نقش ریز مغذی‌ها در سلامت
ریزمغذی‌ها سهم کوچکی از مواد مغذی هر غذا یا ماده غذایی را تشکیل داده وانرژی‌زا نيستند؛ زيرا وجود آنها برای بسیاری از فعالیت‌های حیاتی بدن وتامین سلامت ضروری است که به دو دسته کلی؛ ویتامین‌ها و عناصر معدنی تقسیم می‌شوند. در این قسمت به اختصار در مورد دو ریز مغذی (معدنی ) «مس و روی» و نقش آنها در سلامت بدن مي‌پردازيم.
مس
مس از عناصر معدنی است که دریافت ميزان كمي از آن برای انجام فعالیت‌های حیاتی بدن ضروری مي‌باشد. این عنصر جزء ساختمان بسیاری از آنزیم‌های مهم بدن بوده ودر صورت کمبود دریافت آن، ساخت و فعالیت این ترکیبات شیمیایی دچار اختلال می‌گردد. دسته‌ای از این آنزیم‌ها خاصیت آنتی‌اکسیدانی داشته و سلول‌های بدن را در برابر تخریب رادیکال‌های آزاد حفاظت می‌كنند. گروهی دیگر در تولید رنگدانه ملانین (که در ایجاد رنگ طبیعی پوست ومو نقش دارد) موثر هستند و تعدادی از این آنزیم‌ها به ساخت پروتئین‌های بافت پیوندی، مثل کلاژن والاستین کمک می‌کنند. یکی از نقش‌های مهم مس، تاثیر آن در متابولیسم آهن در بدن است. کمبود دریافت مس، باعث تجمع آهن در کبد شده و سبب ایجاد بیماری می‌شود. از کل مس دریافتی از رژیم غذایی روزانه حدود 50 درصد آن جذب می‌شود. دریافت زیاد و بی‌رویه مکمل‌های دارویی آهن و روی باعث ایجاد اختلال در جذب مس می‌گردد.
منابع غذایی مس
این ماده معدنی به مقدار زياد در بسیاری از غذا‌ها وجود دارد. غنی‌ترین منابع غذایی مس جگر، دل و قلوه است. صدف خوراکی، انواع مغز دانه‌ها، حبوبات، میوه‌های خشک و شکلات نیز از منابع مس می‌باشند. با رعایت یک رژیم غذایی متنوع و متعادل می‌توان از دریافت این عنصر اطمینان حاصل کرد.
برخی نشانه‌های کمبود مس
کم خونی همراه با کاهش گلبول‌های سفید
افزایش کلسترول خون، افزایش تری گلیسیرید خون و عدم تحمل لاکتوز احتمال شکنندگی دیواره رگ‌های خونی رشد اسکلتی غیر طبیعی و پوکی استخوان تغییر و از دست دادن رنگدانه پوست، مو و بیماری برص (یا پیسی) ضعف و خستگی
روی
روی ماده معدنی دیگری است که دریافت آن در مقادیر بسیار کم برای بدن لازم مي‌باشد. این ماده معدنی در تمام سلول‌های بدن وجود داشته و به طور عمده در استخوان، غده پروستات وچشم‌ها یافت می‌شود و برای عملکرد طبیعی بیش از 300 آنزیم در بدن نقش موثر دارد. روی یکی از اجزای مهم آنزیمی است که باعث تقویت فعالیت آنتی‌اکسیدانی شده و از این راه سلول‌های بدن را در برابر آسیب‌های رادیکال‌های آزاد حفاظت می‌کند. همچنین وجود این عنصر برای عملکرد طبیعی ملکول‌های و راثتی (DNAوRNA) در سلول‌ها لازم می‌باشد؛ به همین دلیل در زمان کمبود شدید روی، تقسیم سلولی دچار اختلال می‌گردد. دریافت کافی روی برای سلامت دستگاه ایمنی بدن نیز ضروری است و در شرایط کمبود آن توانایی بدن جهت مقابله با ویروس‌ها، باکتری‌ها و سایر عوامل بیماری‌زا کاهش می‌یابد. این عنصر به طور مستقیم بر متابولیسم ویتامین A در بدن نیز اثر مي‌گذارد و کاهش دریافت آن، علائم کمبود ویتامین A به ویژه شب‌کوري را بروز مي‌دهد.
توصیه‌های تغذیه‌ای برای دریافت روی
میزان دریافت توصیه شده روی برای مردان 11میلی‌گرم و برای زنان 8 میلی‌گرم در روز است که در دوران بارداری و شیردهی تا حدودی نیاز به آن افزایش می‌یابد. به طور معمول روی در غذا‌هایی که منبع پروتئین هستند، به فراوانی یافت می‌شود. گوشت قرمز بدون چربی، غذاهای دریایی، ماکیان و شیر و لبنیات از بهترین منابع غذایی روی می‌باشند. غلات کامل، مغز دانه‌ها (گردو، بادام، فندق) و لوبیای خشک نیز از منابع این ریز مغزی محسوب می‌شوند. دریافت زیاد کلسیم و آهن نیز جذب روی و تعادل آن را کاهش می‌دهد، به همین دلیل توصیه می‌شود افرادی که قرص‌های آهن (سولفات فرو) دریافت می‌کنند، همزمان مکمل روی را نیز مصرف کنند. روی موجود در مواد غذایی مثل گوشت قرمز، جگر، تخم‌مرغ و غذاهای دریایی بیشترین جذب را در بدن دارند.
برخی از علائم کمبود روی
کاهش حس بویایی و چشایی (اغلب همراه با بی‌اشتهایی) کندی رشد، لکنت زبان، تاخیر تکامل جنسی و بلوغ دیر رس افسردگی، تحریک‌پذیری، اشکال در تمرکز و دشواری در
یاد‌گیری کاهش مقاومت در برابر آلوده‌کننده‌های هوا و اشعه افزایش پر اکسیداسیون چربی
تولید ضعیف اسپرم، اختلال در تخمک‌گذاری، کاهش باروری هم در جنس مذکر و هم مونث
ضعف پاسخ ایمنی با افزایش موارد عفونت
موارد احتیاط
روی در مقادیر متوسط یک ریزمغذی غیر سمی مکمل غذایی است (کمتر از 100میلی‌گرم در روز ). در دوزهای بیشتر از 150میلی‌گرم ممکن است سبب تهوع و استفراغ و تداخل با جذب مس شود. در مقادیر خیلی زیاد (بیشتر از 300 میلی‌گرم در روز) مي‌تواند موجب مختل شدن عملکرد ایمنی وکاهش مقادیر HDL-کلسترول در خون گردد.
