تحریریه زندگی آنلاین- گروه سلامت
وقتی‌كه در یك جمع عطسه می‌كنید، معمولا یك پاسخ سنتی می‌شنوید: عافیت باشه!
مردم می‌گویند عطسه كردن نشان‌دهنده، سلامت است؛ با این وجود علت آن هنوز مشخص نیست برخی نظریه‌های جالبی در مورد عطسه كردن می‌دهند؛ مثلا می‌گویند به هنگام عطسه كردن روح برای چند لحظه كوتاه از بدن خارج می‌شود.
برخی از علل به وجود آورنده عطسه‌ها قابل پیشگیری هستند، اما از برخی از آنها هیچ گریزی نیست.
عطسه چیست؟
عطسه كردن، واكنش طبیعی بدن با هدف دفع سموم، اجسام خارجی و عوامل تحریك كننده، مخصوصاً از راه بینی است. این واكنش معمولا خشن، ناگهانی و غیر منتظره است.
آیا تا به حال به این مسئله فكر كرده‌اید كه چرا عطسه كردن تا این اندازه قدرتمند است؟
چرا به هنگام عطسه كردن دهان و بینی هر دو وارد عمل می‌شوند و چرا نیمه بالایی بدن و البته برخی از ارگان‌های داخلی تغییراتی می‌كنند؟
مثلا چرا عضلات قفسه سینه، گلو وصورت نیز درگیر این واكنش می‌شوند؟
در طول دوران بیماری عطسه كردن برای بدن مفید است و عوامل تحریك كننده ناخوشایند را از بدن دور می‌كند؛ مثلاً با دفع برخی ویروس‌ها و باكتری‌ها به صورت بسیار طبیعی از بدن محافظت می‌كند.
عطسه كردن در فصل شیوع آنفلوآنزا بسیار خوباست؛ چرا كه به لطف آن، مواد مترشحه، بینی از بدن خارج می‌شوند.
گاهی اوقات عطسه كردن نشان دهنده، وضعیت جدی‌تری است و با خارش بینی، گرفتگی مجاری بینی، از دست دادن حس بویایی، سستی و بی‌حالی، گلودرد، صدای زنگ در گوش، چشم درد، سردرد، بدن درد، حالت تهوع و گرفتگی صدا همراه است در چنین مواقعی عطسه نشان‌دهنده یكی از وضعیت‌های زیر است:
1) پاركسیسمال Parxysmal
یك نوع باكتری، ویروس و یا عفونت قارچی باعث به وجود آمدن این نوع از عطسه كردن می‌شود و در واقع آن را می‌توان نشان دهنده شروع بیماری دانست.
2) آلرژی و عطسه‌های مكرر
گاهی اوقات بدن ما تمایل دارد به برخی از محرك‌ها مثل گردوغبار، گرده‌ها، پرزها و . . . به صورت مداوم واكنش نشان دهد و این كار را از طریق عطسه كردن انجام می‌دهد.
3) عطسه‌های فصلی
گردوخاك، دانه‌ها، علف‌ها و . . . باعث به وجود آوردن شرایطی می‌شوند كه آلرژی فصلی نام دارد.
مثلاً در فصل بهار كه میزان گردوغبار و گرده افشانی‌ها بیشتر می‌شود و تمام این مواد محرك از طریق باد در هوا پخش می‌شوند، عطسه كردن به صورت فصلی شایع‌تر می‌شود و افراد بیشتری را درگیر می‌كند.
4) عطسه‌های دائمی و همیشگی
برخی افراد بدون كم و زیاد شدن میزان گرد و خاك و سایر عوامل تحریك كنده محیط، در طول سال، بسیار دچار عطسه می‌شوند و در واقع همیشه آنها را در همین حالت می‌بینید.
دلایل عطسه كردن
بینی ما به راحتی با تكان‌های ریز یك تار مو تحریك می‌شود و شروع به عطسه كردن می‌كنیم، اما به ندرت پیش می‌آید كه فرد در چنین حالتی قرار بگیرد و عطسه كند.
دلایل اصلی عطسه كردن مربوط به عفونت، وراثت و برخی عوامل داخلی و خارجی است.
عفونت
عطسه كردن نشان‌دهنده وجود ویروس و عفونت باكتریایی و قارچ‌هاست.
وقتی كه با یك فرد آلوده و عفونی تماس برقرار می‌كنید، احتمال آنكه خودتان نیز دچار وضعیت مشابه شوید، بسیار بالا می‌رود. مخصوصاً كودكان بیشتر در معرض خطر هستند.
محرك
برخی شرایط ورود به یك اتاق پر از دود و گردوغبار باعث عطسه كردن می‌شود. فضولات حیوانی، حشره‌كش‌ها، عطرها و ادكلن‌ها، براده‌های چوب، برخی بوهای تند و قوی، گردوخاك از مهم‌ترین محرك‌های عطسه هستند.
تماس با حیوانات
اگر به هنگام تماس با حیوانات دچار حساسیت می‌شوید؛ از آنها دوری كنید. سگ‌ها و گربه‌ها و بسیاری از پرندگان آلرژی‌زا هستند.
تغییرات محیطی
آب و هوای سرد، بوی باران در روزهای بارانی، خاك موجود در هوا در روزهای بادی، مرطوب بودن هوا و تغییرات دمای هوا نیز می‌توانند عامل ایجاد عطسه باشند.
وراثت
گاهی اوقات عادت عطسه كردن از یك نسل به نسل دیگر منتقل می‌شود كه آسم و درماتیتیس آلرژیكی از عوامل اصلی آن است.
غذاها
وجود مواد نگهدارنده و رنگ دهنده‌های مصنوعی موجود در غذاها در افراد زیادی ایجاد واكنش‌های آنی مثل عطسه می‌كند.
برخی از غذاها مثل غذاهای تند و فلفلی نیز باعث عطسه می‌شوند. هندوانه، خیار، ماهی، گوشت و تخم‌مرغ نیز از غذاها و میوه‌هایی هستند كه ایجاد عطسه می‌كنند.
كودكان بیشتر از بزرگسالان به این غذاها و میوه‌ها حساسند و دچار عطسه می‌شوند.
داروها
برخی افراد واكنش‌های عجیبی به برخی داروها نشان می‌دهند و مثلاً دچار عطسه می‌شوند.
بیماری‌ها
برخی شرایط و بیماری‌ها روی بینی و گوش‌ها اثر بیشتری می‌گذارند و ایجاد عطسه می‌كنند؛ مثل سینوزیت.
عطسه‌های بهاری و یا عطسه‌های پاییزی نتیجه وجود مواد آلرژی‌زا هستند.
در چنین مواقعی پزشكان مصرف برخی داروها را توصیه می‌كنند. وجود برخی مشكلات در بینی نیز می‌تواند عامل عطسه باشد.
از طریق سی تی اسكن و ام آر آی این مشكلات تشخیص داده می‌شوند.
اثرات منفی عطسه كردن
عطسه كردن نه تنها باعث ناراحتی فرد می‌شود، بلكه حتی می‌تواند اطرافیان را نیز به خطر بیندازد؛ چرا كه با عطسه كردن برخی از عفونت‌ها به راحتی در میان مردم شیوع می‌یابد. سایر عوارض عطسه عبارتند از:
- ایجاد احساس خواب‌آلودگی و كسالت، قرمز شدن چشم‌ها، خستگی، كاهش تمركز بر هم خوردن خواب
- تشدید برخی از بیماری‌ها و وضعیت‌های خاص مثل آسم و گوش درد
- افزایش فشار مكرر و مداوم روی شكم و حتی گاهی اوقات ایجاد فتق
- آب‌ریزش بینی كه اغلب با سینوزیت و سردرد همراه است.
- كاهش میزان شنوایی (كاهش توانایی شنیدن صداهای با فركانس بالا)
چگونه از عطسه كردن جلوگیری كنیم؟
افرادی كه از التهاب، درماتیتیس و آسم رنج می‌بردند، ترجیح می‌دهند كه اصلاً عطسه نكنند.
برای كاهش هرگونه خطر در این زمینه باید عامل ایجاد عطسه را شناسایی كرد.
برخی از این عوامل قابل كنترل و برخی دیگر غیر قابل كنترل هستند.
- تماس خود را با افراد عفونی بسیار محدود كنید.
- سیگار نكشید.
- به محیط اطراف خود توجه بیشتری كنید و اگر نمی‌توانید محیط خود را تغییر دهید، لااقل از برخی امكانات برای محافظت بیشتر از خودتان استفاده كنید؛ مثل، ماسك.
- در هوای بادی و طوفانی از خانه خارج نشوید و اگر مجبور به این كار شدید، از پوشش دهان و بینی استفاده كنید.
- به داروهایی كه مصرف می‌كنید توجه داشته باشید. برخی داروها آلرژی‌زا هستند و باید از مصرف آنها خودداری شود.
در عوض داروهایی استفاده كنید كه از عطسه كرد جلوگیری می‌كنند، مثل zyrtec, Claritin, clarinex و ...
- مایعات بیشتری بنوشید. مایعات بیشتر باعث رقیق شدن مواد مخاطی و كاهش آنها می‌شود و به همین دلیل برخی واكنش‌های بینی نیز شدت كمتری می‌یابند.
- در یك محیط پاك و تمیز زندگی كنید؛ خانه را گردگیری كنید، محرك‌ها را از خانه‌تان دور كنید؛ فیلتر جاروبرقی و هود را عوض كنید؛ حشرات موذی را در فضای داخل خانه ریشه‌كن كنید و از بالش‌ها و پتوهای تمیز استفاده نمایید.
