ازدواجهای فاميلی
ازدواج فامیلی، عبارت است از ازدواج بین دو نفر كه با یكدیگر خویشاوندند و ژنهای مشابه با ساختمان یكسان دارند. این افراد ژنهای مشابه را از اجداد و گذشتگان مشترك دریافت كردهاند. امروزه مشخص شده یكی ازعلل شیوع بیماریهای ژنتیكی در كودكان، ازدواجهای فامیلی است. در كشور ما این ازدواجها مهمترین عامل معلولیتاند و در حال حاضر نزدیك به 4 میلیون كودك در كشور ما از عوارض ناشی از این ازدواجها رنج میبرند.
كاهش ازدواج های فامیلی
در دنیا به سبب تحقیقات متخصصان و آگاهی یافتن مردم از خطرات ازدواجهای فامیلی، میزان این ازدواجها رو به كاهش است و حتی در برخی از كشورها از نظر قانونی ممنوع شده است. با این وجود در كشور ما هنوز میزان آن بسیار بالاست و در برخی مناطق حتی به بیش از 80 درصد نیز میرسد. بروز فراوان اختلالات مادرزادی در ازدواجهای فامیلی به این علت است كه احتمال وجود ژن نهفته و ناپیدای یك بیماری خاص در یك فامیل بسیار بالاست و در صورتی كه این ژنها در كنار هم قرار گیرند بیماری از حالت نهفته خارج میشود و به صورت آشكار بروز میكند.
بیماریهای ناشی از ازدواج فامیلی
هر چه قرابت فامیلی پدر و مادر بیشتر باشد احتمال بروز بیماری در كودكان بیشتر است. پارهای از بیماریهایی كه بروز آنها در اثر ازدواجهای فامیلی افزایش مییابد عبارتاند از: دیابت، انواع سرطانها، فشار خون، میگرن، تالاسمی، زخم معده، كندذهنی، میكروسفالی، بیماری داسیشدن سلولهای خونی، فنیل كتونوری، بیماری روانی، انواع اختلالات متابولیسم، ناشنوایی، نقایص مادرزادی و ... به طور مثال احتمال وجود میكروسفالی (كوچكی سر و مغز) در ازدواجهای فامیلی 5/12 برابر ازدواجهای غیرفامیلی است. احتمال وجود ناشنوایی 5/7 برابر و در كل، خطر ازدواجهای فامیلی و احتمال مبتلا شدن فرزندان آنها بیش از ده برابر ازدواجهای غیرفامیلی است.
پیشگیری قبل از ابتلا
با توجه به این خطرات و آمار بالای معلولان ناشی از این ازدواجها، لازم است جوانان عزیز، قبل از انتخاب همسر، به این نكات توجه كنند و همسر خویش را حتیالامكان از افراد غیرفامیل انتخاب نمایند. تذكر این نكته ضروری است كه افراد غیرخویشاوند نیز چنانچه اقوام نزدیك آنها هر دو دارای بیماری ارثی مشابهی نظیر نابینایی، ناشنوایی، دیابت، بیماری قلبی، كلیوی، سرطان و غیره باشند، بهتر است از ازدواج با یكدیگر صرفنظر نمایند؛ چرا كه در این حالت نیز احتمال بیمار شدن فرزندان آنها زیاد است. این موارد در مشاوره ژنتیك مشخص میشود.
مشاوره ژنتیك
همگام با افزایش خانواده كوچكتر، نگرانی از سلامت نوزادان افزایش یافته است. در حال حاضر بهترین وسیله برای جلوگیری از تولد فرزند معیوب، مشاوره ژنتیكی قبل از ازدواج و بررسی ژنتیكی قبل از تولد جنین است. مشاوره ژنتیك یك فرآیند آموزشی است كه به افراد مبتلا یا در معرض خطر كمك میكند كه طبیعت اختلال ژنتیكی و نحوهی انتقال آن را بشناسند و موضوعات مرتبط با درمان این بیماریها و تنظیم خانواده را بهتر درك كنند. از اصلیترین اهداف مشاوره ژنتیك، مشخص كردن خطر وقوع یا تكرار یك بیماری ارثی در هر حاملگی است.
موارد ضروری مراجعه به مشاور ژنتیك
تمام افرادی كه هر یك از موارد زیر را در خود و یا در اجداد خود دارند، قبل از اقدام به ازدواج و یا قبل از بچهدار شدن، باید تحت مشاوره ژنتیك قرار گیرند:
ازدواجهای فامیلی
حاملگی در سن 35 سال یا بالاتر
اختلالات خونی از جمله تالاسمی
وجود نقایص مادرزادی
كوتاهی بیش از حد قد و سایر اختلالات رشد
عقبماندگی ذهنی یا تأخیر رشد
نازائی یا سقطهای مكرر
سرطانها
بیماریهای قلبی عروقی و بیماریهایی كه ارث در آن دخیل است
اختلالات متابولیسمی
اختلالات رفتاری