولی این هورمون که ساختار پروتئینی دارد، در دستگاه گوارش انسان تجزیه می‌شود و از ساختار هورمونی آن چیزی باقی نمی‌ماند. ضمن این که بدن انسان قادر به جذب و استفاده از این هورمون نیست و تنها قادر است از هورمون رشد انسانی بهره جوید. بنابراین، حتی کسانی که به اشتباه شیر را نجوشانده و پاستوریزه نشده مصرف می‌کنند نیز، در خطر هدف قرار گرفتن هورمون‌های ناچیز موجود در شیر نخواهند بود و هیچ مشکلی از جمله جوش‌های پوستی آنها را تهدید نمی‌کند. لاکتوز موجود در شیر، به آرامی قند خون را افزایش می‌دهد و لذا حتی برای افراد دیابتیک نیز مشکلی ایجاد نمی‌کند. از آنجا که لاکتوز سطح انسولین را به‌سرعت افزایش نمی‌دهد، به چربی‌سازی بدن نیز کمک نمی‌شود؛ در واقع بسیاری از مطالعات بیانگر این واقعیت هستند که مصرف مقدار کافی شیر و لبنیات به نگهداری وزن مناسب و کاهش اضافه وزن کمک می‌کند.
بیشتر بخوانید:
جوش سر سیاه بینی را با این روش از بین ببرید
راه های جلوگیری از زدن جوش و آکنه
7راهکار برای پیشگیری از جوش زدن صورت
عوامل مؤثر در ایجاد جوش
از ابتدای نوجوانی، به‌مدت چند سال (اغلب بین 25-15 سالگی) افراد با جوش‌هایی در بدن و به‌ویژه در صورت، روبه‌رو می‌شوند که به‌ازای تغییرات هورمونی اتفاق می‌افتد و امروزه به آن جوش زمان بلوغ یا آکنه گفته می‌شود. به طور کلی اغلب جوش‌ها در بدن و بویژه جوش‌های صورت (یا همان آکنه)، نتیجه تولید بیش از حد چربی توسط غدد چربی زیر پوست است. این تولید بیش از حد ممکن است در اثر پرکاری این غدد و یا تکثیر بیش از حد سلول‌های تولید کنده چربی باشد. ضمناً فعالیت هورمون‌ها نیز در تشدید ترشح چربی غدد چربی مؤثر است.
هنگام ترشح فراوان چربی، باکتری‌های موجود در پوست فرصت را غنیمت شمرده و به سرعت تکثیر کرده و ایجاد چرک می‌کنند.
عواملی همچون ژنتیک، قومیت، محل زندگی، روش زندگی و تغذیه می‌توانند در بروز و شدت جوش‌ها مؤثر باشند. به عنوان مثال، تحقیقات انجام شده بر روی نوجوانان آمریکایی نشان داده که بیش از ۹۵ درصد آنها در سنین بلوغ دچار آکنه و جوش‌ها می‌شوند؛ در حالی که بروز چنین جوش‌هایی در نوجوانان جوامع شرقی مانند گینه‌نو و پاراگوئه، به ندرت اتفاق می‌افتد.
تغذیه و آکنه
وجود جوش‌ها به تعداد کم و با سایز کوچک، معمولاً قابل تحمل است؛ ولی حضور جوش‌هایی به تعداد زیاد در نقاط مختلف صورت همراه با ترشحات چربی و گاه چرکی و همچنین با سوزش و خارش زیاد، معمولاً همه را به فکر می‌اندازد که برای درمان آن اقدام کنند. اغلب متخصصین پوست، برای درمان جوش صورت بیشتر بر روی درمان‌های موضعی تکیه می‌کنند. درمان‌هایی مثل لوسیون‌های آنتی‌باکتریال، پاکسازی پوست، کرم‌های مختلف و داروهای آنتی‌بیوتیک خوراکی مورد تجویز قرار می‌گیرند.
در طی سال‌های گذشته، بسیاری از متخصصان پوست ارتباطی بین رژیم غذایی و آکنه قائل نبودند و لذا نیازی برای معرفی افراد به متخصصان تغذیه و دریافت رژیم مناسب غذایی تصور نمی‌کردند؛ در حالی که امروزه مشخص شده تغذیه مناسب در بهبود جوش‌ها نقش داشته و برعکس، تغذیه نامناسب به تشدید بروز و عوارض آنها کمک می‌کند و لذا عموماً با این سؤال روبرو هستیم که چه بخوریم و یا چه نخوریم تا این جوش‌ها از بین بروند. محققان دریافته‌اند که مصرف برخی مواد غذایی باعث بیشتر شدن آکنه و مصرف برخی مواد، باعث از بین رفتن و کاهش آنها می‌شود. به‌عنوان مثال، تبدیل رژیم ناسالم غربی (نان سفید و غلات فرآوری شده، غذاهای آماده، گوشت قرمز فراوان، مصرف کم میوه و سبزیجات و مصرف فراوان فست‌فودها) به رژیم سالم‌تر مدیترانه‌ای حاوی غلات کامل، گوشت ماهی، زیتون، میوه‌ها و سبزیجات و حبوبات، موجب بهبود وضعیت جوش‌های پوستی می‌شود.
بیشتر بخوانید:
7راهکار برای پیشگیری از جوش زدن صورت
ترکاندن جوش صورت به روش درست و بدون عواقب!
لکه صورت یا ملاسما را چطور درمان کنیم؟
