تحريريه ماهنامه دنیای تغذیه
افزایش سرطانهای گوارشی با تغذیه نامناسب
دكتر عباس تحصیلی متخصص داخلی و آندوسكوپی درخصوص نقش تغذیه در پیشگیری از بیماریهای گوارشی میگوید: اجازه بفرمائید در شروع به سوالی جواب دهم كه هر روز بیماران از من پاسخ آن را میخواهند، بیشتر سوال میكنند دكتر چه بخورم در حالیكه سوال مناسبتر و علمیتر این است كه بیمار بپرسد «چه نخورم؟». در حقیقت مساله این است كه تغذیه درست و مناسب چیست و غذای نامناسب و زیانآور كدام است. از میان بیماریهای گوارشی من به چند بیماری شایع اشاره میكنم.
زخمهای گوارشی: زخمهای گوارشی ضایعات محدود مخاطی به اندازه چند میلیمتر و در درجه اول ابتدای روده (بولب اثنیعشر) است، زخمهای مری و اثنیعشر بسیار شایع هستند و تقریباً 10 درصد از مردم بالغ جهان به آن دچار شدهاند. امروزه با كشف داروهای جدید رژیم غذایی در بیماریها كمتر مورد توجه است ولی در زخمهای حاد از گرسنگی طولانیمدت (روزهداری)، مصرف قرصهای مسكن (بخصوص آسپیرین و نوشابههای گازدار) و غذاهای ترش باید اجتناب شود.
روده تحریكپذیر: كه تقریباً 40 درصد بیماریهای گوارشی را در مطب تشكیل میدهد با سه علامت اصلی تغییرات اجابت مزاج، تغییر نهایی مدفوع و دردهای شكمی كه چند ماه ادامه یابد و بررسی گوارشی بیماری دیگری را نشان ندهد مشخص میشود. این بیماری با زمینههای اضطرابی و عصبی تشدید میشود و اغلب در شخصیتهای مضطرب روی میدهد. تقریباً 20 درصد این بیماران شیر را تحمل نمیكنند (كمبود لاكتاز) ولی رژیم غذایی در این بیماران بیشتر جنبه فردی دارد و به این بیماران گفته میشود هرگونه علائمی كه موجب تشدید بیماری شود (چون دوره بیماری طولانی است و غالب بیماران خودشان میدانند چه غذایی برایشان سازگار نیست) باید مورد امساك قرار گیرد. كبد چرب نیز در اشكال ضعیف قابل برگشت است و معمولا دو زمینه اصلی برای بروز آن وجود دارد كه یكی چاقی و دیگری دیابت است و درمان آنهم كنترل این دو زمینه است. باید خاطرنشان كنم كه كبد چرب تا وقتی منجر به اختلال در عملكرد كبد نشده است براحتی قابل درمان بوده و وخامتی ندارد.
یبوست مزمن: برای كاركرد طبیعی مزاج وجود فیبرهای گیاهی در غذا ضروری است و این نوع یبوست با رژیم غذایی حاوی میوهها و سبزیها (بخصوص انجیر، آلو و كیوی) و ورزش ملایم، نوشیدن آب كافی، مصرف نان سیاه (سبوس) كه حاوی مقادیر كافی فیبر گیاهی است را مرتفع میشود.
عدم تحمل غذایی: بیمارانی كه عدم تحمل غذایی دارند ممكن است به صورت مادرزادی بعضی آنزیمهای گوارشی آنان كمبود داشته باشد. معروفترین این بیماریها كمبود آنزیم لاكتاز است كه برای هضم شیر ضروری است. خوشبختانه امروزه این آنزیم ساخته شده و بیماران میتوانند به صورت قرص همراه شیر مصرف كنند و پرهیز مادامالعمر از لبنیات كه منبع اصلی كلسیم است لازم است. بیماری دیگری به نام سلیاك حساسیت به گلوتن است كه منحصراً در فرآوردههای گندم وجود دارد و كودكان وقتی از شیرخوارگی به مصرف نان میرسند دچار اسهال و سوءجذب میشوند.
چگونه با تغذیه مناسب به جنگ سرطان برویم؟
دكتر تیرنگ نیستانی متخصص تغذیه به نقش تغذیه در پیشگیری از سرطان اشاره دارد و معتقد است: در حقیقت نسبت مرگ به علت سرطان که ارتباط مستقیمی با رژیم غذایی دارند، در مورد سرطانهای موثر بر سیستم گوارشی به 90درصد خواهد رسید. مطالعات ارتباط نزدیکی بین مصرف میوه و سبزی و کاهش شیوع سرطان نشان دادهاند.مقایسه رژیم غربی با رژیم آسیایی تفاوتهایی را بین این دو گروه نشان میدهد. رژیم غربی درصد بالایی چربی به ویژه چربی اشباع دارد و مقدار میوه و سبزی در آن ناچیز است. مصرف کننده غربی هر روز با حجم بالایی از غذاهای فراوری شده مواجهه دارد. آرد مورد استفاده در نان و ماکارونی غالباً به طور کامل تصفیه شده (یعنی سبوس گرفته) است و مصرف آن قند خون را به طور درخور توجهی افزایش میدهد. مصرف زیاد مواد غذایی دودی شده و نمک سود نیز با ابتلا به سرطان ارتباط دارد.متاسفانه رژیمهای مدرن دو برابر رژیمهای سنتی چربی دارند، درصد چربی اشباع نسبت به چربی غیر اشباع در آنها بالاتر است، مقدار فیبرشان کمتر است و به ندرت به 3/1 فیبر رژیم سنتی میرسد.
سبزیهای خانواده کلم: بروکلی و کلم بروکسل منابع استثنایی مولکولهای ضد سرطان هستند و باید به طور مرتب خورده شوند. بهتر است سبزیهای خانواده کلم را باید کمی پخت، کاملاً جوید و بعد خورد تا کل خاصیت ضدسرطانی آنها حفظ شود.
خانواده سیر و پیاز: این خانواده باعث کند شدن رشد یاختههای سرطانی از طریق محافظت در مقابل تخریب ایجاد شده به وسیله مواد سرطانزا و جلوگیری از رشد یاختههای سرطانی میشوند. وقتی این سبزیها خرد و جویده میشوند، مولکولهای مسئول اثرات ضد سرطانی آزاد میگردند. سیر تازه خرد شده بهترین منبع ترکیبات ضد سرطانی است.
سویا: ایزوفلاونها ترکیبات ضد سرطانی سویا هستند.
زردچوبه: خواص ضد سرطانی دارد. استفاده از فلفل به همراه زردچوبه زیست دسترسی پایین ماده فعال آن یعنی کورکومین را اصلاح میکند. افزودن یک قاشق چایخوری زردچوبه به سوپ، چاشنی سالاد و ماکارونی روش ساده و سریعی برای مصرف کافی کورکومین جهت جلوگیری از سرطان است.
چای سبز: چای سبز بر خلاف چای سیاه مقدار زیادی کاتکین با خواص ضدسرطانی دارد. برای به حداکثر رساندن اثر محافظتی چای سبز بهتر است 10-8 دقیقه زمان برای دم کشیدن آن صرف شود و همیشه چای سبز تازه دم بنوشید. سعی کنید روزانه 3 فنجان چای سبز بنوشید.
خانواده توتها: اکثر توتها منابع فراوان پلی فنلها (اسید الاجیک، آنتوسیانیدین، پروآنتوسیانیدین) هستند که خواص ضدسرطانی دارند. خوردن شاهتوت بهتر از نوشیدن آب آن است. شاه توت و توت فرنگی خشک شده را میتوانید به میوههای خرد شده یا سالاد خود اضافه کنید. توتها را میتوان منجمد کرد و در طی سال بعد از خارج کردن از حالت انجمادی با بستنی، ماست یا دسر مصرف نمود.همچنین خوردن اسیدهای چرب امگا3 كه در ماهی و تخم كتان ساده آسیاب شده وجود دارد و نیز مواد غذایی حاوی لیكوپن از قبیل گوجهفرنگی و سسهای تهیه شده با آن و مركبات نیز مفید است.