دكتر پگاه مهدی پور داروساز
تعریف چاقی
به‌طور كلى چاقى عبارت است از عدم تعادل بین انرژى دریافتى و انرژى مصرفى، كه با ذخیره بیش از حد چربى نمایان می‌شود. در حقیقت براى تجمع چربى در بدن هیچ ظرفیت محدود و معینى وجود ندارد. جالب است بدانید نه تنها میزان چاقى بلكه محل توزیع و تجمع چربى در بدن نیز مى‌تواند در ابتلا به بیمارى‌هاى وابسته به چاقى مؤثر باشد.
سبب‌شناسی چاقی
گرچه شناختن مسیرهای مولکولی تعادل انرژی، آغاز شده، ولی علل چاقی هنوز مبهم باقی مانده است. این مسئله تا حدودی بازتاب این واقعیت است که چاقی مجموعه‌ای از چندین اختلال است.
با آنكه تعیین همه عوامل دخیل در چاقی (عوامل مؤثر بر سیستم‌های نوراندوكرین و متابولیك) در انسان امری دشوار است، اما چاقی در یك تعریف ساده نتیجه بالا بودن مصرف طولانی مدت مواد غذایی نسبت به مقدار انرژی مصرفی می‌باشد.
ارزیابی چاقی
رایج‌ترین روشی که برای اندازه‌گیری چاقی به کار می‌رود. هرچند که معیار مستقیمی برای اندازه‌گیری بافت چربی محسوب نمی‌شود- اندازه‌گیری شاخص توده بدن (BMI) است. سایر روش‌های بررسی میزان چاقی عبارتند از: آنتروپومتری (ضخامت چین‌های پوست)، دانسیتومتری (وزن کردن زیر آب)، CT یا MRI و امپدانس الکتریکی.
عواقب پاتولوژیک چاقی
امروزه چاقی به‌‌عنوان یكی از شاخص‌ترین بیماری‌هایی به حساب می‌آید كه همگام با صنعتی شدن جوامع و تغییر شیوه زندگی، رشد روزافزونی در سراسر دنیا یافته است. چاقی اثرات سوء عمده‌ای بر سلامتی دارد. در افرادی که دچار چاقی عارضه‌دار هستند میزان مرگ و میر 12 برابر افزایش می‌یابد.
از جمله بیماری‌هایی که در اثر چاقی بروز می‌نمایند می‌توان به بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت، اختلالات تولید مثل، سنگ‌های صفراوی، بعضی از انواع سرطان‌ها، مشکلات استخوانی، مفصلی و نقرس اشاره کرد. در كل میزان مرگ و میر با افزایش چاقی افزایش می‌یابد.
شاخص توده بدن
(Body Mass Index :BMI):
BMI سنجشی آماری برای مقایسه وزن و قد یک فرد است. در واقع این سنجش میزان چاقی را اندازه‌گیری نمی‌کند بلکه ابزاری مناسب است تا تناسب وزن فرد با توجه به قدش تخمین زده شود. این شاخص در بین سال‌های ۱۸۳۰ تا ۱۸۵۰ توسط آدولف کوتله دانشمند بلژیکی ابداع شد.
بر اساس BMI افراد به چهار گروه تقسیم می‌شوند:
براساس این فرمول در صورتی كه شاخص توده بدنی بالاتر از 30 باشد، فرد چاق است، این فرد در معرض بسیاری از بیماری‌های وابسته به چاقی قرار دارد و باید هرچه سریع‌تر به درمان چاقی بپردازد. اطلاعاتی که از تحقیقات سلامت ملی و بررسی تغذیه‌ای به دست آمده، حاکی از آن است که شیوع رو به افزایش چاقی، نگرانی‌های زیادی را بر انگیخته است.
چاقی در میان زنان شایع‌تر و شیوع آن در کودکان نیز با سرعت نگران‌کننده‌ای در حال افزایش می‌باشد.
روش‌های درمان چاقی
الف) اصلاح رفتار: امروزه تغییر و اصلاح رفتارهای غلط تغذیه‌ای در صف اول درمان چاقی قراردارد.
ب) رژیم درمانی: شایع‌ترین روش برای كاهش وزن، رژیم درمانی است (کاهش کالری دریافتی، مهم‌ترین نكته در رژیم‌های درمانی می‌باشد). ج) ورزش: رژیم غذایی توأم با یك فعالیت مناسب ورزشی یكی از مؤثرترین روش‌ها برای كاهش وزن است. د) درمان دارویی: تعداد و انواع داروهای لاغری كه در كتب مرجع معرفی شده‌اند انگشت‌شمار بوده و كلاً به دو دسته اصلی و البته چند زیر گروه فرعی تقسیم می‌شوند: گروه اول داروهای ضد اشتها هستند كه با تحریك تولید سروتونین باعث مهار مركز اشتها می‌شوند...
برای خواندن بخش دوم- تشخیص چاقی و درمان- اینجا کلیک کنید.
