دكتر منصوره وحدت؛ متخصص زنان و زایمان
خونریزی غیرطبیعی رحمی (AUB) قدیمی‌ترین و شایع‌ترین علت انجام هیستروسكوپی است. AUB یكی از شایع‌ترین مشكلات مراجعان به درمانگاه‌های زنان می‌باشد و در مطالعه به عمل آمده پولیپ، میوم، هیپرپلازی شایع‌ترین علت آن در سالهای باروری است و علل مربوط به حاملگی در مقام بعدی قرار دارند.
در سالهای بعد از یائسگی آتروفی، پولیپ میوم و هیپرپلازی از علل مهم AUB است و علاوه بر این، مشكلات مربوط به اختلالات هورمونی از علل دیگر AUB شمرده شده‌اند. تعیین علت دقیق این مساله با انجام معاینه دودستی و تهیه بیوپسی، هیسترگرام و سونوگرافی، MRI، CT و حتی كورتاژ و در نهایت هیستروسكوپی امكان‌پذیر است.
طی سالیان دراز روش تشخیص استاندارد برای تشخیص منشاء خونریزی‌های غیرطبیعی رحمی انجام D&C بوده است، ولی این روش برای تشخیص ضایعات داخل رحم مانند پولیپ، میوم روش مناسبی نیست. روش تشخیصی هیستروسكوپی از آنجا كه امكان دید مستقیم را فراهم می‌كند، می‌تواند امكان تشخیص ضایعات داخل رحم مانند پولیپ و میوم را فراهم سازد.
همچنین مشكلات مربوط به روش‌های جلوگیری مثل باقی ماندن IUD یا مشكلات مربوط به حاملگی مثل پولیپ جفتی به وسیله آن قابل انجام است.
عوامل ایجاد AUB و شیوه‌های تشخیص آنها
AUB یك اختلال شایع در بیماری‌های زنان است كه می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد. بیوپسی آندومتر تا 98 درصد كانسر و هیپرپلازی را تشخیص می‌دهد، هر چند اطلاعات محدودی از ضایعات داخل رحم مثل پولیپ، میوم، آدنومیوزیسنیز در اختیار ما می‌گذارد با این حال سونوگرافی ترانس واژینال اطلاعات قوی از ضایعات داخل رحمی را مطرح می‌نماید.
با اینكه MRI و CT نیز بسیار گران‌قیمت است اما هیستروسكوپی تنها روش قابل استفاده برای مشاهده و درمان ضایعات داخل رحم می‌باشد.
پولیپ آندومتر
یكی از ضایعات موجود داخل رحم است كه به دو نوع «فانكشنال» و «نان فانكشنال» تقسیم می‌شود. پولیپ فانكشنال اغلب كوچك و قاعده پهن و رنگ مشابه آندومتر دارد و احتمال اشتباه شدن با «هیپرپلازی فوكال» وجود دارد. به طور كلی كارسینوما، ساركوما و هیپرپلازی می‌توانند به صورت پولیپ تظاهر كنند.
گاهی بقایای جفت بعد از زایمان به صورت پولیپ جفتی تظاهر می‌كند. درمان پولیپ از طریق قیچی پایه آن با هیسترسكپ، گراسپنگ پولیپ و در موارد بزرگ از طریق رزكتوسكوپ قابل اجراست.
میوم زیر مخاطی
تشخیص میوم زیر مخاطی توسط هیستروسكوپی بسیار آسان می‌باشد. سطح آندومتر پوشاننده میوم آتروفیه و رنگ پریده‌تر از اطراف است و یك شبكه عروقی روی سطح آن مشاهده می‌شود. با فشار نوك هیستروسكوپ به میوم، قوام و سفتی آن حس می‌شود. براساس كلاسفیكاسیون اورپاتی میوم ساب موكوزا را به تیپ صفر (پدانكوله)، تیپ یك (بیش از 50 درصد داخل حفره رحم) و تیپ دو (كمتر از 50 درصد داخل حفره رحم) تقسیم می‌كنند.
وقتی میوم سایز كوچك و پدانكوله باشد، به راحتی از طریق هیستروسكوپ قابل جراحی است. گاهی با دادن GnRH آگونیست سعی در كوچك كردن میوم می‌شود تا جراحی توسط هیستروسكوپ قابل اجرا باشد. هنگام جراحی میوم به علت باز بودن سینوس‌های خونی ممكن است كمپلیكاسیون‌های مربوط به مدیای متسع‌كننده كه خطرناك‌ترین آن هیپوناترمی است، به وقوع بپیوندد. میوم‌های تیپ یك و دو گاه بعد از دو ماه نیاز به جراحی مجدد دارند.
آدنومیوزیس
وجود بافت نابجای غددی آندومتر در میومتر كه بر اثر حاملگی‌های متعدد به وقوع می‌پیوندد موجب AUB و دیسمنوره می‌شود. وجود سوراخ‌های غددی (دیورتیكول) در حفره دلالت بر این بیماری می‌كند. اغلب از طریق روش‌های تخریبی قابل درمان است، ولی شكست در روش‌های تخریبی آندومتر به علت وجود این ضایعه می‌باشد و اغلب نیاز به هیستروكتومی (در بیماران دور از یائسگی) است.
هیپرپلازی و كانسر آندومتر
در هیپرپلازی و كانسر آندومتر نیز خونریزی غیرطبیعی مشاهده می‌شود و در اكثر موارد با بیوپسی تشخیص داده می‌شود. ممكن است در بیوپسی مواردی كه به صورت فوكال در ناحیه كورنه آ موجود است، پاسخ منفی داشته باشیم كه هیستروسكوپی در تشخیص آن موثر است.
مطالعه اخیر نشان می‌دهد در صورتی كه در هیستروسكوپی مشكوك به كانسر یا هیپرپلازی باشیم در 71 درصد تشخیص با هیستولوژی تایید می‌شود. در صورت منفی بودن هیستروسكوپی در 6/0 درصد احتمال دارد بیوپسی هنگام هیستروسكوپی كانسر یا هیپرپلازی پاسخ دهد.
آتروفی رحم
خونریزی غیرطبیعی می‌تواند بر اثر اتروفی مخاط رحم به خصوص در خانم‌ها بعد از یائسگی نیز رخ دهد. د موارد جواب بیوپسی منفی و در صورت باقی ماندن علائم، بهتر است داخل رحم با هیستروسكوپی مشاهده شود. رحم آتروفی حفره كوچك دارد و گاهی چسبندگی بر اثر اتروفی رخ می‌دهد. در صورتی كه در این بیماران وجود آتروفی تایید و نئوپلازی رد شود درمان هورمونی موجب بهبودی علائم می‌گردد.
علل مربوط به مشكلات بارداری و روش‌های جلوگیری
به دنبال گذاشتن IUD مسی نیز افزایش خونریزی شایع است كه بقایای IUD در حفره رحم توسط هیستروسكوپی دیده و به راحتی IUD خارج می‌شود. استفاده از قرص‌های ضد حاملگی، مصرف آمپول‌های پروژستینی با اثرات درازمدت یا مصرف ایمپیلانت‌های هورمونی نیز با خونریزی نامنظم همراه است. پولیپ‌های جفتی نیز از علل دیگر خونریزی می‌باشد كه با هیستروسكوپ قابل تشخیص و درمان است.
