زمانی که با کمبود خواب مواجه هستیم یا نیاز داریم که برای انجام کار‌های خود بیدار بمانیم، قهوه یکی از شناخته شده‌ترین نوشیدنی‌های است که برای افزایش سطح هوشیاری به آن پناه می‌بریم. از سوی دیگر، مصرف شکلات می‌تواند به بهبود خلق و خوی انسان کمک کند. اما مشخص شده است که این خوراکی‌ها ممکن است به مغز ما نیز کمک کنند.
زمانی که درباره مواد شیمیایی مشترک موجود در قهوه و کاکائو فکر می‌کنیم، کافئین نخستین چیزی است که به ذهن ما خطور می‌کند. ما معمولا تمام فواید قهوه را با کافئین مرتبط می‌دانیم و در مورد کاکائو یا شکلات ممکن است گزارش‌هایی درباره فواید فلاونوئید‌ها را به خاطر آورید. اما قهوه و شکلات دارای مواد شیمیایی دیگری هستند که نقش آن‌ها در تقویت توانایی شناختی انسان و محافظت از مغز ثابت شده است.
قهوه به عنوان یک تقویت کننده و محافظ عملکرد شناختی
قهوه حاوی شش ماده فعال است که فواید مختلفی را برای مغز ارائه می‌کنند و کافئین یکی از آن‌ها است. در ادامه با این شش ماده بیشتر آشنا می‌شویم.
کافئین
کافئین حاوی آلکالوئیدی به نام متیل‌گزانتین است. باور بر این است که این ماده شیمیایی در کافئین گیرنده‌های آدنوزین یا گیرنده‌هایی که به ما می‌گویند چه زمانی به خواب برویم را مختل می‌کند. در واقع، این همان چیزی است که هوشیاری، تمرکز و حافظه بهتر موقتی پس از نوشیدن یک فنجان قهوه را موجب می‌شود. این اختلال و وقفه به دوپامین اجازه می‌دهد که برای مدت زمان طولانی‌تری در بدن باقی بماند و به حفظ احساس خوب کمک کند. با این وجود، نوشیدن بیش از حد قهوه می‌تواند به تحریک پذیری و عصبی شدن فرد منجر شود.
اسید کلروژنیک
این ماده شیمیایی در دانه‌های سبز قهوه یا دانه‌های بو داده نشده وجود دارد. زمانی که دانه‌ها بو داده می‌شوند، اسید کلروژنیک عملا از بین می‌رود. بسیاری بر این باروند که این ماده به کاهش جذب کربوهیدرات‌ها در دستگاه گوارش انسان کمک می‌کند، از این رو، به کاهش قند خون و تولید انسولین کمک می‌کند. برخی مطالعات با حضور سوژه‌های حیوانی توانایی در کاهش جذب چربی و ذخیره آن را نیز نشان داده اند.
اسید کینیک
زمانی که اسید کلروژنیک طی فرآیند بو دادن شکسته می‌شود، اسید کینیک تولید می‌شود. این اسید به تولید تریپتوفان و نیکوتینامید در روده کمک می‌کند که برای ترمیم دی‌ان‌ای ضروری هستند.
اسید کافئیک
دانشمندان بر این باورند که برخی خواص آنتی اکسیدانی قهوه ریشه در اسید کافئیک دارند. این اسید بخشی از خانواده پلی‌فنول‌ها است که به واسطه خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهاب خود مشهور هستند.
کوئرستین
کوئرستین یکی دیگر از انواع پلی‌فنول و فلاونوئید‌های موجود در قهوه است. این ماده در خواص آنتی اکسیدانی، ضد سرطان، ضد ویروس، ضد التهاب قهوه نقش دارد. همچنین، کوئرستین با رادیکال‌های آزاد مقابله کرده و به تقویت جریان مواد مغذی در رگ‌های خونی کمک می‌کند.
فنیلیندان
به نظر می‌رسد فنیلیندان موجود در قهوه می‌تواند به مهار دو پروتئین آمیلوئید بتا و تائو که با بیماری‌های آلزایمر و پارکینسون پیوند خورده اند، کمک کند. این پروتئین‌ها می‌توانند موجب تشکیل پلاک و گوریده‌هایی روی اعصاب مغز شوند که فعالیت سیناپس‌ها و ارتباط بین نورون‌ها را دچار اختلال می‌کند. فعالیت آمیلوئید بتا و تائو می‌تواند به نابودی یا بیماری نورون‌ها منجر شود. این شرایط در عملکرد نورون‌ها که امکان پردازش اطلاعات، برقراری ارتباط و دسترسی به حافظه و موارد دیگر را ممکن می‌سازند، اختلال ایجاد می‌کند.
قهوه و تقویت عملکرد شناختی
اگرچه مواد فعالی که در بالا به آن‌ها اشاره شد، هر یک به واسطه برخی ویژگی‌های خاص شناخته شده هستند، این که در کنار هم چه عملکردی ارائه می‌کنند یا کدام یک کارایی بیشتری در تقویت مغز دارند همچنان در حال مطالعه و بررسی است. با این وجود، مطالعات مختلف برخی همبستگی‌های احتمالی را نشان داده اند.
مطالعه‌ای جدید یک عامل جالب توجه را در مورد فنیلیندان و مهار دو پروتئین مرتبط با بیماری‌های آلزایمر و پارکینسون نشان داده است. این مطالعه که در نشریه Frontiers in Neuroscience منتشر شد، نشان می‌دهد که تولید فنیلیندان با فرآیند بو دادن دانه‌های قهوه مرتبط است.
در همین راستا، هرچه بو دادن دانه‌های قهوه بیشتر طول بکشد، فنیلیندان بیشتری تولید می‌شود که نشان می‌دهد دانه‌های بو داده تیره قهوه دارای بیشترین میزان تراکم از این ماده هستند.
مطالعه‌ای دیگر نقش اسید کافئیک و اسید کلروژنیک را در توانایی محافظت از مغز و هوش انسان نشان داده است. پژوهشگران در دانشگاه اوکایاما در ژاپن مطالعه‌ای را درباره تاثیر اسید کافئیک و اسید کلروژنیک بر روتنون انجام دادند. روتنون یک مهارکننده میتوکندری است که در زمان ترشح سموم می‌تواند موجب علائمی مشابه با بیماری پارکینسون شود.
دانشمندان به موش‌ها روتنون تزریق کرده و سپس آن‌ها را با اسید کافئیک و اسید کلروژنیک تیمار کردند تا آثار این موارد را بررسی کنند. پژوهشگران دریافتند که اسید‌ها واکنش آنتی اکسیدانی سلول‌های گلیال را افزایش داده و بر همین اساس، روتنون را از ایجاد انحطاط در مغز باز داشتند.
به طور کلی، مواد شیمیایی غالب در قهوه یا مواد مرتبط با کافئین نشان داده اند که عمکلرد شناختی را تقویت کرده، به واسطه واکنش آنتی اکسیدانی از نورون‌ها محافظت کرده و التهاب را کاهش می‌دهند. هرچه نورون‌های ما سالم‌تر باشند، توانایی و انعطاف پذیری در ایجاد ارتباطات جدید و یادگیری بهتر خواهد بود.
شکلات هوش ما را افزایش می‌دهد
شکلات، به ویژه شکلات تلخ یا کاکائو دارای فواید شگفت انگیز مشابه با مواردی است که به واسطه مصرف کافئین می‌توانیم از آن‌ها بهره‌مند شویم. افزون بر این، شکلات حاوی فلاوانول‌هایی از خانواده فلاونوئید‌ها است. فلاوانول‌ها هم به عنوان آنتی اکسیدان و هم عامل ضد التهاب عمل می‌کنند.
همچنین، فلاونوئید‌ها قادر به عبور از سد خونی-مغزی هستند و خود را در بخش‌هایی از مغز که بر یادگیری و حافظه تاثیرگذار هستند، مانند هیپوکامپ، قشر مغز، مخچه و جسم مخطط ذخیره می‌کنند. فلاونوئید‌ها می‌توانند به طور مستقیم با نورون‌ها و سیناپس‌ها در مغز ارتباط برقرار کنند. این به محافظت و بهبود شرایط مغز از طریق افزایش تولید پروتئین‌های مورد نیاز برای تولید نورون‌های جدید یا محافظت از نورون‌های موجود کمک می‌کند. بر همین اساس، به پیشگیری از بیماری‌های آلزایمر و پارکینسون کمک می‌شود.
پژوهش‌ها در گذشته ثابت کرده بودند که فلاونوئید‌ها به تقویت سلامت قلب و عروق کمک می‌کنند. جریان خون سالم نه تنها برای بدن ضروری است، بلکه برای رشد و سلامت مغز نیز اهمیت دارد.
پژوهشگران طی یک مطالعه در دانشگاه لاکویلا در ایتالیا به بررسی آثار کاکائو بر عملکرد شناختی در زمینه‌های های توجه، حافظه، و عملکرد اجرایی پرداختند. تیم پژوهشی به بررسی چندین مطالعه که در گذشته انجام شده بودند و تجزیه و تحلیل نتایج اقدام کردند.
در همین راستا، پژوهشگران دریافتند:
مصرف شکلات تلخ همانند قهوه ممکن است بهبود فوری در عملکرد شناختی را موجب شود.
سطوح بالای فلاوانول در شکلات تلخ بهبود در عملکرد حافظه فضایی و کاهش زمان‌های واکنش را نشان داده است.
سطوح بالای فلاوانول پردازش اطلاعات دیداری را بهبود بخشیده است.
هنگام محرومیت از خواب، برای بهبود توانایی شناختی در انجام وظایف مفید بوده است.
شکلات تلخ واقعی یا سطوح بالای فلاوانول‌ها بهبود چشمگیر عملکرد شناختی در مقایسه با شیرکاکائو یا دیگر نوشیدنی‌ها با محتوای فلاوانول کم را نشان داده است.
در تمام موارد، بهبود جریان خون در مغز و عملکرد رگ‌های خونی در مغز مشاهده شده است.
هیچ نشانی از تغییرات رفتاری منفی ناشی از مصرف کاکائو گزارش نشده است.
یکی از مهم‌ترین عواملی که باید به آن اشاره داشت این است که فواید در موارد مرتبط با مصرف شکلات تلخ و درصد بالاتر کاکائو قوی‌تر بوده اند. شیر کاکائو، شکلات سفید، یا نوشیدنی‌های شکلاتی حاوی فلاوانول کمتری هستند، از این رو، نقش کمرنگ‌تری در بهبود عملکرد شناختی داشتند.
سخن پایانی
قهوه و شکلات تلخ نشان داده اند که اثر چشمگیری بر توانایی‌های شناختی انسان دارند. افزون بر این، آن‌ها به محافظت از نورون‌ها در مغز انسان کمک می‌کنند. قهوه و شکلات تلخ دارای خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهاب هستند که به کاهش آسیب ناشی از استرس، سن، و حتی آسیب دیدگی مغز کمک می‌کنند. مواد شیمیایی مختلف موجود در آن‌ها با پروتئین‌ها تعامل داشته و به تولید نورون‌های جدید کمک کرده، توانایی نورون‌ها برای برقراری ارتباط با یکدیگر را افزایش داده و سیناپس‌های جدید برای یادیگری بهتر ایجاد می‌کنند.
اگرچه پژوهش‌ها در زمینه توانایی قهوه و شکلات بر افزایش هوش انسان ادامه دارند، اما نتایج پژوهش‌های صورت گرفته از بسیاری جهات جالب توجه هستند.
منبع: عصرایران
