علیا تایب زاده؛ کارشناس تغذیه
غذاهای نوروزی
یکی از متداول‌ترین غذاهایی که به مناسبت نوروز پخته میشود، سمنو (سمنک، سومنک، سوملک، سمنی، سمنه) است. این غذا با استفاده از جوانه گندم تهیه میشود. در بیشتر کشورهایی که نوروز را جشن می‌گیرند، این غذا طبخ میشود. در برخی از کشورها، پختن این غذا با آیین‌های خاصی همراه‌است.
زنان و دختران در مناطق مختلف ایران، افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان سمنو را به‌صورت دسته‌جمعی و گاه در طول شب می‌پزند و درهنگام پختن آن، سرودهای مخصوصی می‌خوانند. پختن غذاهای دیگر نیز در نوروز مرسوم است. برای مثال، سبزی‌پلو با ماهی در شب عید و شیرینی‌هایی مانند نان نخودچی تناول میشود؛
در افغانستان سبزی چلو با ماهی، در تاجیکستان باج، در ترکمنستان نوروزبامه، در قزاقستان اویقی آشار، و در بخارا نیز انواع سمبوسه پخته میشود. به‌طور کلی پختن غذاهای نوروزی در هر منطقه‌ای که نوروز جشن گرفته میشود، مرسوم است و هر منطقه غذاها و شیرینی‌های مخصوص به خود را دارد.
پـاکستـان
كشور پاکستان، همسایه ما در شمال شرقی است و کشوری مسلمان به حساب میآید. با توجه به تاثیرات بسیار فرهنگ ایرانی که روی فرهنگ، زبان و آداب و سنتهای این کشور مشترکات فراوانی بین دو کشور وجود دارد که یکی از آنها جشن نوروز است. هر ساله، با فرا رسیدن ماه فوریه و نزدیک شدن فصل بهار، در کشورهای آسیای جنوبی بویژه هند و پاکستان، مراسمی تحت عنوان «روز بَسَنت» برگزار میشود که این روز را با هوا کردن بادبادکهای گوناگون جشن می‌گیرند.
در پاکستان نوروز را «عالم افروز» نیز، به معنای روز تازه رسیده، که با ورودش جهان را روشن و درخشان می‌‌کند، می‌نامند. از آداب و رسوم عید نوروز در میان مردم پاکستان، می‌‌توان به خانه تکانی یا به عبارتی پاکیزه کردن خانه و کاشانه، پوشیدن لباس نو، تهیه انواع شیرینی مانند « لدو »، «گلاب جامن»، «کیک» ، «برفی»، «شکرپاره» ،«كریم رول»، «سوهن حلوا»، همچنین پختن غذاهای معروف این ایام، اشاره کرد.
در آنجا علاوه بر پوشیدن لباس نو و تبریک گفتن به یکدیگر پس از تحویل سال و ترتیب یافتن مجالس قصیده و شعر ضیافتهایی نیز به مناسبت جشن مزبور در منازل صورت میگیرد و در آن سفرۀ امیرالمومنین که شامل هفت نوع میوه خشک و سبزیجات و یکنوع بیسگویت به نام «کلوچه نوروزی» و پلو با گوشت مرغ سفید و تخم مرغ‌های رنگ زده می‌‌باشد، گسترده میشود. مرغ را سفید هر قدر هم که ناپیدا باشد فراهم میکنند زیرا که تهیه پلو با گوشت مرغ سفید را شگون نیک می‌دانند.
کلوچه نوروزی در بین مردم پیشاور محبوبیت خاصی دارد و حتی افراد غیر شیعه نیز به آن علاقه زیادی دارند. آنها معتقدند روزی که حضرت محمد(ص) در یک اجتماع ١٢٤ هزار نفری از اصحاب خودشان، به حکم پروردگار، حدیث معروف غدیر را خواندند و حضرت امیر را به جانشینی خود معرفی کردند، ٢١ مارس همزمان با ١٨ ذیحجه و مصادف با اول بهار بوده است.
لذا در این ایام خانه تکانی میکنند و لباس نو می‌پوشند. آنها خانواده و خانه هایشان را با انواع صندل و بوهای خوش می‌آلایند و سفره‌ای در منازل خود پهن کرده و انواع شیرینی و میوه را در آن چیده و نذر حضرت امیرالمومنین علی(ع) میکنند. در این سفره یک کاسه پر آب را تدارک می‌بینند و یک گل سرخ تازه را، در آن قرار می‌دهند و در وقت سال تحویل که در حقیقت آفتاب وارد برج حَمَل ( فروردین ) میشود به آن گل و آب نگاه مـی‌کنند. می‌گویند این گل در آب به حرکت در میآید و آن زمانی است که دعا مستجاب میشود.
افغانستان
در کابل و شهرهای شمالی افغانستان، سفره هفت میوه متداول است. در این سفره، هفت میوه قرار میگیرد، از جمله؛ کشمش سبز و سرخ، چارمغز، بادام، پسته، زردآلو و سنجد. چیدن سفره‌ای مشابه با استفاده از میوه خشک شده، در بین شیعیان پاکستان هم مرسوم است.
ترکمنستان
کشور ترکمنستان، در شمال شرقی ایران قرار دارد و دارای اشتراکات فراوان فرهنگی، دینی و زبانی با مردم ایران، خصوصا ساکنین قبایل ترکمن ایران در منطقه شمال شرقی کشور است. این جشن در زمان حاکمیت اتحاد جماهیر شوروی سابق در این کشور ممنوع تلقی می‌شد، اما خوشبختانه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی آیین نوروز در این کشور زنده شده است و مردم به گرمی از آن استقبال میکنند.زنان ترکمن به پخت غذاهای خاصی برای نوروز می‌‌پردازند که از آن جمله می‌‌توان به نوروزکجه، نوروز بامه و سمنی (سمنو) اشاره کرد.
عید نوروز جشن کشاورزانی که آذوقه مردم را تأمین میکنند، محسوب‌می‌شود؛ به همین دلیل کشاورزان دامنه‌های کوه "کوپت داغ" و همچنین کناره‌های آمودریا، آن را با عظمت خاصی جشن می‌گرفته‌اند، البته این تأثیر به مناطق دامداری نیز رسیده‌است.
قزاقستان
پختن غذایی به نام نوروز گوژه (آش نوروز) که تهیه آن به معنی خداحافظی با زمستان و غذاهای زمستانی است و از هفت نوع ماده غذایی تهیه میشود در این ایام جزو آیین و رسوم این سرزمین است.
برای خواندن بخش دوم - آداب غذایی نوروز در سایر ملل - اینجا کلیک کنید.
