فرزاد برهمندپور؛ کارشناس ارشد تغذیه و ارتقای سلامت
بسیاری از مادران بعد از نه ماه بارداری و پس از تولد نوزادشان به فکر کم کردن سریع وزن اضافی می‌‌افتند که در طول بارداری برایشان ایجاد شده است. به همین دلیل برخی از مادران تصور می‌‌کنند که ماه‌‌های بعد از بارداری زمان خوبی برای گرفتن رژیم‌‌های غذایی سخت برای کم کردن وزن می‌‌باشد، در حالی که رژیم‌‌های غذایی سخت برای کاهش وزن در مادر با کاهش کمی و کیفی شیر او و تغذیه نامناسب نوزادش در ارتباط مستقیم می‌‌باشد.
در واقع اعتقاد متخصصان تغذیه بر آن است که پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و سعی بر شیردهی منظم به نوزاد در ماه‌‌های اول پس از زایمان می‌‌تواند به تدریج باعث کاهش وزن بدن مادر شود. البته برای داشتن یک رژیم غذایی سالم برای مادر شیرده نکات مهمی وجود دارد که توجه به آنها ضامن کنترل وزن مادر و رشد مناسب نوزاد می‌‌باشد، که در ادامه در مورد این نکات مطالبی ارائه می‌‌شود.
کنترل وزن مادر با شیردهی منظم
مطالعات محققان نشان داده که شیردهی یک راه موثر برای کنترل وزن مادران پس از بارداری می‌‌باشد و مادرانی که بعد از زایمان به طور منظم حداقل شش تا نه ماه به نوزاد خود شیر نمی دهند، بیشتر دچار عوارض چاقی‌‌های موضعی در سالیان بعد دوران زندگی خود می‌‌شوند. در واقع برای تولید شیر روزانه بدن مادر پانصد کیلوکالری انرژی مازاد مصرف می‌‌کند که همین انرژی در طول ماه‌‌های شیردهی با کم کردن وزن‌‌های اضافی دوران بارداری در ارتباط می‌‌باشد.
پس مادران شیرده نباید در این دوران به دنبال پیروی از رژیم‌‌های غذایی سخت و محدود باشند یا این که زود هنگام شیردهی خود به نوزاد را قطع کنند، چون این مسائل ارتباط مستقیمی با اضافه وزن آنها در طول دوران‌‌های بعدی زندگی شان خواهد داشت. پس برای کاهش وزن‌‌های اضافی دوران بارداری حداقل شش تا نه ماه شیردهی منظم به نوزاد ضروری است.
نیازهای تغذیه‌ای مادران شیرده
یک اعتقاد قدیمی در بین خانواده‌‌ها آن است که برای شیردهی مناسب، مادران باید میزان غذای بیشتر از حد عادی مصرف نمایند تا شیر آنها بیشتر شود. اما تحقیقات علمی نشان داده است، در صورتی که رژیم غذایی مادر متعادل و متنوع باشد، کمیت و کیفیت شیر او برای نوزادش بهترین خواهد بود و اگر بخواهد پرخوری کند، نتیجه آن افزایش وزن در دوران شیردهی می‌‌باشد.
اگرچه از دیدگاه علم تغذیه، مادران شیرده به طور متوسط نیاز به پانصد کیلوکالری انرژی بیشتری دارند، اما یک روش ساده و سرانگشتی برای آن که مادران شیرده بدانند که انرژی لازم را دریافت کرده‌اند و دچار پرخوری نشده اند، آن است که هر زمان در این دوران احساس گرسنگی کردند، حتما غذا یا مواد غذایی را میل نمایند و به هیچ عنوان به دلیل مشغله کاری، نگهداری نوزاد و یا کم بودن زمان برای انجام فعالیت‌‌های روزانه، رژیم غذایی خود را محدود نکنند.
چون که محدودیت دریافت مواد غذایی به معنی کاهش حجم و کیفیت شیر برای نوزاد می‌‌باشد. یکی از توصیه‌‌های اکید متخصصان تغذیه در مورد رژیم غذایی مادر شیرده آن است که او حتما باید به طور متنوع از تمام گروه‌‌های غذایی استفاده نماید. این امر باعث می‌‌شود تا تمایل نوزاد به مصرف شیر مادر بیشتر شود. البته باید توجه کرد که مادر شیرده در مصرف برخی از مواد غذایی باید دقت نماید. برای مثال مصرف زیاد غذاهای آماده و نیمه آماده در دوران شیردهی با تمایل کم نوزاد به مصرف شیر در ارتباط است. به همین دلیل توصیه می‌‌شود که مادر از انواع غذاهای طبیعی، تازه و ارگانیک در رژیم غذایی خود استفاده نماید تا شیر کافی و با کیفیت برای نوزاد خود داشته باشد.
مکمل درمانی در مادران شیرده
کلا اگر مادر شیرده دارای یک رژیم غذایی متعادل و متنوعی باشد، نیاز به مصرف هیچگونه مکملی برای او احساس نمی‌شود. اما در برخی از مادران شیرده که از رژیم غذایی متعادلی پیروی نمی کنند، توصیه می‌‌شود از مکملهای غذایی مانند قرص امگا 3، مولتی ویتامین‌‌ها و ویتامین‌‌های خاص مانند اسیدفولیک یا ویتامین B12 استفاده نمایند که البته نیاز و دوز مصرف این مکمل‌‌ها وابسته به کمبود ریز مغذی‌‌ها در بدن مادر می‌‌باشد و یک پزشک یا متخصص تغذیه می‌‌تواند با توجه به کمبودهای موجود در بدن مادر، مصرف این مکملهای غذایی را برای او تجویز نماید.
البته یکی از بهترین مواد غذایی که می‌‌تواند تامین کننده بیشترین مواد مغذی مورد نیاز بدن مادر باشد و از مکملهای غذایی عملکرد بهتری در بدن مادر شیرده دارد، ماهی می‌‌باشد. توصیه می‌‌شود مادر شیرده در هفته حداقل دو بار ماهی مصرف کند. در ضمن مصرف مواد غذایی غنی شده مانند غلات غنی شده با ویتامین B12، شیر غنی شده با ویتامین D، نان یا ماکارونی غنی شده با انواع ویتامین‌‌های B، آردهای غنی شده با آهن به عنوان غذاهای مکمل ممکن است برای برخی مادران شیرده با کمبودهای حاشیه ای مواد مغذی بسیار سودمند باشند.
