دكتر شهین یاراحمدی
فیتو استروژنها
فیتواستروژنها تركیباتی هستند كه در بسیاری از گیاهان وجود دارند و از خود، خواص استروژنیك (مشابه هورمونهای جنسی زنانه) و در بعضی از موارد خواص ضد استروژنیك نشان میدهند. این مواد علاوه بر این خواص، دارای اثرات ضد میكروبی، ویروسی و قارچی، ضد سرطانی، ضد التهابی و آنتیاكسیدانی نیز هستند. مطالعات نشان دادهاند كه مصرف درازمدت مواد غنی از فیتواستروژنها، میتواند موجب كاهش خطر بروز بیماریهای قلبی- عروقی، پوكی استخوان، بعضی از سرطانها و كاهش عوارض یائسگی مثل گُرگرفتگی شود.
مواد حاوی مقادیر بالای فیتواستروژنها
فیتواستروژنها در بسیاری از مواد خوراكی و غیرخوراكی از جمله سویا، باقلا سبز، نخودسبز، انواع لوبیاها به خصوص لوبیای سبز، غلات، لپه، ذرت، زیتون، تخم بزرك، پنبه دانه، جلبك یا علف دریایی، بادام زمینی، روغن و تخمه آفتابگردان، انواع جوانهها به ویژه جوانههای شبدر قرمز و آلفا آلفا، سیبزمینی، سبزیجات برگ سبز مثل كرفس، كاهو، تربچه، جعفری، نعناع، سبزیجات ساقه چوبی، گوجه فرنگی، هویج، پیاز، انواع كلمها، فلفل سبز، سیب درختی، مركبات، انواع توت به خصوص توت سفید و سیاه، زرشك، زغالاخته و ادویههایی مثل زردچوبه، آویشن و... یافت میشود.
اثرات مصرف فیتواستروژنها
فیتواستروژنهایی از قبیل سویا نقش مهمی در كاهش غلظت كلسترول در بدن دارند كه احتمالاً یكی از مهمترین ویژگیهای فیتواستروژنها در پیشگیری از بروز پدیده تصلب شرایین به شمار میرود. مصرف روزانه سویا در كاهش وزن مؤثر است. به همین دلیل سویا در بعضی از برنامههای رژیم غذایی كاهش وزن، گنجانده شده است. مصرف لوبیا و یا پروتئین سویا، به دلیل وجود مقادیر قابل توجهی پروتئین، فیبر، ویتامینهای اساسی، فیتواستروژنها و املاح، برای كاهش وزن توصیه میشود. مصرف روزانه سویا علاوه بر اینكه كنترل قند خون را آسانتر میسازد، به تنظیم فشار خون، وزن و چربیهای خون این بیماران نیز كمك میكند.
مصرف پروتئین سویا (به عنوان یك ماده غنی از فیتواستروژنها) در جلوگیری از بروز بعضی از انواع سرطانهای پستان، رحم، تخمدانها، مثانه، پروستات و روده بزرگ موثر است. شیوع كم پوكی استخوان و شكستگیهای ناشی از آن در زنانی كه مصرف زیاد فیتواستروژنها را دارند، نشان میدهد كه مصرف فیتواستروژنها و پروتئین سویا به عنوان یك منبع مهم در دسترس، میتواند روش پیشگیری مهمی در برابر پوكی استخوان باشد.
مصرف حدود 60 گرم پروتئین سویا (به طور تقریبی دوسوم یك لیوان) در روز میتواند گُرگرفتگی ناشی از یائسگی را در زنان یائسه به طور كامل بهبود بخشد یا به تخفیف آن كمك كند. پژوهشگران اظهار داشتهاند كه مصرف فیتواستروژنها اثرات مفیدی بر كیفیت خواب، بهبود خلق و حتی بیماری آلزایمر دارد. مصرف پروتئین سویا در بیماران مبتلا به مشكلات كلیوی از جمله نارسایی كلیوی، توصیه میشود.