دكتر فرهنگ محبوب؛ متخصص پروتزهای دندانی، استاديار دانشكده دندانپزشكی دانشگاه علوم پزشكی تبريز
امروزه با افزایش آگاهی در مورد اهمیت بهداشت دهان و دندان و همچنین گسترش و پیشرفت معالجات دندانپزشكی، اكثر افراد جوان و میانسال جامعه سعی در حفظ دندان‌های طبیعی خود دارند؛ از طرف دیگر با افزایش امید به زندگی و كنترل بسیاری از بیماری‌ها، تعداد افراد سالمند رو به افزایش است و سالمندانی كه تمام دندان‌های طبیعی خود را از دست داده‌اند و از دست دندان مصنوعی استفاده می‌كنند یا متقاضی این درمان هستند نیز تعداد قابل توجهی را تشكیل می‌دهند.
مطالعات نشان داده‌اند كه كارایی جویدن با دست دندان مصنوعی یا پروتز كامل یك پنجم تا یك ششم دندان‌های طبیعی است؛ از طرف دیگر اكثر افراد دارای پروتز كامل، سن بالایی دارند و با بیماری‌های گوناگونی مواجه هستند و احتمالا داروهای مختلفی نیز دریافت می‌كنند، لذا این افراد در معرض خطر سوء تغذیه ناشی از عدم دریافت مواد غذایی كافی و مناسب قرار دارند.
برای حفظ كارایی و كیفیت پروتز كامل توصیه می‌شود افراد پس از دریافت دست دندان مصنوعی، به طور منظم در فواصل 6 تا 12 ماه برای معاینات دوره‌ای به دندانپزشك مراجعه نمایند. در این معاینات، دندانپزشك با ارزیابی وضعیت بافت‌های دهانی و نیز بررسی وضعیت پروتز ممكن است تصمیم به بهبود تطابق پروتز نماید. توجه داشته باشید كه دست دندان مصنوعی مادام العمر نیست و بسته به شرایط هر فرد، پس از چند سال باید تعویض شود.
پس از اطمینان از این كه دست دندان مصنوعی وضعیت مطلوبی دارد، با رعایت چند توصیه تغذیه‌ای ساده می‌توان از بروز سوء تغذیه پیشگیری كرد:
1- از غذاهای متنوع بخورید.
2- با توجه به اینكه نیاز به انرژی با افزایش سن كاهش می‌یابد (به علت كاهش متابولیسم پایه و كاهش فعالیت فیزیكی)، لذا برای كاهش دریافت كالری، به جای غذاهای حاوی شكر و چربی زیاد (مانند شیرینی‌جات و كیك‌ها)، از مواد غذایی حاوی كربوهیدرات‌های پیچیده و فیبرها (مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات) استفاده كنید. این مواد غذایی عملكرد روده را بهبود می‌بخشند و باعث كاهش كلسترول خون می‌شوند.
3- روزانه حداقل 5 سهم میوه و سبزی بخورید (توصیه‌ای برای همه افراد اعم از سالخورده و جوان، بی‌دندان و با دندان). طبیعی است كه گاز گرفتن میوه‌ها با پروتز كامل آسان نیست، لذا میوه‌ها را به قطعات كوچكتر قاچ كنید.
4- مرغ، ماهی، گوشت بدون چربی و حبوبات را در برنامه غذایی روزانه خود قرار دهید و اگر جویدن گوشت برایتان دشوار است، از گوشت چرخكرده استفاده كنید.
5- از غذاهای غنی از كلسیم (مانند لبنیات) به مقدار كافی مصرف كنید.
6- از غذاهای پر نمك و پر چرب اجتناب كنید.
7- روزانه 8 لیوان آب، شیر یا آبمیوه بنوشید. با افزایش سن حس تشنگی كاهش می‌یابد و احتمال دهیدراتاسیون یا كاهش آب بدن وجود دارد.
8- استفاده از مكمل‌های مولتی ویتامین و مینرال در صورت تجویز پزشك یا مشاور تغذیه مجاز است، البته فراموش نكنید كه مصرف خودسرانه و افراطی این مكمل‌ها می‌تواند عوارض نامطلوبی به دنبال داشته باشد.
9- از متخصص تغذیه كمك بگیرید، زیرا وی می‌تواند با ارزیابی وضعیت تغذیه‌ای و شرایط خاص شما، رژیم غذایی ایده‌آلی را برایتان تجویز نماید.
