زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر سید مسعود كیمیاگر، فاطمه کیخایی

بیماری‌های ناشی از مصرف غذاهای نامناسب، گروه بسیار بزرگی را تشکیل می‌دهند که در بین آنها آلرژی‌ها و ناسازگاری‌های غذایی دارای جایگاهی خاص بوده و میلیون‌ها نفر در سراسر جهان به آنها مبتلا می‌باشند.آلرژی غذایی به واکنش‌های غیرطبیعی بدن اطلاق می‌شود که به واسطه سیستم ایمنی نسبت به اجزای غذایی ایجاد می‌گردند. در سال‌های اخیر آلرژی به عنوان یک مشکل تهدید کننده سلامت عمومی مطرح گردیده است. شیوع آلرژی غذایی در کودکان تا 10 درصد تخمین زده شده است، این میزان در افراد بالغ کمتر از 2درصد می‌باشد. آلرژی زاها بر اساس نحوه تحریک سیستم ایمنی به دو گروه تقسیم می‌شوند: نوع اول به دلیل تحریك سیستم ایمنی (پس از صرف مواد غذایی) باعث ایجاد پاسخ علیه مواد غذایی در روده می‌شوند و نوع دوم دارای واكنش متقاطع (تشابه ساختمانی) با آلرژی‌زا‌های موجود در هوا و اغلب گرده گیاهان (پولن‌ها) می‌باشند؛ بنابراین در نوع دوم، مرحله اول حساس سازی افراد، برخورد با آلرژی‌زای استنشاقی می‌باشد. در مرحله بعد چنانچه فرد از ماده خوراكی که تشابه آنتی‌ژنی با آلرژی‌زاهای استنشاقی دارد، استفاده نماید، این ماده خوراكی باعث ایجاد آلرژی می‌شود. سندرم آلرژی دهانی ناشی از مصرف میوه‌های تازه، یکی از شایع‌ترین آلرژی‌های غذایی در بزرگسالان است. معمولا این آلرژی به دنبال یک حساسیت به گرده گیاهان و به سبب واکنش متقاطع بین آلرژن‌های گرده و مواد غذایی ایجاد می‌شود. تاکنون آلرژن‌های مشترک بسیاری بین این دو گروه از مواد آلرژی‌زا گزارش شده است.

تعریف سندرم آلرژی دهانی

سندرم آلرژی دهانی (OAS)Oral Allergy Syndrome) ) به عنوان علائم ناشی از آلرژی وابسته بهIgE  با شروع سریع كه در مخاط دهانی اتفاق می‌افتد، تعریف می‌شود.

علائم سندرم آلرژی دهانی

علائم در بین بیماران، بسیار متفاوت هستند. در این بیماران در عرض چند ثانیه پس از خوردن میوه یا سبزی تازه به سرعت نشانه‌هایی چون خارش یا آنژیوادما (تورم) در ناحیه لب‌ها، زبان، حلق و کام دهان بروز می‌كند. این نشانه‌ها ممكن است به پاسخ‌های آنافیلاكتیك (شوك‌های آلرژی) منجر شوند.
نقش پدیده واکنش متقاطع در سندرم آلرژی دهانی
گاهی افرادی برای سال‌ها از یک ماده غذایی استفاده می‌کنند، بدون اینکه این ماده غذایی در آنها ایجاد آلرژی نماید، اما ناگهان در یک مقطع از زندگی حساسیت آنها به آن ماده غذایی شروع می‌شود. در این شرایط احتمالا آلرژی به دلیل وجود آلرژن نوع دوم ایجاد می‌شود که آلرژی‌های موجود در این مواد، بسیار حساس و ناپایدار می‌باشند. اگر قرار باشد، یک آلرژی غذایی سیستم ایمنی را تحریک کند، باید به روده راه پیدا کند.

اغلب مواد آلرژی زای نوع دوم، پس از بلع، در دهان و معده، توسط آنزیم‌های پروتئولیتیک موجود در دستگاه گوارش تجزیه می‌شوند و فرصت تحریک سیستم ایمنی را ندارند، اما گاهی همین فرد با تغییر محیط جغرافیایی خود، از طریق استنشاق، با یک گرده جدید روبه رو می‌شود که پس از ورود از راه بینی، می‌تواند سیستم ایمنی را تحریک کند و  IgE اختصاصی و آلرژی ایجاد نماید.

حال اگر بین آلرژن موجود در گرده و آلرژن موجود در یک ماده غذایی واکنش متقابل وجود داشته باشد، فرد با استفاده از آن ماده غذایی (پس از برخورد با گرده) علیه آن ماده غذایی نیز واکنش نشان می‌دهد، زیرا پس از برخورد با ماده آلرژی‌زای گرده، سلول‌های ماستوسیت حساس شده با IgE اختصاصی كه در تمام سطوح مخاطی، از جمله دهان وجود دارند، تحریك می‌شوند، بنابراین با وجود آن که آلرژی‌های ماده غذایی بسیار ناپایدار هستند، اما پس از برخورد با سطوح مخاطی دهان، قبل از تجزیه شدن به  IgE‌های سطح سلول‌های ماستوسیت متصل شده و علائم آلرژی ایجاد می‌نماید. 
 میوه‌ها و سبزیجات مهمی كه بر طبق گزارشات با گرده گیاهان واكنش متقابل نشان می‌دهند:

تشخیص آلرژی‌های غذایی
تشخیص آلرژی‌های غذایی با روش‌های مختلف درون تنی و برون تنی صورت می‌گیرد که می‌توان به گرفتن شرح حال از بیمار، معاینه فیزیکی، تست پریک، حذف غذاهای مشکوک از رژیم بیمار و انواع تست‌های چالش اشاره نمود.
درمان آلرژی‌های غذایی
از جمله متداول‌ترین درمان‌ها که برای آلرژی‌های غذایی به کار گرفته می‌شوند، حذف ماده غذایی آلرژی‌زا از رژیم غذایی بیمار، درمان‌های دارویی، ایمونوتراپی و درمان با مکمل‌های غذایی می‌باشد. در اصل، باید از غذاهای آلرژی‌زا امتناع كرد، ولی غذاهای همراه دانه گرده بعضی مواقع هنگامی كه گرم می‌شوند، قابل خوردن هستند. از این‌رو، بایستی از حذف غیر ضروری غذاها از طریق ارزیابی دقیق سابقه آلرژی به غذاهای پخته و تست تحریك دهانی جلوگیری شود.

سخن پایانی
پاسخ‌های نامطلوب نسبت به مواد غذایی با مکانیسم‌های متفاوت پاسخ جسمی همراه هستند که آلرژی فقط یکی از این مکانیسم‌ها است. ضرورت دارد که متخصصان تغذیه تفاوت میان این واکنش‌ها و نیز درمان‌های مناسب را به نحوی که به حذف یا محدودیت غیر ضروری مواد غذایی و کمبود مواد مغذی منجر نشود، درک نمایند.