مهندس مسعود خبازی؛ كارشناس مسئول اداره استاندارد كاشان
عسل یك واژه عربی است كه در زبان فارسی «انگبین» نامیده می‌‌شود. از نخستین و قدیمی‌‌ترین شیرین كننده‌ها بوده و در طول تاریخ به عنوان یك غذای خوش‌طعم و شفابخش مورد توجه قرار گرفته است. بطور كل حدود 80 درصد عسل را قندها تشكیل می‌‌دهند.كه شامل 34درصد فروكتوز،40درصد گلوكز و2-1درصد ساكاروز و كمتر از 1درصد سایر قندها می‌‌باشند. همین مقدار كم ساكاروز نیز بعد از مدتی به كمك «انورتاز» به فروكتوز تبدیل می‌گردد. مواد پروتیینی در عسل حدود 1درصد است كه 25 تا 27 درصد آن را اسید‌های آمینه مختلف شامل می‌‌شود. از دیگر تركیبات می‌‌توان به املاح معدنی (كلسیم، پتاسیم، آهن و...) ویتامین‌های گروه B و C، استر‌ها و آنتی‌اكسیدان اشاره نمود انرژی حاصل از 100گرم عسل معادل 330 كیلو كالری می‌‌باشد.
عسل طبیعی
عسلی است كه توسط زنبورهای عسل (Apis Mellifera) بطور طبیعی از شهد گل یا قسمت‌های دیگر گیاه در كندو بوجود می‌‌آید. به محصولی كه از تغذیه مصنوعی زنبور عسل با گلوكز، شكر و غیره ساخته می‌‌شود عسل طبیعی اطلاق نمی‌‌گردد.
عسل موم دار
عسل طبیعی است كه در خانه‌های مومی‌‌كه حد اقل چهار پنجم آن را پر كرده است قرار گرفته و به طور كلی دست نخورده باشد.
عسل صاف شده
عسل طبیعی است كه موم و مواد خارجی آن جدا شده باشد.
انــواع عســل‌ها
انواع عسل طبیعی را معمولاً به چند صورت طبقه بندی می‌‌کنند:
متناسب بر اساس منبع و یا عضوی از گیاه که زنبور شهد را از روی آن جمع‌آوری کرده است:
عسل گل
که منحصرا از شهد گل‌های مختلف تهیه می‌‌شوند.
عسل برگ یا عسلک
از مواد چسبناک وشیرینی که روی برگ‌ها یعنی از شیره گیاهی تهیه می‌‌گردند.
براساس منبع جمع‌آوری شهد گل و نوع گیاهی که زنبور عسل از آن شهد جمع آوری می‌‌کند:
معمولاً زنبورهای عسل، شهد را از چندین گیاه جمع آوری می‌‌نمایند، ولی در بعضی مناطق کوهستانی ممکن است یک گیاه به صورت غالب در منطقه وجود داشته باشد که مورد استفاده زنبور عسل واقع شده، در این صورت می‌‌توان عسل طبیعی به‌دست آمده را به نام گیاه فوق نامید مانند: عسل آویشن، عسل گون، کنار (سدر). گاهی نیز ممکن است محل استقرار کلنی‌های زنبور عسل در نزدیک مناطق وسیع کشاورزی که یک محصول در آن کاشت می‌‌شود قرار گیرد، در این‌صورت عسل طبیعی به‌دست آمده را می‌‌توان به نام آن محصول نامگذاری نمود، مانند عسل مرکبات، شبدر، در بعضی از مناطق نیز گیاه خاصی غالب نمی‌‌باشد و عسل طبیعی به دست آمده می‌‌تواند حاوی چندین شهد گل باشد که اصطلاحاً عسل چند گلی یا عسل مخلوط می‌‌گویند و گاهی نیز زنبوردار، عسل طبیعی مناطق مختلف را با تکنیک‌های خاص با هم ترکیب می‌‌کند که آن را عسل چهل گیاه می‌‌نامند.
متناسب با زمان تولید
عسل بهاره، مثل عسل تمام درختان میوه و مرکبات و عسل اقاقیا که زنبور در اوایل بهار برای جمع‌آوری دسترسی به آنها دارد.
- عسل تابستانی که گاهی اوقات آن را عسل پائیزی نیز می‌‌نامند و وقت جمع‌آوری آنها اواسط تابستان یا حتی اوایل پائیز است مانند عسل گز وعسل آویشن و عسل گون.
براساس منطقه اسکان کلنی‌های زنبور عسل (محل تولید)
در این تقسیم بندی، منطقه جغرافیایی ملاک نام گذاری این محصول است، مانند عسل سبلان، کردستان، آذربایجان، تکاب، لار، جنگل‌های شمال کشور، طالقان، دماوند.
برخی اثرات (خواص) چند نوع عسل
عسل گون
مقوی مغز و اعصاب، انرژی زا، تقویت کننده حافظه، خواب‌آور، تقویت کننده معده و روده، ملین و مفید برای: زخم‌ها و دردهای چشم، ورم ملتحمه چشم، كم‌خونی، خشونت سینه و حلق و حنجره، گرفتگی صدا، درد کلیه، مثانه، مجاری ادراری.
عسل گشنیز
معطر، اشتها آور، مقوی معده، رفع سوء‌هاضمه، باد شکن، نرم کننده سینه، مسکن و آرام بخش، دفع سموم بدن، شیر افزا، ضد سرطان، مقوی قلب و مغز، مفرح و مفید برای: تب، بیماریهای عفونی مانند (سرخک و آبله)، سرفه و سرما خوردگی، زکام و اسپاسم ماهیچه‌ای، آفت دهان، تقویت لثه، تنگی نفس و تب‌های رماتیسمی.
عسل سیاه دانه
شیر افزا، رفع سردرد، مقوی مغز و اعصاب، درخشان کننده رنگ رو، قاعده‌آور و مفید برای: بیماریهای تنفسی، شکم درد، یبوست، دردهای رحمی، و ضعف عمومی بدن.
عسل اقاقیا
مقوی و انرژی‌زا، تقویت حافظه، نشاط آور و بسیار معطر، ملین وخواب آور .اگر با سیب مصرف شود بهترین آنتی‌بیوتیک است و مفید برای: سرما خوردگی، ناراحتی‌های صفرا، کم خونی، عفونت‌های خانم‌ها، ناراحتی‌های چشمی و رشد کودکان.
عسل کنار
تقویت اعصاب، مقوی و انرژی زا، فعال کننده حافظه، کاهش دهنده حرارت بدن، دفع کننده کرم معده و روده و مفید برای: گرم‌مزاجان، ناراحتی‌ها و زخم روده، تب، آبله، سرخجه، عطش، سستی اعضا، تقویت مو وجلو گیری از ریزش آن.
عسل چند گیاه
ضد سرفه، نرم‌کننده سینه، ضد ترشی معده، ورم روده، تب بر، ضد اسهال، ضد عفونی کننده دستگاه گوارشی، مقوی اعصاب.
عسل یونجه
مقوی مغز و اعصاب، تقویت حافظه، نشاط آور،آرامش دهنده، خوش عطر و طعم، ملین و خون‌ساز، بند آورنده خون ریزی (این نوع عسل حاوی بیشترین میزان ویتامین‌های A و K بوده و جهت افرادی که خون ماغ می‌‌شوند بسیار نافع است تحلیل برنده ورم‌های بدن و مفید برای: اختلالات عادت ماهیانه و افرادی که دچار لرزش‌های اندام شده‌اند.
