آسیه محمدزاده؛ کارشناس ارشد تغذیه
ویار، شایع‌ترین بیماری گوارشی در سه ماهه اول بارداری است و معمولا در 50 تا 90 درصد خانم‌های باردار ایجاد می‌شود. علت ویار تغییرات هورمونی بدن در دوران بارداری می‌باشد. عارضه فوق اغلب در حدود هفته 17 بارداری برطرف می‌شود. معمولا خانم‌های مبتلا به تهوع صبحگاهی قادر به انجام كارهای شخصی و یا حتی كار در خارج از منزل هستند و وزن كم نمی‌كنند. عوامل تحریك‌كننده تهوع عبارتند از بوهای نامطبوع، ادویه‌جات، حركت، سر و صدا، نور شدید و شرایط آب و هوایی نامساعد.
مصرف وعده‌های غذایی كم‌حجم و متعدد و مصرف آب در بین وعده‌های غذایی اصلی به بهبود تهوع كمك می‌كند. همچنین حذف غذاهای پرادویه از رژیم غذایی مبتلایان به ویار ضروری است. مصرف غذاهای گرم چرب به دلیل تحریك حس بویایی، باعث تهوع می‌شود، ولی مصرف غذاهای چرب كه در دمای اتاق نگهداری شده‌اند (مانند چیپس) مشكلی ایجاد نمی‌كند.
مصرف نان خشك، بیسكویت خشك و یا شیرینی خشك بلافاصله پس از بیدار شدن در صبح به بهبود تهوع كمك می‌كند. توصیه می‌شود مبتلایان به ویار، مقداری از این مواد غذایی را در بالای تختخواب خود قرار دهند تا بتوانند به هنگام صبح قبل از پایین آمدن از تخت خواب، آنها را میل كنند. بوییدن لیمو ترش مانع از استشمام بوهای نامطبوع محیط می‌شود و تهوع را كاهش می‌دهد. سایر درمان‌هایی كه برای رفع این عارضه توصیه می‌شوند، عبارتند از مصرف كراكر و چیپس، بعضی از آب نبات‌ها، برگ تمشك قرمز، كاهش سر و صدای محیط و دوش گرفتن طولانی مدت.
اگرچه مصرف برخی مواد غذایی به بهبود تهوع كمك می‌كند، ولی باید دقت كرد كه یك رژیم غذایی متنوع رعایت شود تا همه مواد مغذی مورد نیاز مادر باردار تامین گردد. اگر ابتدای بارداری با استفراغ شدید و كاهش وزن همراه باشد، فرد مبتلا به تهوع و استفراغ بدخیم بارداری است و در معرض خطر سوءتغذیه قرار دارد.
تهوع و استفراغ بدخیم در 2 درصد بارداری‌ها مشاهده می‌شود. در صورت از دست دادن شدید آب بدن، بستری شدن در بیمارستان ضروری است. جالب است بدانیم كه بعضی از متخصصان علت اصلی تهوع و استفراغ بدخیم را یك مساله روانی می‌دانند. به خاطر داشته باشید كه در دوران بارداری نباید هیچ دارویی (حتی ویتامین) بدون تجویز پزشك مصرف شود.
پیكا
پیكا عبارت است از مصرف مواد با ارزش تغذیه‌ای كم یا فاقد ارزش تغذیه‌ای. واژه پیکا (Pica) در لاتین به معنی پرنده‌ای است که غذای فراوان و مختلفی می‌خورد و در واقع تمایل به خوردن مواد درهم و برهم دارد. مواد غیرخوراکی كه در پیكا مصرف می‌شوند، عبارتند از: نشاسته، خاک، گِل رس، ماسه، سنگ ریزه، خاکستر، گچ، مهر نماز، پودر لباسشویی، مو، صابون، خمیردندان، دانه‌های قهوه، پلاستیک، خاکستر سیگار، سکه، زغال چوب، سر کبریت سوخته، ته سیگار، کاغذ، یخ، قرص‌های آنتی‌اسید، شربت شیر منیزیمی و جوش‌شیرین.
بروز پیكا محدود به منطقه جغرافیایی، ن‍ژاد، جنس، فرهنگ یا وضعیت اجتماعی نیست و فقط به زنان باردار منحصر نمی‌شود. پیکا اغلب در خانم‌های بارداری که در دوران کودکی یا بارداری قبلی خود، این حالت را تجربه کرده‌اند، دیده می‌شود. علت پیكا به روشنی مشخص نشده است. یك فرضیه بیان می‌كند كه مواد غیرخوراكی باعث برطرف شدن حالت تهوع و استفراغ می‌شوند. تئوری دیگری نیز بیان می‌كند كه كمبود املاح ضروری مانند كلسیم یا آهن موجب تمایل فرد به مصرف منابع غیر غذایی این املاح می‌شود. همچنین عوامل روانی می‌توانند زمینه‌ساز بروز پیكا باشند.
پیكا ممكن است منجر به بروز سوء تغذیه شود، زیرا مواد غیر خوراكی، فاقد مواد مغذی مورد نیاز بدن می‌باشند. همچنین برخی از مواد غیرخوراكی حاوی تركیبات سمی مانند فلزات سنگین هستند و مصرف آنها موجب بروز مسمومیت و نیز كاهش جذب مواد معدنی مورد نیاز بدن مانند آهن می‌شود. سایر عوارض پیكا عبارتند از انسداد روده به دلیل مصرف بیش از حد نشاسته یا گل، صدمه به دندان به دلیل جویدن مواد غیرخوراكی و ابتلا به عفونت‌های انگلی به دلیل خاك‌خوری.
جهت درمان این عارضه ممكن است نیاز به بررسی‌های تشخیصی از قبیل آزمایش خون برای شناسایی كم‌‌خونی و اندازه‌گیری مایعات و الكترولیت‌ها باشد. رادیوگرافی شكم نیز ممكن است توصیه گردد. اقدامات درمانی شامل ممانعت فیزیكی و برانگیختن بیزاری در فرد نسبت به مصرف مواد غیر غذایی می‌باشد. همچنین ارزیابی محیط منزل و تعامل‌های خانوادگی به منظور ایجاد محیط سالم‌تر مفید است.
در بسیاری از موارد، فرد به درمان پاسخ می‌دهد و یا با اتمام بارداری، علایم پیكا برطرف می‌شود. به خاطر داشته باشید که کلید موفقیت در درمان پیکا، صبر و پشتیبانی خانواده می‌باشد.
