دکتر سید ضیاء‌الدین مظهری؛ متخصص تغذیه
تنها یک عامل در بوجود آوردن چاقی موثر نبوده و عوامل ژنتیکی و اختلالات غدد درون ریز وارثی و اختلالات متابولیک همگی در آن نقش دارند اما عاملی که می توانیم تحت کنترل در آوریم عوامل بیرونی هستند که مجموعه‌ای از عوامل محیطی، رفتاری و زمینه ای را شامل می شوند.
در ادامه به موارد آن اشاره می نماییم:
1-نقش داروها بر چاقی
تحت تاثیر داروهای مصرفی از قبیل، داروهای كنترل‌كننده غده تیروئید، تخمدان‌ها، آرام‌بخش‌ها و خواب‌آورها، قرص‌های ضدبارداری، كورتیكواستروئیدها، داروهای ضدافسردگی و داروهای مورد استفاده در درمان صرع و بیماری‌های روانی در انرژی پایه تغییراتی ایجاد می‌شود.
2- پرخوری در کودکی و چاقی
افزایش تعداد سلول‌های چربی (هایپرپلازی) كه در دوران كودكی به علت افزایش مصرف موادغذایی بیش از نیاز رخ می‌دهد.
پرخوری بیش از حد در كودكی به عنوان یكی از علل شناخته شده چاقی است. ساخت سلول‌های جدید چربی در 2-3 سال نخستین زندگی بسیار سریع‌تر است و هرچه میزان ذخیره چربی بیشتر باشد، تعداد سلول‌های چربی هم افزون‌تر می‌شود.
تعداد سلول‌های چربی در كودكان چاق گاه تا 3 برابر تعداد آن در كودكان طبیعی است اما تعداد سلول‌های چربی پس از بلوغ در سرتاسر عمر تقریبا ثابت می‌ماند.
لذا این نظریه وجود دارد كه تغذیه بیش از حد در دوران كودكی به ویژه در شیرخوارگی و به میزان كمتر در سال‌های بعدی كودكی می‌تواند به چاقی منجر شود.
3- تغذیه در زمان بارداری و چاقی
سوء تغذیه قبل و دوران بارداری به صورت كم خوری و یا پرخوری به علت ایجاد تغییرات در برنامه‌ریزی‌های رشدی و ذخیره‌سازی جنین عامل و زمینه‌ساز چاقی و بیماری‌های قلبی و عروقی در دوران‌های بعدی زندگی می‌شود.
افزایش وزن در دوره بارداری كه امری طبیعی و اجتناب‌ناپذیر می‌باشد ولی در بعضی از افراد بیش از حد انتظار و خارج از محدوده قابل قبول صورت می‌گیرد و پس از زایمان و تولد نوزاد در دوران شیردهی نیز ادامه می‌یابد و در هر حاملگی و شیردهی نیز این روند رخ می‌دهد در نتیجه در طول زمان به چاقی‌های پایداری مبدل می‌گردد.
4- نظم در خوردن و چاقی
صرف غذا در وعده‌های غذایی نامنظم باعث ایجاد عادات غذایی ناسالم و بروز چاقی می گردد.
5- ریزه‌خواری، بیش‌خواری و ناخنك زدن مداوم و چاقی
6- عدم تحرك و فعالیت بدنی و چاقی
به دلیل استفاده از برخی تكنولوژی‌ها و وسایل مكانیكی مثل ماشین رختشویی، جارو برقی، آسانسور، درهای اتوماتیك و رفت و آمد با اتومبیل‌های شخصی و عمومی، استفاده مداوم از كامپیوتر و پست الكترونیكی، خاموش و روشن كردن رادیو و تلویزیون با فرمان‌های الكتریكی از راه دور، كاهش روزافزون فضای آزاد برای تفریح و تفرج و گسترش استفاده از حرارت مركزی (شوفاژ سانترال) میزان انرژی موردنیاز بدن را كاهش و تنآسایی را افزایش می‌دهد.
7- برخی از اختلالات مربوط به خوردن و چاقی
سندرم غذا خوردن نیمه شب: یكی از اختلالات شناخته شده در افراد چاق است. این گونه افراد 50-25 درصد انرژی دریافتی روزانه خود را از عصر تا صبح روز بعد مصرف می‌كنند.
در این قبیل افراد، اختلالات خواب، آپنه و بیداری‌های شبانه نیز دیده می‌شود.
عادت به سورچرانی یك مشكل روحی و روانی است كه با عدم كنترل در میزان خوردن كه معمولا از بعدازظهر و آغاز غروب رخ می‌دهد، مشخص می‌گردد.
برخی افراد در جریان موقعیت‌های نامناسب و استرس‌زا دچار پرخوری و اضافه وزن می‌شوند چرا كه باور دارند با خوردن غذا می‌توانند از تنش‌ها و مشكلات خود بكاهند.
8- سیگار و چاقی
در تعداد كمی از افراد كشیدن سیگار موجب مهار اشتها می‌گردد.
