با جای جوش ها چه كنيم؟
بخش بزرگی از مراجعین به متخصصین پوست را افرادی تشکیل میدهند که از جوش و جای جوش خود شکایت دارند و از آثاری که آکنه بر صورت آنها بجا گذاشته است ناراحت و نگران هستند. طبق آمار 80 درصد افراد جامعه در زمانی از زندگی خود دچار آکنه یا جوش صورت خواهند شد. آکنه معمولا بیماری سنین نوجوانی است و از حدود 16-17 سالگی آغاز و بتدریج تا 25 سالگی فروکش میكند. البته میتواند در سنین بالاتر و حتی پایینتر هم بوجود آید. ضایعات آکنه میتواند اسکار یا جوشگاه بجای گذارند که معمولا به شکل فرورفتگیهایی در محل آکنه قبلی رفع شده در سطح پوست صورت و تنه میباشد. امروزه با پیشرفت جوامع و گستردگی ارتباطات افراد، ظاهر آنها بیش از پیش حائز اهمیت است و چه بسا وجود آکنه و اسکار آن روی صورت، روابط اجتماعی و شغلی فرد را مختل کند و حتی سبب افسردگی و مشکلات روحی در افراد شود. در این مقاله سعی بر آن داریم که به اختصار راههای درمان و پیشگیری اسکار آکنه را جهت آگاهی بیشتر خوانندگان بیان کنیم.
آیا آکنه همیشه با اسکار و جوشگاه همراه خواهد بود؟
بطور کلی 90درصد ضایعات آکنه ایجاد اسکار خواهند کرد، اما تنها 20درصد موارد این اسکارها مشهود هستند. جوشهای شدیدا التهابی و وسیع و بخصوص اگر دیرتر درمان شوند و یا دستکاری شوند بیشتر دچار اسکار و جوشگاه خواهند شد. پس بنابراین اگر درمان آکنه بطور موثر و در زمان مناسب انجام شود و آکنه تحت کنترل باشد به احتمال بسیار کمتری به اسکارهای بد شکل منجر خواهد شد.
اسکارهای آکنه به چه شکل هستند و چه انواعی دارند؟
بطور کلی جای جوش (اسکار آکنه) را میتوان به دو بخش تقسیم کرد:
1- اسکارهای فرورفته یا آتروفیک
2- اسکارهای برجسته یا هیپرتروفیک
اغلب ضایعات آکنه سبب اسکارهای فرو رفته میشوند که آنها را میتوان به سه دسته از نظر ظاهری تقسیم کرد. این تقسیمبندی بسیارمهم است چرا که درمان اسکار بسته به نوع و شکل آن تفاوت میكند.
دسته اول: اسکارهای درهای شکل یا (rolling scar): بصورت نواحی موجدار و فرورفته 4 تا 5 میلیمتری یا بیشتر هستند. در واقع یک ظاهر موجدار را به صورت فرد میدهد. عمق کم و دهانه پهن دارند.
دسته دوم: اسکارهای واگنی یا(boxcar): بشکل نواحی فرورفته کم عمق یا عمیق با جدار مشخص و زاویه راست در گوشههای آن شبیه واگن قطار مشخص میشوند.
دسته سوم: اسکارهای چکشی یا
ice pick: بصورت فرورفتگیهای تیز و عمیق در صورت که همانند فرو رفتن نوک چکش در پوست میباشد.
بخش دوم اسکارهای برجسته و اصطلاحاً هیپرتروفیک هستند که بصورت ضایعات برجسته و گوشتی قرمز و اغلب در نواحی تنه فوقانی ایجاد میشوند و در اصطلاح عام به آن گوشت اضافه میگویند. این نوع شیوع کمتری نسبت به اسکارهای فرورفته دارد و مانند یک کلویید درمان میشوند. یکی دیگر از آثار باقیمانده از جوش، لکهها و نواحی قرمز صاف در محل جوش قبلی هستند که اصطلاحا به آنها پررنگ شدن بعد از التهاب یا
(p(p ost-inflammatory hyperpigmentation میگویند که میتوان آنها را نیز جز جوشگاهها محسوب کرد. این لکهها با گذشت زمان رفع میشوند. البته بعضی از لیزرها مانند لیزر Q-Switched Nd:YAG بطور کمکی میتواند در برطرف کردن این لکهها بکار رود.
اسکارهای فرورفته را چطور اصلاح میکنیم؟
اغلب افرادی که جهت ترمیم و بازسازی اسکارهای آکنه صورت مراجعه میکنند با این نوع اسکارها مواجه هستند. ابتدا پزشک متخصص پوست معاینه دقیق از پوست ناحیه بعمل میآورد و نوع اسکار فرورفته فرد
(درهای، واگنی یا چکشی) را مشخص میكند. معمولا ترکیبی از این انواع اسکار در ناحیه دیده میشود. در جلسات مشاوره و معاینه قبل از انجام اقدام زیبایی، شرح حال کامل از فرد گرفته میشود و از نظر سابقه بیماریها و مشکلات داخلی، ترمیم زخم، سابقه خونریزیهای غیر طبیعی و مصرف داروها بررسی کامل میشود و معاینه دقیق از اسکارها بعمل میآید. عکس یا اسکنهای مخصوص از پوست ناحیه اسکار تهیه میشود و نتیجه نهایی و تعداد جلسات درمانی، نوع درمان و شرایط همراه آن به فرد بطور کامل توضیح داده میشود. جهت اسکارهای درهای شکل (rolling scar) از روش جراحی سرپایی ساب سیژن استفاده میشود. در واقع در این اقدام بعد از انجام بیحسی موضعی، بافتها و باندهای چسبندگی زیرین اسکار که سبب فرورفتگی ناحیه شدهاند توسط سوزنهای ظریف جدا میشوند و بهاصطلاح از قسمت زیرین پوست ناحیه اسکار باز میشود. هیچگونه زخمی در ناحیه ایجاد نمیشود و فقط مختصری تورم و کبودی در محل ایجاد خواهد شد که پس از چند روز برطرف میشود. این روش بدون ایجاد درد و ناراحتی قابل ملاحظه برای فرد، بسهولت در مطبها بصورت سرپایی قابل انجام است. امروزه بدنبال انجام ساب سیژن 3 تا 6 جلسه روزانه یا یک روز درمیان ناحیه ساب سیژن شده تحت وکیوم با دستگاههای مخصوص اندرمولوژی قرار میگیرد که در واقع یکجور ماساژ و وکیوم صورت میباشد که نتیجه ساب سیژن را بهتر میکند.
در مورد اسکارهای واگنی (boxcar) و اسکارهای تیز عمقی چکشی ( ice-pick) متخصصین از روشهای برداشت کامل اسکار استفاده میكنند. در این عمل ناحیه اسکار در نهایت به قطر 2.5 میلیمتر با وسایل مخصوص تیز به نام پانچ تحت بیحسی موضعی برداشته و بخیه ظریف میشود. سایر روشهای درمانی اسکارهای واگنی و چکشی بکارگیری محلولهای پیلینگ شیمیایی تری کلرواستیک (TCA) بصورت نقطهای در محل اسکار در داخل عمق آن است که سبب جمع شدگی اسکار از ناحیه عمق میشود و اسکار را کوچکتر میكند. در نهایت جهت درمان اسکارها از روشهای بازسازی سطح پوست (Skin Resurfacing) استفاده میشود. اصطلاح بازسازی پوست به معنای تخریب و لایهبرداری کنترل شده لایههای رویین پوست با روشهای مختلف مانند دستگاههای مکانیکی یا لیزری است با این هدف که پوست مجددا خود را ترمیم و بازسازی میکند که در نهایت، پوست جدید صافتر، روشنتر و فرورفتگیهای کمتری خواهد داشت. روشهای مکانیکی شامل بکارگیری دستگاههای درم ابریژن یا سمبادههای مخصوص است. اما آنچه بطور شایعتر در درمان و بازسازی اسکارهای آکنه استفاده میشود، لیزرهای تراش دهنده CO2 و اربیوم هستند. امروزه توسط لیزرهای فرکشنال که بصورت نقطه نقطه مشبک و بسیار دقیق پوست را تراش میدهند، عوارض به حداقل رسیده و ترمیم سریعتر و بهتر انجام خواهد شد. پوست فرد ظرف چند روز به وضعیت نرمال برمیگردد.
معمولا لیزر با جلسات متعدد و فواصل ماهانه و ترجیحا در فصول پاییز و زمستان که تابش آفتاب کمتر است انجام میشود. مراقبتهای پس از انجام لیزر شامل اقدامات ضروری برای ترمیم زخم حاصله از لیزر است. مهم است که در این زمان فرد از تابش مستقیم نور آفتاب پرهیز کند و از کندن و خراش دادن ناحیه لیزر خودداری کرده و مرتباً از کرمهای ترمیمی تجویز شده استفاده کند. بطور متوسط 3 تا 4 جلسه لیزردرمانی جهت ترمیم و بهبودی اسکارهای آکنه در صورت لازم است. باید توجه داشت که لیزر نیز مانند سایر اقدامات زیبایی عوارض و مسایل خاص خود را دارد و اگر توسط افراد غیر متخصص و نا آشنا با لیزر انجام شود فرد را دچار عوارض فراوانی کرده و حتی سبب بدتر شدن اسکارهای فرد هم خواهد شد. سایر روشهای درمانی اسکارهای آکنه شامل دستگاه آراف فرکشنال (Fractional RF) و لیزرهای غیر تهاجمی هستند که بسته به نوع اسکار و وضعیت بیمار در کنار سایر روشها توسط پزشک بکار میرود.
اصول درمان اسکار آکنه چیست و فرد چه شرایطی را بایستی داشته باشد؟
بطور کلی فرد زمانی بایستی جهت درمان و اصلاح اسکار آکنه خود مراجعه کند که حداقل سه ماه ضایعه آکنه نداشته باشد و جوشهای وی درمان شده باشد. و نیز اگر تحت درمان با آکوتان بوده است، حداقل 6 ماه از قطع درمان آکوتان گذشته باشد. مهم است که فرد مراجعه کننده انتظارات معقول از نتیجه درمان داشته باشد. اسکارها جز در مواردی، هرگز بصورت کامل و 100درصد رفع نمیشوند و کاملا شبیه پوست نرمال نخواهند شد. لذا انتظار محو شدن یک جوشگاه بطور کامل فرضا توسط یک یا دو جلسه لیزر، امری غیر واقعی است. واقعیت آن است که با روشهای موجود میتوان آنها را تا حد زیادی حتی تا 70درصد بهتر کرد، بطوری که خیلی مشهود نباشند. همینطور باید دانست که چندین جلسه جهت درمان و ترمیم اسکار نیاز است و یک جلسه برای بهبودی اسکار کافی نیست. بعلاوه هر یک از اقدامات زیبایی ترمیمی اسکار، شرایط خاص قبل و بعد از عمل را ایجاب میکند که بیمار بایستی آنها را کاملا رعایت کند تا به یک نتیجه مطلوب برسد.
بطور خلاصه چگونه جای جوش خود را درمان کنیم؟
در مجموع به همه افرادی که بدنبال درمان اسکارهای آکنه خود هستند، توصیه میشود به فرد متخصص که آشنایی کامل با روشهای اصلاح اسکار دارد مراجعه کنند که ابتدا مشاوره و معاینه کامل را انجام داده و سپس برنامهریزی لازم و ترکیب روشهای مختلف درمانی را برای فرد مشخص میكند. جهت رسیدن به نتایج مطلوب باید صبر و حوصله داشت و کل مراحل درمانی را بطور مداوم و زیر نظر متخصص پوست انجام داد.