دکتر نیاز محمدزاده هنرور؛ استادیار دانشکده علوم تغذیه و رژیم شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران
خون سبز غنی شده در رگهای شما
افزایش سن در افراد یک وضعیت فیزیولوژیکی طبیعی است که با تغییرات زیادی در سیستم هموستاتیک بدن همراه میباشد. این تغییرات در بسیاری از موارد منجر به تضعیف سیستم ایمنی که به اصطلاح «پیری سیستم ایمنی» معروف است، میگردد در این وضعیت، سیستم ایمنی بدن برای دفاع در برابر عفونتها ضعیف عمل مینماید. این حالت در مجموع موجب درگیری و تضعیف سلولهای سیستم ایمنی، سیگنالینگ سلولی، تولید سیتوکین مختلف میشود.
پدیده پیری سیستم ایمنی به همین دلایل، از نظر بالینی برای بدن هزینه سنگینی دارد. در حال حاضر،پیری سیستم ایمنی چالش بزرگی در علم تغذیه و پزشکی محسوب میگردد. تاکنون استراتژیها و مداخلات تغذیه ای زیادی برای تقویت سیستم ایمنی در افراد مسن شناخته شده است که بیشتر آنها در کاهش ایجاد عفونت و افزایش مقاومت بدن موثر هستند.
اما به تازگی نتایج مطالعات زیادی در زمینه تاثیر رژیم درمانی بر افزایش مقاومت بدن افراد مسن منتشر شده و حالا استفاده از مواد غذایی برای کنترل پیری سیستم ایمنی یک اولویت تحقیقاتی محسوب میشود. در حال حاضر متخصصین تغذیه و علوم صنایع غذایی به همراه ایمنولوژیستها نتایج مثبتی از تاثیر تغذیه مناسب در تقویت سیستم ایمنی دریافت کرده اند.
در این زمینه استفاده از مواد غذایی به نام Functional Food (غذاهای عملگرا یا فراسودمند) بسیار برای تقویت سیستم ایمنی مورد توجه واقع شد و اثرات مثبتی از آن در بسیاری از مطالعات گزارش گردیده است. در واقع در حال حاضر محققان برای روی آوردن به استراتژی تغذیهای برای حل چالش پیری سیستم ایمنی سه دلیل اصلی و منطقی دارند:
الف)این روش نسبتا کم هزینه است
ب)غیر تهاجمی محسوب میشود
ج) تاکنون موثر بوده است.
اسپیرولینا پلاتنسیس یک ریزجلبک سبز-آبی و مغذی است و در دسته غذاهای فراسودمند یا عملگرا قرار دارد که امروزه به شکل مکمل غذایی در دسترس میباشد. گفته میشود که اسپیرولینا یکی از مواد غذایی غنی و طبیعی موجود در زمین است. محتویات تشکیل دهنده اسپیرولینا، پروتئین، کاروتنوئیدها، ویتامینها و انواع مواد معدنی هستند. سرشار از اسیدهای چرب ضروری مانند امگا-3، امگا-6 و گاما لینولنیک اسید (GLA)، حاوی کلروفیل یا همان هموگلوبین گیاهی (خون سبز)، دارای انواع ترکیبات آنتی اکسیدان نظیر بتاکاروتن، فیکوسیانین، لوتئین، زآگزانتین میباشد این جلبک حاوی ترکیب منحصر به فرد Spirulina Growth Factor موثردررشدوترمیم سلولها نیز است.
مصرف غذایی اسپیرولینا به هزاران سال قبل برمی گردد، اما با توجه به نتایج تحقیقات، امروزه دوباره مورد توجه زیادی قرار گرفته است.این ریزجلبک خواص آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی دارد و اثرات مستند درمانی آن شامل بهبود بیماری تصلب شرایین ، تنطیم ترشح لپتین، بهبود کبد چرب، کاهش استرس اکسیداتیو، قند خون، کلسترول خون و فشارخون است.در رابطه با سیستم ایمنی، این ریزجلبک میتواند باعث تنظیم تولید سیتوکینها شود.
همچنین اسپیرولینا پلاتنسیس پروتئین بیواکتیو دارد و میتواند باعث افزایش قدرت سیستم ایمنی شود و علایم رینیت آلرژیک را هم بهبود ببخشد. براساس نتایج دادههای موجود در مطالعه ای که در سال اخیر در دانشگاه کالیفرنیا انجام شده است، اسپیرولینا پلاتنسیس میتواند در تقویت سیستم ایمنی افراد نقش به سزایی داشته باشد. این نتایج که در مجله ایمنولوژی سلولی و مولکولی Nature به چاپ رسیده، تائید میکند که استفاده از مکمل غذایی اسپیرولینا استراتژی رژیم درمانی مناسبی برای کنترل پیری سیستم ایمنی است.
در این مطالعه 30 داوطلب که بیشتر از 50 سال سن داشتند (با متوسط سن 63 سال)به مدت 12 هفته از قرصهای 500 میلی گرمی اسپیرولینا استفاده کرده و در پایان مطالعه فعالیت آنزیم IDO (ایندول آمین 2، 3 دی اکسیژناز) به عنوان یکی از جدیدترین اندیکاتورهای تنظیم کننده سیستم ایمنی در ابتدا، هفته ششم و دوازدهم آزمایش سنجیده شد نتایج مطالعات نشاندهنده افزایش فعالیت آنزیم IDOدر شرکت کنندگان مصرف کننده این جلبک بود. نکته قابل توجه دیگر در ارتباط با مواد بیواکتیو موجود در این جلبک فیکوسیانین میباشد این ترکیب نوعی پروتئین موجود در اسپیرولینا است.
نشان داده شده است این پروتئین محلول در آب به محافظت کبدی، افزایش ظرفیت آنتیاکسیدانی کمک میکند و دارای اثرات آنتیاکسیدانی ( آنتیاکسیدان غیرآنزیمی) و ضد التهابی (مهار کننده سیکلو اکسیژناز ۲) است لذا قابل توجیه میباشد که با وجود ترکیبات فعال زیستی موجود در آن نقش موثری در کاهش اختلالات سیستم ایمنی و تقویت آن بویژه در افراد مسن داشته باشد.
مانند تمام ترکیبات طبیعی به نظر میرسد مصرف این جلبک در برخی شرایط خاص میتواند کنتراندیکاسیون داشته باشد از جمله این شرایط بیماریهای اتوایمیون میباشد لذا مصرف آن در افراد مبتلا به بیماریهای مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس اریتماتوز و مولتیپل اسکلروزیس (MS ) توصیه نمیگردد مصرف این جلبک در دوران بارداری و شیردهی نیز باید با احتیاط و تنها زیر نظر پرشک انجام شود. مصرف این جلبک در افراد مبتلا به فنیل کتونوری نیز مجاز نمیباشد