تصورات غلط در مورد آنتی‌اکسیدان‌ها و سلامت
در سال‌های اخیر، بسیاری از کتاب‌ها، روزنامه‌ها و مجلات علمی از عملکرد آنتی‌اکسیدان‌ها و نقش بالقوه آنها در سلامت، پیشگیری و درمان بیماری‌ها سخن می‌گویند. متاسفانه، بسیاری از این منابع، ادعاهای ضد و نقیض از فواید آنتی‌اکسیدان‌ها در سلامت انسان و پیشگیری از بیماری‌ها داشته‌اند و موجب به‌وجود آمدن برخی تصورات غلط در مورد ارزش آنتی‌اکسیدان‌ها در میان بسیاری از پزشکان و متخصصان بهداشت و سلامت و نیز ایجاد سردرگمی در ذهن مصرف کنندگان شده‌اند، به گونه‌ای که بسیاری از افراد، مکمل‌های تغذیه‌ای را بدون اطلاع پزشک مصرف می‌کنند. در این مقاله تلاش بر این است که به بررسی برخی از این تصورات غلط در مورد ارزش غذایی آنتی‌اکسیدان‌ها پرداخته شود.
تصور غلط 1
هر چه مکمل آنتی‌اکسیدانی بیشتری بخوریم، احساس بهتری خواهیم داشت
واقعیت: این باور می‌تواند خطرناک باشد. مصرف مقادیر بیش از حد برخی از ریز مغذی‌ها ممکن است آسیب‌های شدیدی ایجاد نماید. به عنوان مثال، مصرف روزانه مقادیر زیادی از ویتامین A (25000 واحد یا بیشتر) طی یک دوره طولانی، ممکن است منجر به مسمومیت کبدی و پوستی شود. دوز 10000 واحد یا بیشتر ویتامین A در روز می‌تواند احتمال خطر نقص جنین در هنگام تولد را در زنان باردار افزایش دهد. مصرف بیش از حد سلنیوم (500 میکروگرم یا بیشتر در روز) طی یک دوره طولانی، می‌تواند منجر به آب مروارید شود و نیز مصرف مقادیر بیش از حد ویتامین B6 (50 میلی‌گرم یا بیشتر در روز طی یک دوره طولانی)، می‌تواند منجر به نوروپاتی محیطی، یا بی‌حسی در اندام‌ها شود که پس از قطع دارو، این عارضه برگشت‌پذیر می‌باشد.
تصور غلط 2
اکثر عناصر موجود در مکمل‌ها، از جمله آنتی‌اکسیدان‌ها، در ادرار و مدفوع دفع شده و از بدن خارج می‌شوند، پس چرا آنها را بخوریم؟
واقعیت: این تفکر هیچ توجیه علمی ندارد. روده حدود 10 درصد از آنتی اکسیدان‌هایی که به صورت خوراکی مصرف شده را جذب کرده و مصرف دوزهای بالا از آنتی‌اکسیدان‌ها، می‌تواند منجر به افزایش سطح این مواد مغذی در ادرار و مدفوع شود. با این‌حال، حتی اگر آنها کاملا جذب نشوند، وجود مقدار کافی از آنتی‌اکسیدان‌ها در دستگاه گوارش مفید می‌باشد.
در معده، افزایش مقادیر ویتامین‌های C و E ( آلفا توکوفرول) منجر به کاهش سطح نیتروز آمین‌ها می‌گردد. نیتروز آمین یک عامل سرطان‌زای قوی است که از غذاهای حاوی نیتریت مانند سوسیس، هات‌داگ یا گوشت فرآوری شده وارد بدن می‌شود. میزان مواد سمی و موتاژن‌ها (مواد شیمیایی که فعالیت ژنتیکی را تغییر می‌دهند) در طول هضم غذا افزایش یافته و طی مصرف یک دوره طولانی می‌تواند عوارض جانبی زیادی داشته باشد.
مکمل‌های حاوی ویتامین‌های C، E و یا ترکیب آنها، سطح این مواد سمی را در مدفوع کاهش می‌دهد. به این دلایل، میزان بالاتر از طبیعی آنتی‌اکسیدان‌ها در مدفوع یا ادرار بی‌فایده نبوده، چرا که آنها اثرات مفیدی در بدن دارند حتی بدون اینکه به‌طور کامل جذب شوند.
تصور غلط 3
تمام آنتی‌اکسیدان‌ها تنها یک نقش دارند: مهار رادیکال‌های آزاد.
واقعیت: این باور نادرست است. آنتی اکسیدان‌ها علاوه بر مهار رادیکال‌های آزاد، باعث تغییر در بیان ژن‌ها ، پروتئین‌های سیگنالینگ سلولی و انتقال پروتئین‌های خاصی از یک بخش سلول به بخش دیگر سلول می‌شوند و همچنین التهاب را کاهش داده و عملکرد سیستم ایمنی را در بدن بهبود می‌بخشند.
تصور غلط 4
همه آنتی‌اکسیدان‌های محلول در چربی برای انسان سمی هستند
واقعیت: تنها ویتامین‌های A و D و سلنیوم، زمانی که در دوزهای بالا بیش از یک دوره طولانی و یا در دوران بارداری مصرف شوند، می‌توانند سمی باشند. محدوده بی‌خطر بودن برای ویتامین A و سلنیوم بسیار باریک است.
تصور غلط 5
بتا کاروتن و ویتامین E برای سلامتی مضر هستند
واقعیت: این تصور کاملا نادرست است. این باور نادرست از یک مطالعه بالینی خاص منشا گرفت که در آن، تجویز بتا کاروتن و ویتامین E به تنهایی در مردانی که سیگار زیاد می‌کشیدند منجر به اثرات سوء بر سلامت گردید. این نتایج قبل از شروع مطالعه قابل پیش‌بینی بود، زیرا در افراد سیگاری، محیط‌های اکسیداتیو در بدن بالا است و هنگامی که بتاکاروتن و ویتامین E به صورت جداگانه تجویز می‌شود، رادیکال‌های آزاد اکسیده شده و خطر بیماری افزایش می‌یابد. هنگامی‌که بتاکاروتن و ویتامین E در ترکیبات مولتی‌ویتامین‌ها باشد، این اثرات مشاهده نمی‌گردد.
تصور غلط 6
اثر آنتی اکسیدان‌ها بر سلول‌های نرمال و سرطانی مشابه است .
واقعیت: پاسخ سلول‌های نرمال و سلول‌های سرطانی به آنتی‌اکسیدان‌ها متفاوت است. دوزهای بالایی از آنتی اکسیدان‌ها، بدون اثر بر بقا و رشد سلول‌های طبیعی، سلول‌های سرطانی را کشته و رشد آنها را کاهش می‌دهد.
تصور غلط 7
افزودن مواد معدنی مانند آهن، مس و منگنز، به ترکیبات آنتی‌اکسیدان حاوی ویتامین C، برای سلامتی مفید است.
واقعیت: به خوبی ثابت شده است که ویتامین C در ترکیب با آهن، مس، یا منگنز، منجر به تولید مقادیر بیش از حد رادیکال‌های آزاد می‌شود که می‌تواند برای سلول‌های سالم بدن، آسیب زننده باشد. به علاوه، جذب این مواد معدنی در حضور آنتی‌اکسیدان‌ها بطور قابل ملاحظه ای افزایش می‌یابد که ذخیره‌سازی آنها را در بدن می‌افزاید. افزایش ذخایر آزاد آهن در بدن با بسیاری از بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی، سرطان و بیماری‌های عصبی مرتبط است. افزایش ذخایر مس در بدن با افزایش خطر بیماری آلزایمر مرتبط است.
تصور غلط 8
مکمل ویتامین C باعث بروز سنگ کلیه می‌شود.
واقعیت: این اثر در بزرگسالان سالم مشاهده نشده است. در هنگام اسیدی شدن ادرار، ممکن است برخی از محصولات دفعی بدن در کلیه‌ها سفت و سخت شده و سنگ‌ها را تشکیل دهند، اما این پدیده بیولوژیکی معمولا در صورت وجود عدم تعادل در بدن رخ می‌دهد، بنابراین در برخی از شرایط و بیماری‌های خاص که بدن توانایی خود را در خنثی نمودن محلول‌های اسیدی از دست داده است، نباید ویتامین C را در مقادیر زیاد دریافت کنیم.
ارتباط بین مصرف ویتامین C و سنگ‌های کلیوی از دو مشاهده گزارش شده ناشی می‌شود:
(1) در فردی که دوز بالای ویتامین C مصرف می‌کند، گاهی اوقات افزایش دفع اسید اگزالیک در ادرار مشاهده می‌شود و
(2) بسیاری از افرادی که سنگ کلیه دارند نیز اسید اگزالیک بالاتر از حد طبیعی را از طریق ادرار دفع می‌کنند. از این مشاهدات، این‌گونه تعبیر شده است که دوزهای بالای ویتامین C می‌تواند خطر ابتلا به سنگ‌های کلیوی را افزایش دهد.
با این‌حال، این مشاهدات ممکن است مرتبط نباشند و هیچ اطلاعات منتشر شده‌ای از این که دوز بالای ویتامین C در افراد سالم سنگ کلیه ایجاد می‌کند وجود ندارد. میلیون‌ها نفر در سراسر جهان دوزهای بالای ویتامین C مصرف می‌کنند، اما افزایش ابتلا به سنگ کلیه در هیچ منطقه‌ای از جهان گزارش نشده است.
تصور غلط 9
آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی و مصنوعی دارای اثرات مشابه می‌باشند.
واقعیت: این باور درست نیست. بتاکاروتن طبیعی توانایی کاهش تشکیل سلول‌های سرطانی ناشی از تشعشع را دارد، در حالی که بتاکاروتن مصنوعی فاقد این توانایی می‌باشد. همچنین، سلول‌های بدن استفاده از ویتامین E طبیعی را به جای ترکیبی ترجیح می‌دهند.
تصور غلط 10
همه اشکال ویتامین E، عملکرد یکسانی دارند.
واقعیت: این تصور نادرست می‌باشد. ویتامین E به شکل D- آلفا توکوفرول سوکسینات قوی‌ترین فرم ویتامین E برای کشتن سلول‌های سرطانی است و بدن را در برابر تشعشع و مسمومیت‌های شیمیایی محافظت می‌کند.
