زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

مریم صفابخش؛ کارشناس ارشد تغذیه، زیر نظر دکتر حسین ایمانی؛ دکترای تغذیه

مقدمه

پیری پوست فرآیند پیچیده ای است که تحت کنترل عوامل داخل بدن و خارج بدن می باشد.

عوامل خارجی شامل تابش اشعه نور، استعمال دخانیات، آلودگی های محیطی و غیره می باشد.

هنگامی كه پوست در معرض تماس با اشعه UV قرار گیرد میزان تولید گونه های اكسیژن فعال (ROS) در آن افزایش یافته و تصور می‌شود كه این گونه های اكسیژن فعال موجب ایجاد استرس اكسیداتیو و آسیب اكسیداتیو ناشی از تابش نور به پروتئین ها و سایر ماكرومولكول ها در پوست می‌شوند.

داده های زیادی نشان می دهند که آنتی اكسیدان های گیاهی از طریق مسیرهای پیام رسانی متعددی اثرات ضد تكثیری، ضد التهابی، ضد رگ زایی، و ضد سرطانی را اعمال می نمایند.

چای سبز

چای، متداول ترین نوشیدنی مصرفی انسان ها بوده وحاوی تركیبات پلی فنلی شناخته شده به نام كاتچین ها است.

تمام این پلی فنل ها به عنوان آنتی اكسیدان با قدرت متفاوت عمل نموده و می توانند گونه های اكسیژن واكنش پذیر را خنثی كنند.

كاربرد موضعی و یا تغذیه خوراكی چای سبز موجب محافظت در برابر سرطان زایی ناشی از تابش نور می شود.

ثابت شده است كه تجویز خوراكی چای سبز دم كرده به شكل تنها، ضایعات و زخم های آفتاب سوختگی ناشی از تابش اشعه نور، شروع و روند تومورهای پوستی را مهار می کند.                                       

انار

میوه انار (Punica granatum) به صورت تازه و آب میوه به مدت چندین قرن در فرهنگ های باستانی به منظور اهداف طبی مصرف شده است.

انار یك منبع غنی از دو نوع تركیب پلی فنلی آنتوسیانین ها و تافین های قابل هیدرولیز است.

سایر فلاونوئیدهای موجود در انار شامل كوئرسیتین و گلیكوزیدهای لوتئولین می باشد.

انار دارای خواص قوی آنتی اكسیدانی، ضد التهابی و ضد سرطانی می باشد.

مصرف انار و عصاره آن از استرس اكسیداتیو ایجاد شده جلوگیری نموده و آسیب DNA را كاهش می دهد كه بدین وسیله سلول ها را از ایجاد آپوپتوز ایجاد شده ناشی از تابش نور محافظت می نماید.

همچنین اخیراً گزارش شده است كه عصاره انار از تومورزایی ایجاد شده ناشی از تابش اشعه UV در پوست و واكنش های التهابی و رگ زایی، محافظت می نماید.

تجویز موضعی و خوراكی انار برای انسان ها اثر پیشگیری كنندگی لوسیون ها و یا كرم های ضدآفتاب را تقویت نموده و موجب محافظت پوست از تابش اشعه UV می گردد.

یك كارآزمایی بالینی دوسوكور نشان داد كه دریافت خوراكی انار از ایجاد رنگ دانه دار شدن پوست انسان ناشی از تابش اشعه UV جلوگیری می نماید.

انگور (رزوراترول)

رزوراترول، یك فلاونوئید پلی فنلی بوده كه در تخم ها و پوست های انواع انگور، انواع بادام زمینی و توت یافت می شود.

مطالعات نشان داده اند كه رزوراترول دارای خواص قوی آنتی اكسیدانی، ضد التهابی، ضد تكثیری می باشد.

كاربرد موضعی لوسیون های حاوی رزوراترول به پوست منجر به مهار قابل توجهی در میزان بروز تومور و تأخیر در بروز تومورزایی می شود.

در سال های اخیر، به دلیل خواص رزوراترول در به تأخیر انداختن پیری پوست رزوراترول با علاقه مندی بیشتری تولید شده است.

خار شتر (سیلی مارین)

سیلی مارین یك فلاونوئید پلی فنلی جدا شده از شیره گیاه خارشتر است.

شیره خارشتر متعلق به خانواده گل مینا بوده كه شامل انواع گل آفتاب گردان، انواع خارشتر، گنگرفرنگی (آرتیشو) می باشد.

سیلی مارین تركیبی از چندین فلاونولیگنان از جمله سیلی بین، سیلی کرستین، سیلی دبانین و ایزو سیلی بین می باشد.

ثابت شده است که درمان با سیلی مارین میزان تخلیه گلوتاتیون و تولید ROS و همچنین میزان پراكسیداسیون لیپید در سلول های پرتودهی شده توسط نور شدید را كاهش می دهد.

اثرات آنتی اكسیدانی و ضد سرطان زایی سیلی مارین و تركیب فعال آن یعنی سیلی بینین در سرطان زایی ناشی از تابش نور به اثبات رسیده است.

كاربرد موضعی سیلی مارین قبل از تماس با اشعه UV، میزان بروز تومور، تعدد تومور، و میانگین حجم تومور را به طور معنی داری كاهش داد.

علاوه بر این، كاربرد موضعی سیلی مارین از بروز ادم پوستی، تشكیل سلول آفتاب سوخته، آپوپتوز القاء شده توسط اشعه UV جلوگیری به عمل آورد.

این مطالعات نشان می دهند كه كاربرد موضعی سیلی مارین احتمالاً از طریق ویژگی های آنتی اكسیدانی قوی آن در مراحل مختلف كارسینوژنز القاء شده توسط تابش اشعه UV محافظت قابل توجهی را فراهم می آورد. 

سویا (جنیستئین)

جنیستئین، یك ایزوفلاون مشتق از سویا بوده كه بسیار زیاد مورد توجه قرار گرفته شده است به دلیل این كه اثرات آنتی اكسیدانی و ضد سرطانی در پوست دارد.

هر چند كه لوبیای سویا حاوی تعداد زیادی از تركیبات با فعالیت های ضدسرطانی می باشد اما جنیستئین قوی ترین آنها است.

درمان پوست با جنیستئین قبل از تماس با اشعه UV باعث كاهش تعداد سلول های آفتاب سوخته می شود.

كاربرد موضعی محلول های حاوی جنیستئین پوست را از آسیب ناشی از تابش نور القاء شده توسط اشعه UVخورشید محافظت می نماید.

همچنین جنیستئین یك پتانسیل قوی برای كاهش واكنش التهابی ادم داشت و از بروز حساسیت شدید تماسی القاء شده توسط دوزهای متوسط تابش اشعه نور جلوگیری می کند.

زردچوبه (کورکومین)

ویژگی های متعدد بیولوژیكی ماده رنگی زردچوبه و نداشتن سمیت آن حتی در زمان تجویز دوزهای بالاتر آن باعث شده كه مطالعه اثر آن در سرطان های پوست و سایر بیماری های پوستی جالب به نظر برسد.

ثابت شده است كه ماده رنگی زردچوبه دارای طیف گسترده ای از خواص دارویی از جمله خواص آنتی اكسیدانی، ضد التهابی، ضد تكثیری، ضد سرطان زایی، ضد میكروبی و التیام دهنده زخم بوده و به علت دارا بودن این خواص كاربردهای بالینی بسیاری را داشته است.

اساس مولكولی اثر پیشگیری كنندگی شیمیایی ماده رنگی زردچوبه به دلیل اثر آن بر روی چندین هدف از جمله فاكتورهای رونویسی، ژن های آپوپتوزی، تنظیم كننده های رشد، تنظیم كننده های رگ زایی و مولكول های چسبنده سلول می باشد.

سبزیجات کلمی (سولفورافان)

سولفورافان یك ایزوتیوسیانات موجود در گیاهان خانواده چلیپائیان از قبیل بروكلی، و جوانه های بروكلی بوده كه از طریق مكانیسم های متعدد اثرات ضد سرطانی را اعمال می كنند.

سولفورافان دارای ویژگی های آنتی اكسیدانی، پیش آپوپتوزی، ضد التهابی و ضد تكثیری می باشد. مطالعات اخیر نشان داده اند كه استعمال موضعی عصاره جوانه های بروكلی حاوی سولفورافان منجر به مهار معنی دار بروز كارسینوژنز پوست ناشی از تابش اشعه UV می گردد.

استعمال موضعی عصاره جوانه بروكلی حاوی سولفورافان بر روی پوست موجب افزایش آنزیم های محافظت كننده سلول می گردد.

در یك مطالعه دیگر، پژوهشگران نشان دادند كه استعمال موضعی عصاره جوانه بروكلی غنی از سولفورافان از ایجاد التهاب و ادم ناشی از تابش اشعه UV محافظت نموده و میزان حساسیت به قرمزی پوست ناشی از تابش اشعه UV را كاهش می دهد.

گوجه فرنگی (لیكوپن)

رنگ دانه قرمز رنگ لیكوپن، فراوان ترین كارتنوئید در گوجه فرنگی است.

نتایج بدست آمده از مطالعات نشان داده اند دریافت رژیمی رب گوجه فرنگی غنی از لیكوپن برای مدت 10 هفته سطوح لیكوپن سرم در انسان را افزایش می دهد و موجب محافظت در برابر  ایجاد قرمزی پوست ناشی از تابش اشعه UV در انسان می گردد.

سبزیجات سبز برگ (لوتئین/ زیاگزانتین)

لوتئین و زیاگزانتین، كاروتنوئیدهای موجود در سبزیجات برگدار سبز با خصوصیات قوی آنتی اكسیدانتی می باشند.

از طریق اندازه گیری میزان پوستی در برابر تابش اشعه UV مشخص گردید كه تجویز خوراكی لوتئین در مقایسه با استعمال موضعی این آنتی اكسیدان اثر محافظت كنندگی بهتری را در بر خواهد داشت.

همچنین به دنبال مكمل دهی رژیمی، لوتئین در پوست تجمع یافته و از میزان تولید ROS متعاقب در معرض قرار گرفتن با اشعه  UVكاسته می شود.

مرکبات (ویتامین C)

ویتامین C موجود در مرکبات به عنوان یک آنتی اکسیدان محلول در آب ، باعث خنثی سازی ROS می گردد.

تحقیقات نشان داده اند که مصرف اسید اسکوربیک باعث کاهش لک های قهوه ای وابسته به پیری می شود.

همچنین ثابت شده است که ویتامین C در روند کلاژن سازی پوست نقش دارد، در نتیجه الاستیسیته پوست را افزایش می دهد.

بادام تلخ (ویتامین E)

ویتامین E در بسیاری از مواد غذایی مانند آجیل، روغن ها و سبزیجات وجود دارد و در پوست ذخیره می شود.

خاصیت چربی دوستی ویتامین E باعث می شود که استفاده موضعی آن در لوسیون ها و پمادها نیز باعث حفظ پوست در برابر باکتری های محیطی گردد.

همچنین ویتامین E با ایجاد لایه ای بر روی پوست، از خشکی آن چلوگیری می کند.

مطالعات نشان داده اند که کمبود ویتامین E باعث افزایش پراکسیداسیون لیپیدی در پوست می شود، در نتیجه آسیب اکسیداتیو به پوست افزایش می یابد.

نتیجه گیری

براساس نتایج بدست آمده از تعداد زیادی از مطالعات آزمایشگاهی و اپیدمیولوژیك مشخص شد كه آنتی اكسیدان های گیاهی اثرات ضد التهابی، ضد سرطانی و ضد پیری زودرس ناشی از تابش اشعه UV را اعمال می كنند.

آنتی اكسیدان های گیاهی مطرح شده اختلال در عملكرد مسیرهای سیگنال دهی سلول را برطرف نموده و فرآیندهای گوناگون بیوشیمیایی القاء شده یا واسطه گری شده توسط تابش اشعه ماوراءبنفش خورشید را بر هم می زند.

این بیانگر و نشان دهنده این است كه آنتی اكسیدان های گیاهی خاص می توانند برای هدف مشخص و وقایع مولكولی شناخته شده به منظور پیشگیری و درمان تعدادی از اختلالات پوستی انسان از جمله سرطان پوست و پیری زودرس استفاده شوند.

بنابراین، استفاده از آنتی اكسیدان های گیاهی به شكل منابع رژیمی و یا استفاده روزانه مكمل دهی محصولات مراقبت كننده از پوست و یا مالیدن كرم یا لوسیون حاوی آنتی اكسیدان های گیاهی می تواند یك رویكرد مؤثر برای كاهش آسیب پوستی و یا سایر اختلالات پوستی ناشی از تابش پرتو UV خورشید باشد.