زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

تغذیه در مناطق جنگی

مقدمه:

خوردن غذای کافی و تامین نیازهای تغذیه‌ای در طول زندگی موجب سلامتی انسان گردیده و برای همه افراد در زندگی اهمیت فراوانی دارد. غذای پرسنل نظامی در سرویس‌های غذاخوری پادگان‌های نظامی و در طول عملیات‌های صحرایی به صورت جیره غذایی عرضه می‌گردد. در شرایط عملیاتی انتخاب غذا محدود شده و جیره‌های نظامی موجود در طول ماموریت جایگزین غذا می‌شود. تحقیقات نشان داده میزان دریافت انرژی در میادین عملیاتی در مقایسه با شرایط عادی (پادگان) حدود 2000‑500 کیلوکالری کاهش دارد که این امر منجر به کاهش وزن نظامیان و در نتیجه کاهش کارایی جسمی و فکری آنها خواهد شد.

در این مقاله به طور خلاصه انواع جیره‌های مصرفی در مناطق عملیاتی، عواملی که بر مصرف آنها تاثیر می‌گذارد و همچنین پیشنهادات و راهکارهای افزایش آنها توضیح داده شده است.

نکاتی که در طراحی جیره نظامی باید در نظر گرفته شود:

از نظر نظامی، جیره (Ration) مقدار سهم غذای کافی برای یک فرد نظامی در یک روز است. جیره عملیاتی (operational Ration) یک اصطلاح کلی برای جیره‌های مورد استفاده در مناطق عملیاتی و جنگی است. برای جیره‌های عملیاتی، انتخاب یک جیره خاص یا یک نوع وعده غذایی برای افراد یا گروه‌ها به شرایط لجستیکی و تاکتیکی، شرایط محیطی مصرف غذا، نوع ماموریت، وضعیت دشمن، منطقه عملیات و شرایط زمانی بستگی دارد.

طراح جیره عملیاتی باید ملاحظات و محدودیت‌های خاصی را، به خصوص هنگامی که جیره جنگی انفرادی قابل قبولی برای نظامیان طراحی می‌کند، مد نظر قرار دهد. این ملاحظات عبارتند از:

- قابلیت پذیرش همگانی: الگوی انتخاب جیره باید بر اساس پیشینه فرهنگی و مقبولیت اکثر نظامیان باشد. در طراحی جیره تمام مسائل مذهبی و منطقه‌ای باید در نظر گرفته شود.

- محیط جهانی: ارتش ممکن است در نواحی مختلف جغرافیایی خدمت کند و یا سریعا در نقاط دیگر دنیا مستقر شود. لذا جیره باید کاملا قابل حمل و استفاده در تمامی شرایط آب و هوایی در محدوده‌های گسترده دمایی از 51- درجه تا C˚49 باشد.

- امکان حمل و نقل هوایی: گاهی اوقات شرایط جنگی اقتضا می‌کند جیره به صورت هوایی به سربازان برسد، لذا بسته‌بندی جیره باید طوری باشد که بتوان آن را با چتر یا حتی بدون چتر پایین انداخت.

- وزن و حجم مناسب: هیچ سربازی نمی‌تواند فضای زیادی به حمل جیره اختصاص دهد. همچنین وزن جیره باید طوری باشد که سربازان قادر باشند تعدادی از آنها را با خود داشته و در مسافت‌های طولانی همراه ببرند.

- قابلیت ماندگاری بالا: حداقل زمان ماندگاری باید سه سال در دمای C˚7/26 باشد.

قابلیت گرم کردن خودکار: باعث می‌شود سربازان همیشه غذای گرم برای خوردن داشته باشند. زیرا بیشتر مواقع زمان و فضای مناسب برای گرم کردن جیره وجود ندارد. نکته مهم اینکه وقتی غذا گرم شد سربازان تمایل به صرف غذای بیشتری دارند.

- افزایش قدرت عملکرد: ارتش تمایل دارد تا از جیره به عنوان نیروی فزاینده‌ای استفاده کند که با استفاده از مواد تشکیل‌دهنده طبیعی غذا و تامین مقادیر کافی انرژی و ریزمغذی‌ها پایداری و مقاومت نیروهای جنگی را در طی ماموریت افزایش دهد.

تشکل اجزای وابسته: از نظر غذایی جیره‌ای کامل است که از اجزای از پیش تعیین‌شده‌ای استفاده کند به گونه‌ای که قابلیت برخورداری از گستره وسیعی از غذاها با تعویض قسمت کوچکی از اجزای جیره فراهم شود.

- عدم ایجاد دلزدگی: محدودیت‌های موجود در سیستم‌های پشتیبانی باعث می‌شوند که زمان تکرار برنامه غذایی بسیار کوتاه باشد. بنابراین انتخاب اقلام فهرست غذایی باید با توجه به چرخه زمانی مناسب انجام پذیرد تا حتی‌الامکان دلزدگی از منو ایجاد نشود و یا به تاخیر بیفتد.

- قابلیت استفاده در تهدیدهای شیمیایی و بیولوژیکی: ممکن است جیره‌های نظامی تحت‌تاثیر اثرات بیولوژیکی و شیمیایی میادین جنگی قرار گیرند، بنابراین باید طوری بسته‌بندی شوند که در مقابل این تهدیدها مقاومت کنند.

- بسته‌بندی: علاوه بر اینکه نوع بسته‌بندی روی قابلیت حمل‌ونقل و ماندگاری تاثیر دارد، شکل بسته‌بندی باید جذاب و به‌راحتی قابل باز کردن باشد.

انواع جیره‌های مصرفی در مناطق عملیاتی

با توجه به موارد بالا انواع مختلفی از جیره‌ها با توجه به شرایط خاص مناطق عملیاتی و طول مدت عملیات جنگی طراحی شده‌اند که در زیر انواع آن توضیح داده شده است.

جیره (Meal Ready to Eat) MRE غذای آماده مصرف: عبارت است از یک جیره نظامی که در حال حاضر شامل 12 منوی غذایی می‌باشد که تمامی این منوها در یک جعبه بسته‌بندی شده‌اند. هر وعده غذایی 7/0 کیلوگرم وزن داشته و شامل شش تا هشت جزء است. وعده‌های غذایی فردی به صورت استریل بسته‌بندی شده‌اند و شامل مرغ پخته، برنج، اسپاگتی، میوه، کلوچه، پنیر، نوشیدنی، ادویه و تمامی اجزای لازم از قبیل دستمال سفره، چاقو، چنگال، سینی و... می‌باشند که در یک ظرف جاسازی شده‌اند. این غذاها حجم کم و ماندگاری طولانی دارند و در مجموع 3600 کیلوکالری در روز فراهم می‌کنند. همچنین تا 21 روز به عنوان تنها منبع حیاتی انرژی قابل استفاده هستند.

جیره (Tray Ration) T جیره سینی: کامل‌ترین نوع جیره‌ها از نظر پشتیبانی جیره T است که در قوطی‌های مستطیل‌شکل قرار دارند و به راحتی گرم و آماده می‌شوند. هر وعده غذا از غذای اصلی، سبزی و دسر نشاسته‌ای تشکیل شده است. جیره‌های T غذای گرم را برای حداقل پرسنل و تجهیزات فراهم می‌کند. در این نوع جیره یک صبحانه و یک فهرست غذای شام و نهار چهارده روزه در نظر گرفته شده و همه اجزای لازم از قبیل دستمال، چاقو، چنگال، سینی و... برای 36 نظامی در بسته‌هایی آماده جای داده شده است. غذاهای اصلی شام و نهار هم شامل اقلامی چون سینه مرغ، لازانیا، نان شیرینی میوه‌دار همراه با گوشت چرخ‌شده با پوشش رول‌مانند محکم هستند.

جیره B: جیره گروه B نوعی غذای پخته یا گرم است که نیاز به آشپزخانه صحرایی دارد. بیشتر اجزای این جیره نیمه‌فاسدشدنی هستند و نیازی به یخچال ندارند. آماده‌سازی این نوع غذاها در میادین با استفاده از آشپزخانه‌های صحرایی کار طاقت‌فرسایی است که نیاز به مهارت‌های لازم در امور آشپزی و آشپزخانه دارد. منوی این جیره ده روزه می‌باشد.

جیره A: نوعی جیره گروهی است که در آشپزخانه‌های صحرایی که یخچال، محصولات منجمد و سرد در آن قابل تهیه باشد، آماده می‌شود و از آنجا که کل مواد تشکیل‌دهنده زیاد بوده و برخی از آنها فاسدشدنی هستند، برای تهیه این غذا مهارت‌های قابل توجه در آشپزی و مدیریت خلاق و دقیق مورد نیاز است. منوی این جیره نیز ده روزه می‌باشد.

جیره گروهی یکسان‌شده (Unitized Group Ration): این جیره یک سیستم واحد و یکسان بوده و مجموعه‌ای از جیره‌های A (منهای اجزای فاسد شدنی آن)، جیره B، جیره Tو اجزای غذایی که سریعا قابل آماده کردن هستند، می‌باشد. این جیره 30 منوی غذایی دارد که هر یک از گزینه‌های غذایی در شش ظرف به صورت واحد آماده شده‌اند و همه اجزای تشکیل‌دهنده، ظروف، سینی‌ها، دستمال‌ها، ادویه‌ها و... را برای غذا دادن به 100 پرسنل نظامی فراهم می‌کند. این مجموعه تغذیه گروهی را در مناطق نظامی و عملیاتی به مقدار کافی تامین می‌کند. تعداد اقلام غذایی را به یک دهم اقلامی که آشپز برای تهیه یک وعده به آن نیاز دارد، کاهش می‌دهد.

جیره آب و هوای سرد (RCW): نوعی جیره‌های عملیاتی انفرادی هستند که برای آب و هوای سرد طراحی شده‌اند و از غذایی که رطوبت پایینی دارند تشکیل می‌شوند تا از آسیب‌دیدگی و فساد غذا در نتیجه یخ زدن جلوگیری شود و به منظور نگه داشتن آب بدن، پروتئین و سدیم کمتری دارند.
چرا سربازان در شرایط عملیاتی کم می‌خورند به طوری که انرژی مورد نیاز آنها تامین نمی‌گردد؟

عوامل زیادی وجود دارد که باعث می‌شود سربازان وعده غذایی را اصلا نخورند یا کمتر بخورند. در مناطق عملیاتی معمولا سربازان این فرصت را ندارند که در مکان‌های سقف‌دار یا پوشش‌دار غذا بخورند. در این حالت آماده کردن یا خوردن غذا مشکل است. همچنین انتظارات فیزیکی در تمرینات نظامی از سربازان که با استرس‌های اضافی همراه است، باعث می‌شود که سربازان استراحت کردن یا انجام ماموریت را بر خوردن غذا ترجیح دهند. فرآیند آرایش نیروها و انتقال به منطقه عملیاتی نیز زمان زیادی می‌برد و وقت کمی برای سربازان جهت خوردن و آشامیدن باقی می‌گذارد.

به‌علاوه، کاهش علائم حسی در جیره سربازان نیز عامل مهمی در مصرف کم جیره است، زیرا این غذاها به علت شرایط خاص تولید و مصرف تنوع کمتری را از نظر حس چشایی و لامسه برای مصرف‌کننده ایجاد می‌کند.

علاوه بر عوامل حسی که به غذا خوردن مربوط می‌شود، یکسری عوامل دیگر مانند مکان غذاخوری، کافه‌تریا، ظروف، نشستن پشت میز و غیره وجود دارند که غذا خوردن را تحت تاثیر قرار می‌دهند و نظامیان از این عوامل بی‌بهره هستند.

عامل مهم دیگر تصویر کلیشه‌ای عموم از جیره‌های نظامی است. اگر از یک فرد معمولی در مورد تصورش از جیره‌های غذایی نظامی سوال شود، بدون تردید پاسخ منفی خواهد داد. منشا تصویر کلیشه‌ای این جیره‌های غذایی ممکن است مبهم باشد، اما توده مردم آن را پذیرفته‌اند.عامل مهم دیگر در رابطه با مصرف کم جیره‌های عملیاتی، رابطه آن با نوشیدن مایعات می‌باشد. مطالعات مختلف نشان داده‌اند که نوشیدن مایعات – علاوه بر اینکه خود مایعات انرژی‌زا هستند – بر میزان دریافت انرژی از غذاهای جامد هم تاثیر می‌گذارد؛ این در حالی است که در شرایط نظامی مصرف آب کاهش می‌یابد.
در چه سطوحی از مصرف اثر منفی بر روی عملکرد فیزیکی افراد دیده می‌شود:

کاهش مصرف غذا همراه با تداوم یا افزایش مصرف انرژی ذخیره شده بدن منجر به کاهش وزن می‌شود. کاهش وزن در مدت زمان مشخص ساده‌ترین راه برای ارزیابی کاهش مصرف است.

- در چه سطوحی از مصرف اثر منفی روی عملکرد روانی افراد دیده می‌شود؟

تعریف عملیاتی ما از عملکرد فکری نمره‌ای است که در آزمون رفتار فکری به دست می‌آید (مثل حافظه، استدلال، توجه، مراقبت، زمان انتخاب عکس‌العمل و محاسبه یا کدبندی اطلاعات) از مطالعات میدانی انجام شده در این مورد نتایج زیر به دست آمده است:

- کاهش وزن به میزان 6 درصد یا کمتر در طول یک دوره 10 تا 45 روزه هیچ‌گونه کاهش معنی‌داری بر عملکرد فکری ایجاد نمی‌کند.

- مصرف غذا در حدود 90-75 درصد مقدار مورد نیاز ممکن است عملکرد فکری را در 3 تا 15 روز اول افزایش دهد.

- مصرف 50 درصد یا کمتر از مقدار مورد نیاز به شکل قابل توجهی عملکرد فکری را کاهش می‌دهد؛ به‌خصوص هنگامی که با عوامل استرس‌زایی همچون تمرینات شدید و محرومیت از خواب همراه باشد.

با در نظر گرفتن شرایط عملیاتی نظامی، چه مواردی برای افزایش مصرف جیره پیشنهاد می‌شود؟

از آنجا که مراحل دهیدراتاسیون بسیار سریع رخ می‌دهد، نوشیدن مایعات کافی برای جلوگیری از کم‌آبی اولین گام برای غلبه بر هر نوع کاهش عملکردی محسوب می‌شود. برای جلوگیری از اثرات احتمالی کم‌خوری بر عملکرد جسمی و فکری، باید مقدار مصرف جیره‌ها در مناطق عملیاتی با استفاده از روش‌های گوناگون افزایش یابد. باید به فرماندهان و سربازان درخصوص میزان دریافت کافی در شرایط عملیاتی و تشریح ارتباط بین نخوردن غذای کافی و سلامتی، آموزش‌های لازم را داد.

جیره‌های نظامی باید طوری طراحی گردند که انرژی و مواد مغذی مورد نیاز را تامین کنند. با در نظر گرفتن طبیعت خاص خود جیره باید تلاش‌های روزافزونی در جهت بهبود طعم، بافت و دیگر ویژگی‌های ارگانولپتیکی آن صورت گیرد.

برای بهبود طعم غذاهای اصلی می‌توان از انواع افزودنی‌ها و ادویه‌جات استفاده کرد. باید از تکنولوژی روز در تولید جیره‌ها استفاده شود تا غذاهایی با بافت ثابت و در بسته‌بندی‌های قابل انعطاف تولید گردد و بالاخره شیوه‌هایی باید ابداع شود تا چربی‌ها در اجزای دیگر غذا تثبیت شوند؛ به طوری که در غذاهای چرب حالت ماسیدگی مشاهده نشود. اگرچه شرایط غذا خوردن در مناطق جنگی به راحتی قابل تغییر نیست، اما اختصاص زمان کافی برای صرف غذا مهم و حتی ضروری است و بهتر است تا جایی که از نظر تاکتیکی میسر است، سربازان به صورت گروهی غذا بخورند و در حین صرف غذا فرصت گفت‌وگو داشته باشند.

باید با عوارض محیطی که باعث کاهش قابلیت پذیرش غذا می‌شود مقابله کرد؛ برای مثال باید تجهیزاتی برای گرم و آماده کردن غذا به صورت انفرادی ایجاد شود. استفاده از روش ناخنک زدن باعث دریافت مقادیر اضافی انرژی خواهد شد. به عنوان مثال قرار دادن اقلام قابل حمل و نوشیدنی‌های مغذی در جیره که سربازان آن را در جیب گذاشته و حین عملیات استفاده نمایند.

شکل و بسته‌بندی جیره‌ها باید جذاب باشد. از آنجا که گاه لازم است سطوح خارجی بسته‌بندی با شرایط استتار جنگی هماهنگی داشته باشد، در این صورت می‌توان از برچسب‌گذاری در سطوح داخلی استفاده کرد تا ظاهری جذاب به غذا داده و ‌آن را از حالت یکنواختی درآورد.
و بالاخره از آنجا که یکی از عوامل مهم در عدم پذیرش جیره، تصویر کلیشه‌ای منفی در مورد آن است، لازم است فیلم‌هایی در این خصوص ساخته شده و به صورت غیرمستقیم کیفیت بالای جیره‌ها تبلیغ شود.