دكتر سید مهدی میرغضنفری
الان فصل تابستان و مزاج این فصل گرم و خشك است. به عبارت دیگر، گرما در این فصل بیشترین حد خود را دارد و خشكی هوا و طبیعت هم بیشتر است.
تغذیه در فصول مختلف
سبك زندگی افراد در فصول مختلف متفاوت است و غذاهایی كه فرد در فصول مختلف می‌خورد باید متفاوت باشند وگرنه بیمار خواهد شد. حتی حالت خواب و میزان فعالیت‌های بدنی و... نیز باید تفاوت داشته باشد.
در فصل تابستان از چه مواد غذایی باید پرهیز كرد؟
در فصل تابستان از نظر غذا، باید بدانیم از چه مواد غذایی پرهیز كنیم. توجه داشته باشید كه در طب سنتی پرهیز بر درمان مقدم است و آغاز كار حفظ سلامتی و درمان بیماری‌ها پرهیز است، به این صورت كه از مصرف مواد غذایی مضر پرهیز شود.
در فصل تابستان افراد با مزاج گرم و خشك، بیشتر در معرض آسیب می‌باشند، زیرا به دلیل گرم و خشك بودن مزاج این افراد و همچنین فصل تابستان، احتمال خطر در این افراد بیشتر است.
بنابراین در این فصل باید از تمام خوردنی‌ها و نوشیدنی‌هایی كه حرارت بدن را بالا می‌برند و باعث خشكی می‌شوند، پرهیز كرد، مخصوصاً مواد غذایی تند از قبیل فلفل و زنجبیل، دارچین، زعفران، سس‌های تند، خردل، سبزیجات تند مانند سیر، پیاز، ترخون، نعنا، تره، شاهی، شوید و. . . در نتیجه باید از غذاهای پخته ساده بدون ادویه‌جات استفاده شود.
این افراد باید در مصرف نمك و غذاهای شور و تنقلات مانند چیپس شور، آجیل شور و. . . در فصل تابستان احتیاط نمایند. مثلاً در صورت مصرف بادام یا فندق، از انواع خام آن و به مقدار كم استفاده كنند. اكثر مغزها مزاج گرم و خشك دارند و همه افراد به ویژه كسانی كه مزاج گرم و خشك دارند، نباید در مصرف آن زیاده‌روی كنند.
سرخ كردن، بو دادن و تفت دادن باعث گرم و خشك شدن مزاج می‌شوند، بنابراین نباید در مصرف غذاهای تهیه شده به این روش‌ها زیاده‌روی شود.
در مورد شیرینی‌جات نیز به همین ترتیب است، چون پایه مزاج این مواد هم گرم است، بنابراین نباید در مصرف شیرینی‌ها، شكلات‌ها و حتی شیرینی‌جات طبیعی مانند عسل، كشمش، مویز و میوه‌های شیرین مانند انجیر، نارگیل، موز، خربزه، آناناس و. . . در فصل تابستان زیاده‌روی شود.
گوشت‌های قرمز مخصوصاً به دلیل داشتن گرما و حرارت زیاد باید کمتر مصرف شوند. به ویژه گوشت پرندگانی مانند كبك و بلدرچین كه گرمای بسیار بسیار زیادی نسبت به گوشت گوسفند دارند و همچنین گوشت شتر هم به دلیل گرمای زیاد نباید زیاد مصرف شوند.
از مصرف غذاهایی مانند فسنجان، گردو و كنجد نیز به دلیل گرم بودن مزاجشان باید در این فصل پرهیز شود.
مواد غذایی مفید در این فصل كدامند؟
توصیه می‌شود در فصل تابستان از خنكی‌جات (مانند آب‌دوغ خیار، ماست، خیار و كمی نان، سبزیجات خنك مانند خیار، كاهو، كدو خورشتی (سبز) گشنیز، اسفناج، ماست و اسفناج) استفاده شود.
توصیه می‌شود نوع غذاهایی كه در تابستان مصرف می‌شوند، پختنی و آبپز باشد و غذاها كباب و یا سرخ نشوند. مصرف غذاهایی مانند آش، سوپ، خورش سبزیجات كه سبزی آنها سرخ نشده باشد، حبوبات آن كم بوده، مقدار زیادی گوشت نداشته باشند، كمی ترش باشند مثلا با غوره، آبغوره، آبلیمو، لیمو و نارنج تهیه شده باشند مخصوصا سوپ جو و آش جو (به دلیل خنك بودن) بسیار مفید بوده و از بهترین غذاها برای رفع عطش و حرارت بدن می‌باشند.
مصرف مركبات و میوه‌جات میخوش یا ملس (بین ترش و شیرین) مانند زرشك و آب زرشك، شاه‌توت، تمشك، سیب ترش، آلبالو، گوجه‌سبز، انار، شوید، هلو، زردآلو، هندوانه وگریپ‌فروت بسیار مفید است.
مصرف سالادها در این فصل بسیار توصیه می‌شود، زیرا معمولا مزاج‌های سرد و تر دارند (كاهو، خیار، آبلیمو و. . .).
خوردن ترشی‌جات در این فصل مفید است، به شرط اینكه ترشی خیلی تند نشده باشند كه در این صورت، حرارت آنها بالا می‌رود.
مصرف كافی آب، لبنیات مانند دوغ و ماست مفید است.
مصرف گوشت‌های سفید نسبت به گوشت‌های قرمز در این فصل مناسب‌تر است. گوشت‌های سفید (مانند مرغ و ماهی) گرمای كمتری دارند، مخصوصاً ماهی كه با داشتن مزاج سرد و تر، برای این فصل بسیار مناسب است به شرطی که خیلی سرخ نشده و ادویه‌جات تند نیز خیلی به آن اضافه نشود.
نكات
باید توجه داشت كه افراد با مزاج سرد، در مصرف این مواد غذایی مفید ذكر شده، حتی در فصل تابستان، زیاده‌روی نكنند.
در این فصل باید گرسنگی و تشنگی را سریع برطرف كرد، زیرا به دلیل حرارت فصل و مزاج، ممكن است معده در صورت خالی ماندن آسیب ببیند.
در این فصل باید استراحت بیشتری داشت تا مزاج خنك شود.
استحمام كردن، دوش آب خنك، شنا كردن در آب روان با رعایت‌های مربوطه، پوشیدن لباس‌های خنك نخی و ورزش‌های سالنی كه زیر آفتاب نباشند در فصل تابستان مفید است، ولی در انجام ورزش‌های گرم و خشك مانند فوتبال، دویدن و ... مخصوصا در طی روز و زیر آفتاب یا فضای باز نباید در این فصل زیاده‌روی شود.
ناهار باید در این فصل كم و سبك باشد، چون وسط روز هوا بسیار گرم و قوه هاضمه ضعیف است و در نتیجه غذای وسط روز نباید سنگین باشد.
در این فصل باید كلا از غذاهای با هضم راحت مانند ماهی‌های كوچك، جوجه مرغ، مرغ و ... استفاده شود.
مصرف آب داغ و توقف در زیر نور خورشید نیز در فصل تابستان مضر است.
