تحریریه زندگی آنلاین
مقدمه
عید فطر یکی از دو عید بزرگ اسلامی است که در روز اول ماه شوال برگزار می‌شود.
مسلمانان پس از یک ماه روزه و عبادت پروردگار، چشم به راه این روز بزرگ می‌باشند و این روز را جشن می‌گیرند.
عید فطر بدرقه‌ای است بر ماه رمضان. در این روز، روزه حرام است و گویی پس از یک ماه اطاعت از پروردگار، همگان در ضیافتی که از سوی رب‌العالمین تدارک دیده می‌شود شرکت می‌کنند.
در لغت به‌معنی شکستن روزه و روزه‌گشودن آمده است و عید فطر را عید روزه‌گشادن نیز می‌‌گویند. در صبح عید فطر در همه شهرها و روستاهای سرزمین‌های اسلامی نماز عید فطر با تشریفات خاصی برگزار می‌شود. گرچه نماز عید فطر واجب نیست؛ اما تمام مسلمانان علی‌الخصوص آنان که موفق به روزه گرفتن شده‌اند، شرکت در نماز عید فطر را مستحب می‌دانند.
برپایی نماز عید فطر و دیگر مراسم مخصوص این روز در نقاط مختلف بسیار دیدنی و شنیدنی است که به شرح یکایک این آداب و مراسم می‌پردازیم.
فرارسیدن اول شوال، عید سعید فطر فرصت مناسبی را پیش روی ما نهاد، تا پس از بررسی و استخراج و تنظیم اطلاعاتی گردآوری شده در پایگاه پژوهش‌های موضوعی «فرهنگ و تمدن تاریخی» از پیشینه و چگونگی برپایی ایان عید مذهبی در ایران شناخت و آگاهی بیشتری حاصل نماییم.
درهمین راستا پایگاه «فرهنگ و تمدن تاریخی» اداره کل پژوهش و آموزش سیما برای بازگو كردن بخشی از تاریخ و فرهنگ این سرزمین- ایران- به بیان برخی مستندات تاریخی درخصوص آداب رسوم و چگونگی وداع و برپایی عید و جشن ایرانیان و جایگاه این عید در میان ایشان پرداخته است.
در این پایگاه پژوهشی آن دسته از اطلاعات تاریخی موجود در پایگاه كه به موضوعاتی چون پیشینه تاریخی این عید، آیین‌های مربوط به آن، برپایی جشن و نماز عید در گذشته به ویژه در میان حكمرانان و... در فرهنگ و آیین و سنن ایرانیان پرداخته را استخراج و ساماندهی كرده تا با شناخت و آگاهی از آنها اطلاعات بیشتری از جایگاه و اهمیت این عید در فرهنگ دینی‌مان حاصل نماییم.
در جزوه حاضر كه دربردارنده برخی از مستندات و شواهد تاریخ مذهبی ایران است می‌توان موضوعات مطرح شده را با نگاهی دقیق‌تر و ژرف‌اندیشانه‌تر به‌عنوان یك سنت و آیین مطرح و مورد بررسی و تحلیل قرارداد.
شایان ذكر است با جاری و كاربردی ساختن این اطلاعات در نظام پژوهشی و تولیدات سازمانی در قالب‌های نمایشی (فیلم و سریال، تله تئاتر، انیمیشن و...) غیرنمایشی (مستند، تركیبی، میزگرد، مسابقه، گزارش خبری و...) با مضامین معارفی، می‌توان اطلاعاتی از تاریخ مذهبی و فرهنگی ایران اسلامی را به بیننده ارائه نمود.
ویژگی‌های خاص پایگاه پژوهش‌های موضوعی «فرهنگ و تمدن تاریخی» كه آن را از دیگر پایگاه‌های اطلاعاتی- پژوهشی نه تنها در سازمان صدا و سیما بلكه از دیگر مراكز علمی و پژوهشی متمایز می‌سازد آن است كه:
این پایگاه به مانند یك دایره‌المعارف بزرگ تاریخی با بهره‌گیری از اسناد و مدارك دست اول و دوم معتبر تاریخی در حوزه فرهنگ و تمدن ایرانی- اسلامی (از صدر اسلام تا انقلاب اسلامی ایران) به بررسی و مطالعه، استخراج، گردآوری، تنظیم و ذخیره‌سازی داده‌های تاریخی براساس سر فصل‌های موضوعی متنوع و متعدد پرداخته است تا براساس آن كلیه محققان و پژوهشگران، برنامه‌سازان و دست‌اندركاران تولیدی و دیگر علاقمندان به مطالعه در حوزه فرهنگ و تمدن ایران زمین از آن بهره‌مند شوند.
پایگاه فرهنگ و تمدن تاریخی اداره كل پژوهش و آموزش سیما افتخاردارد با ساماندهی، پردازش، جهت‌دهی و پژوهش پایگاهی را تاسیس نموده است كه داده‌های آن:
. شامل 110 هزار فیش تحقیقاتی. (بیش از 85 هزار ركود)
. از بیش از 1260 عنوان كتاب.
. در محدوده زمانی از صدر اسلام تا انقلاب اسلامی (در هشت دوره تاریخی مجزا).
. در محدوده جغرافیایی ایران زمین (مرزهای ایران در سیر تاریخی).
. در ساختار نمودار درختی (با سرفصل‌های موضوعی كلی و فرعی) اطلاعات خود را ارائه نموده است.
در مجموعه جزوات با عنوان «برگی از تاریخ» كه بر اساس برخی از مناسبت‌های ملی مذهبی موضوعات خاص تهیه و تنظیم شده است؛ داده‌های در قالب فیش‌های تحقیقاتی با عناوینی چون: موضوع فیش، شرح فیش، سایر اطلاعات (كه شامل: نام كتاب، نویسنده، مترجم، ناشر، سال نشر، محل نشر)، صفحه كتاب (كه فیش از آنها استخراج شده)، نام مآخذ و دوره تاریخی كه فیش و موضوع مربوط به آن است؛ تنظیم و ارائه شده است.
پایگاه پژوهشی «فرهنگ و تمدن تاریخی» اداره كل پژوهش و آموزش سیما امید دارد، با توجه به پتانسیل‌های اطلاعاتی و پژوهشی موجود در حوزه تاریخ و در موضوعات جغرافیایی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و موسسات تمدنی جدید و با هدف ایجاد تنوع و تحول در امر برنامه‌سازی و پشتیبانی از برنامه‌های تولید، علاوه بر در اختیار قراردادن اطلاعاتی جامع در اغلب زمینه های تاریخی، به پاسخی فراخور نیاز پژوهشگران و برنامه سازان دست یابد تا با ایجاد ارتباطی مستقیم با واحدهای پژوهشی و تولیدی سازمان، بخشی از خلأهای پژوهشی برنامه‌سازی را پرنماید.
درخاتمه اشاره به این نكته لازم و ضروری است كه فیش‌ها استخراج شده فقط به عنوان یك نمونه ارائه گردیده و درخصوص انتخاب آنها گزینش خاصی لحاظ نشده است.
اطلاعات هر یك از فیش‌ها مستند بوده و هیچگونه دخل و تصرفی بر روی آنها صورت نگرفته، مگر در موارد ضروری که در این صورت نظرات ویراستار در داخل كروشه قید شده است.
امید است با یاری خداوند متعال، حاصل این پژوهش كه به همت گروهی از اساتید، محققان، ویراستاران و دیگر همكاران اداره كل انجام گرفته است؛ مراحل نهایی خود را نیز بپیماید و مورد استفاده و بهره‌برداری كلیه پژوهشگران، برنامه‌سازان و دیگر علاقمندان به حوزه تاریخ، فرهنگ و تمدن قرار گیرد.
