يك كمی با دلم راه بيا
بهار میآید. سال تحویل میشود و نوروز با همه مسائلش از راه میرسد.مسائلی كه همیشه هم راهحلهای ساده ندارد. یكی از مسائل نوروز مسائلی است كه فرزندان نوجوان ما، ناخواسته برای ما ایجاد میكنند. نوجوان ما میخواهد مستقل از ما عمل كند، در تعطیلات نوروز وقت بیشتری را با دوستانش بگذراند، با ما به بسیاری از دید و بازدیدهای نوروزی نیاید، و به قول معروف، كار خودش را پیش ببرد. همین استقلال طلبی منجر به مخالفتهایی میشود كه گاه خانوادهها را میآزارد و اوقات همه را تلخ میكند بدون این كه راهحلی برای آن سراغ داشته باشند. گاهی هم نوجوان ما از نظر میزان هزینهسازی با ما دچار مشكل میشود. او میخواهد پولها را در جهتی خرج كند كه مطابق با نظر یا سلیقه یا میل ما نیست.
لباسهایی را میپوشد كه ما دوست نداریم و رفتارهایی را انجام میدهد كه از نظر ما نامناسب است و این در حالی است كه روزهای خوشی را كه باید با آرامش و فراغ بال بگذرانیم، تبدیل به روزهایی پر تنش میكند بدون آن كه چنین قصدی داشته باشد. برای آن كه بتوانیم با دختر یا پسر نوجوان خود بهتر كنار بیاییم باید توجه داشته باشیم كه نوجوانان ویژگیهای بخصوصی دارند كه مقتضای سن آنهاست. برای داشتن رفتار درست و صحیح با نوجوان و درك او، باید با ویژگیهای نوجوان بیشتر آشنا شد. بعضی از این ویژگیها عبارتند از:
نوجوان كم حوصله است
اكثر نوجوانان نسبت به انجام كارهایی كه مورد پسند و علاقه والدین است بیحوصلهاند و كشش و علاقهای نسبت بدان ندارند. چه نسبت به معاشرتها و تفریحات آنها و چه نسبت به كارها و مسئولیتها. با توجه به این ویژگیها تنها زمانی میتوانید نوجوان را با خود همراه كنید كه حس هیجان خواهی او را تحریك كرده باشید یا او را به كارهایی بگمارید كه بدان علاقه درونی داشته باشد. علائق او با ما متفاوت است. اگر ما دوست داریم در تعطیلات عید به دید و بازدید برویم ممكن است او پارك یا سینما یا گردشهای دسته جمعی را ترجیح بدهد.
نوجوانان زیاد پرحرف نیستند
كودكی كه در بچهگی دور و بر شما بالا پایین میپرید و پر حرفی میكرد ناگهان تبدیل میشود به نوجوانی كم حرف كه به سوالات شما در یكی دو كلمه و به شكل كاملا فشرده پاسخ میدهد و دیگر رازهایش را با شما در میان نمیگذارد. در این زمینه به او پافشاری و اصرار نكنید چون با اصرار شما او باز هم بیشتر در خود فرو خواهد رفت. او را آزاد بگذارید تا هر زمان میل داشت با شما گفتگو كند. خصوصا به نوجوانتان اصرار نكنید در مهمانیها و دید و بازدیدهای نوروزی اظهار فضل كند و مهارتهای خود را به رخ بكشد و با مهمانهای متفاوت شما، خوش و بش كند. چنین چیزی بعید است. ویژگی یك نوجوان طبیعی، كم حرفتر شدن است.
كشش نسبت به همسالان و دوستان
نوجوانان دربیشتر مواقع حرف شنوی بیشتری نسبت به دوستان خود دارند و احتمال عمل كردن به حرفی كه همسالان به آنها میگویند بیش از همان حرف است كه از والدین شنیده شود. این ویژگی باعث میشود كه نظارت والدین بر افرادی كه نوجوانشان با آنها تمایل به دوستی میشود بیشتر شود. توجه داشته باشید كه اغلب، فرزندان ما هیچگونه آموزشی برای انتخاب دوست دریافت نمیكنند و به همین به جذابیتهای ظاهری و گفتاری همسالان جذب میشوند در حالیكه آموزش انتخاب دوست باید از كودكی به آنها داده شود تا مهارت لازم را تا رسیدن به نوجوانی كسب كرده باشند. لااقل از كودكی به فرزندانمان یاد بدهیم كه ویژگیهای یك دوست خوب عبارت است گفتن حرفهای زیبا، ورزش و فعالیت سالم، مطالعه كردن و پرداختن به یك هنر یا فن. بیشتر ما به فرزندانمان میگوییم چه دوستی بد است اما هرگز به او یاد نمیدهیم كه دوستان خوب، كدامها هستند چطور باید یك دوست خوب انتخاب كرد.
آموزش صرفه جویی
متاسفانه نه تنها نوجوانان، كه حتی بیشتر بزرگسالان هم در باره صرفهجویی و اسراف چیزی نمیدانند و بدون توجه به وضعیت اقتصادی خانواده، پول خرج میكنند و گاه توقعات زیاده از حد دارند. حتما لازم است در شرایط عادی (نه زمانی كه توقعات مالی خود را ابراز میكند) درباره محدودیت خرج كردن پول با توجه به شرایط اقتصادی تان با آنها صحبت كنید. آنها از همان كودكی باید یاد بگیرند ا حتیاجات خود را با درآمد خانواده تنظیم كنند و طرز لباس پوشیدنشان را با فرهنگ و روش خانواده هماهنگ كنند. اگر این كار از كودكی انجام نشده باشد نمیتوان انتظار داشت كه نوجوان ما اصول خرج كردن پول و انتخاب پوشاك را بداند و بدان عمل كند.
استقلال و داشتن حریم شخصی
نوجوانان دوست دارند مانند بزرگترها با آنها رفتار شود و كسی آنها را كودك فرض نكند. دوست دارند هزینههای او را بصورت ماهیانه یا هفتگی در اختیارش قرار دهید و در كارها به جای دستور دادن با آنها مشورت نمایید. چون نوجوانان از نظر هوشی در سطح بالایی قرار دارند مشورت با آنها برای خودتان هم قابل توجه است. همچنین نوجوان دوست دار در بسیاری از موارد تنها باشد و حریم شخصی داشته باشد. دیگر تمایل ندارد در هر موقعیتی با شما به مهمانی و دید و بازدید بیاید كه این هم در سن او رفتاری طبیعی تلقی میشود.
خط قرمزهایی كه همیشه باید رعایت كنیم
در مواجهه با نوجوانان خصوصا در دید و بازدیدها و مهمانیها، كارهایی هست كه والدین به اشتباه مرتكب میشوند و ما در این جا بعنوان خط قرمز از آنها یاد میكنیم. این كارها نتیجه دلخواه و مطلوب ما را ندارند و اكثرا به برقراری رابطه مناسب با نوجوانمان ضربه میزنند. در زمانی كه فرزندان ما رشد میكنند لازم است برخی رفتارهای ما نیز رشد كنند و متناسب با شرایط تغییر جهت دهند. در این جا به برخی از این كارها اشاره میكنیم.
تمسخر ممنوع!: هرگز به نوجوانتان با بكار بردن عبارات تمسخرآمیزی كه در باره ظاهر یا عملكرد اوست نخندید و او را مسخره نكنید، خصوصا جلوی جمع و در مهمانیها. همینطور، از یادآوری وقایع نامطلوب دوران كودكی او، خصوصا در میان جمع خودداری كنید. به او نگویید خپل یا گامبو یا دست و پا چلفتی یا... برای این قبیل شوخیها اقلا تا بیست سالگی او صبر كنید!
نوجوان خود را با دیگران مقایسه نكنید: هر كس توانمندی و ویژگی خود را دارد. به محض این كه در ایام نوروز نوجوانهای فامیل را دیدید، آنها را با فرزند خود مقایسه نكنید. این كه فلان دوست تو با ادب یا حرف شنو یا زرنگ یا... است هیچ كمكی به نوجوان نمیكند جز این كه رابطه او را با شما تیره و تار خواهد كرد. مطمئن باشید كه هر نوجوانی كه شما را تحت تاثیر قرار میدهد با خانواده خود دهها مشكل دارد. پس زود نتیجهگیری نكنید.
غیرمستقیم صحبت كنید: هر وقت احساس كردید كه نوجوانتان رفتار نادرستی دارد به طور غیرمستقیم این رفتار را به او بفهمانید. جا دارد كه در كنار انتقاد از رفتارهای او، به نكات و ویژگیهای مثبت او نیز اشاره داشته باشید تا بیان انتقاد تبدیل به یك محاكمه آزار دهنده نشود و نوجوان بتواند ارزیابی مناسبی از خود داشته باشد.
نوجوانان لطیف با ظاهر خشن
به رغم همه توضیحاتی كه در باره ویژگیهای نوجوانان داده شد، اما ظاهر نوجوانمان كه دیگر بالغ و بزرگ شده نباید ما را گول بزند. او از نظر احساسی كاملا لطیف است و هنوز نیاز به در آغوش گرفتن و ابراز محبت دارد و نباید عاطفه را از او دریغ كرد. منتها باید ابراز عاطفه متناسب با سن و شرایط او باشد. در تعطیلات نوروز كه نوجوانان ما وقت بیشتری را با ما میگذرانند بیشتر در معرض اختلاف نظر و در عین حال آموزش آنها قرار میگیریم. بنابراین باید به ابزارهایی برای مواجهه با آنها مجهز باشیم و بتوانیم الگوی مناسبی برای آنها ارائه دهیم. برای افزایش مسئولیتپذیری و راهبرد ذهن نوجوانان نیز راهكارهایی وجود دارد كه برخی از آنها را برایتان مختصرا توضیح میدهیم.
پاسخ سوالات او را بطور كامل و حاضر و آماده ندهید. كمك كنید قسمتهایی از پاسخ را خود او كشف كند تا ذهنش پویاتر شده و قدرت تشخیص او بیشتر شود. همچنین وقتی مسئولیتی را به نوجوانتان میسپارید مطمئن شوید كه صورت مسئله به دقت و روشن برای او تفهیم شده باشد و ازبیان جملات كلی و چند پهلو پرهیز كنید. ضمنا در تفویض مسئولیت از راهنماییهای غیرمستقیم استفاده كنید. در همكاری با او هرگز در نقش ناظر، مداخله كننده یا ایرادگیر ظاهر نشوید بلكه با تمام وجود كار كنید و اجازه دهید كار را عملا از شما یاد بگیرد.
اگر كار را تمام و كامل انجام نداد او را تحقیر نكنید اما تمجید دروغ هم نكنید و نواقص كار را بدون سختگیری یا توهین به او یادآور شوید. اگر نوجوانتان در حین انجام كار شكست خورد، دلایل شكست را بدون تغییر لحن و بدون سرزنش برایش مشخص كنید و با كمك او راهكارهای غلبه بر شكست را پیدا كنید، ضمنا در صورت اصرار به انجام كاری، با راهنمایی اجازه دهید نتیجه افكار و اعمال خود را تجربه كند، مگر این كه از پیش معلوم باشد چنین كاری خطرناك، بسیار حیاتی و جبرانناپذیر است در این صورت با اقتدار جلوی او بایستید. تا جایی كه میتوانید از دادن مسئولیتهای ساده و سطحی كه نیاز به تفكر انتزاعی و استدلال ندارد خودداری كنید. این قبیل مسئولیتها مناسب كودك است نه نوجوان. در دادن مسئولیت هدف را مشخص كنید و متناسب با آن، زمان تقریبی انجام كار را نیز با كمك خود او تعیین نمایید تا زمان او به بطالت نگذرد و تصویری حقیقی از مسئولیت بدست آورده باشد. با نوجوانان همیشه و خصوصا در ایام نوروز، با تدبیر و كمی سیاست برخورد كنید. نگذارید به یكباره از كوره به در روند. آنها را خوشحال و سرگرم كنید و تا حدی آزادی و استفلال عمل برایشان قائل باشید. این نوروز هم میگذرد. به زودی نوجوانتان زن یا مردی كامل میشود و میوه صبر و حوصلهتان را خواهید چید.