زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

خارش پوست  و عـلـل آن

خارش یک حس ناخوشایند است که فرد را متمایل به خراش دادن پوست بدن می‌کند. این حس یکی از شایع‌‌ترین شکایات پوستی است و گاهی آن ‌قدر شدید می‌‌شود که خواب و آرامش را از فرد می‌گیرد.  شدت خارش گاهی به حدی است که بیمار با خاراندن‌‌های مکرر، بدنش را زخم می‌کند.  برخی جهت رفع این مشکل به صدر، گل سرشور و از این قبیل مواد روی می‌آورند. دلایل متعددی برای خارش پوست وجود دارد که برخی از آنها مربوط به بیماری‌های پوستی است و برخی  مربوط به بیمار‌ی‌های عمومی مثل هپاتیت C، بیماری‌‌های انسدادی کبد، نارسایی کلیه، کم‌ کاری یاپرکاری تیروئید، کم‌ خونی فقر آهن، پُرخونی، برخی سرطان‌‌های خونی مثل لوسمی و لنفوم (به‌خصوص لنفوم هوچکین)، میلوما، سرطان‌های داخلی، انگل‌های روده‌ای، ام ‌اس، ایدز و برخی بیماری‌‌های اعصاب و روان.  دیابت نیز به کرات جزو علل داخلی خارش مطرح می‌‌شود، اما اغلب افراد مبتلا به دیابت خارش ندارند.  بنابراین اگر فردی با خارش عمومی مزمن به پزشک مراجعه کرد، اول باید یک معاینه و آزمایش کامل برای بررسی بدخیمی‌‌های داخلی و بررسی عملکرد تیروئید، کبد، کلیه و حتی ایدز و هپاتیت انجام شود. خارش عمومی بر اساس نوع بیماری که ایجاد می‌کند طبقه‌بندی می‌شود: خارش کلیوی، خارش صفراوی، خارش ناشی از بیماری‌های خونی، خارش بیماری‌های غدد درون ریز، خارش در ارتباط با بدخیمی‌ها و خارش بدون علت عمومی.

 خارش ناشی از بیماری‌های كلیوی: خارش ناشی از بیماری‌های کلیوی که معمولا به دلیل نارسایی مزمن کلیه اتفاق می‌افتد. در این بیماری افزایش سطوح یون‌هایی مثل کلسیم، منیزیوم و فسفات می‌تواند نقش موثری در بروز این نوع خارش باشد. از طرفی افزایش سطح ویتامین A اپیدرم و سطوح بالای سرمی سروتونین در بروز خارش، خشکی و درد پوست موثر است.

 خارش ناشی از بیماری‌های صفراوی: خارش ناشی از بیماری‌های صفراوی با کاهش جریان صفرا منجر به بروز خارش می‌شود تئوری اصلی بروز خارش رسوب نمک صفراوی است که امروز این تئوری نا صحیح عنوان شده است. امروزه علل اصلی بروز خارش نمک صفراوی هیستامین و اپیوئیدهای سرم هستند.

 خارش با منشأ مشکلات خونی: آهن یک فاکتور حیاتی در بسیاری واکنش‌های آنزیمی است. اگر چه کمبود آهن به عنوان دلیل خارش ثابت نشده است ولی می‌تواند در بسیاری از مسیرهای متابولیک دخالت کند. از آنجایی که اکثر بیماران با خارش و کمبود آهن، کم خون نیستند، بنابراین دلیل خارش هموگلوبین نیست.

خارش با منشاء غدد درون ریز:

بیماری‌هایی که می‌تواند باعث بروز خارش شود شامل:

  هیپرتیروئیدیسم یا پرکاری تیروئید: افزایش هورمون‌های تیروئیدی باعث فعال شدن کینین‌ها و به دنبال آن خارش می‌شود.

  هیپوتیروئیدیسم یا کم کاری تیروئید: با بروز خشکی پوست باعث خارش می‌شود.

 دیابت: علت آن ثابت نشده است ولی ابنورمالیتی متابولیک، اختلالات اتونوم و نوروپاتی دلایل آن می‌تواند باشد.

خارش در انواع بدخیمی‌ها به دلیل آزاد شدن توکسین‌ها و سیستم ایمنی ایجاد می‌شود. در بیماران مبتلا به بیماری هرچکین و سندرم کار سینوئید خارش ممکن است بسیار شدید باشد. از بیماری‌های داخلی که باعث خارش می‌شود، نوعی پُرخونی به نام "پلی ‌سیتمی ورا" است که در آن، بیش از یک‌ سوم افراد از خارش رنج می‌برند. خارش این افراد بیشتر با تغییر حرارت و به خصوص دقایقی بعد از استحمام است. علتش هم مشخص نیست و کمی آسپیرین موجب تخفیف فوری خارش در‌ آن‌ها می‌شود. اما از بحث بیماری‌های داخلی که بگذریم، بیماری‌‌های پوستی متعددی وجود دارند که خارش جزو شکایات اصلی مبتلایانش است، مثلا اگزمای سرشتی، گال و درماتیت هرپسی ‌فرم.

عوامل تشدید خارش

بیشتر خارش‌ها با گرما تشدید می‌‌شوند. همچنین استرس، اضطراب و ترس نیز می‌‌تواند خارش را تشدید نماید. اکثر خارش‌ها، شب ‌هنگام، زمانی که فرد از کار و فعالیت روزانه فارغ می‌‌شود، تشدید می‌‌شوند.  کانال گوش خارجی، سوراخ بینی و ناحیه اطراف مقعد و ناحیه تناسلی، نواحی مستعد خارش محسوب می‌‌شوند. خارش می‌‌تواند ریشه عصبی داشته باشد. برخی خارش‌‌ها در حیطه بیماری‌‌های پوست و مو بسیار مرتبط با مسایل روحی و روانی هستند و به همین علت به آن‌ها درماتیت‌های عصبی (نورو درماتیت) می‌‌گویند.  در این بیماری‌‌ها فرد تمایل شدیدی به خاراندن برخی نواحی در پوست دارد و از خاراندن این نواحی لذت می‌‌برد و یک سیکل معیوب از خارش و خاراندن درست می‌‌شود و پوست شبیه پسوریازیس می‌شود. در درمان این افراد باید حتما به مسایل روحی توجه شود و درمان موضعی به تنهایی جواب نمی‌‌دهد.

در برخی موارد مثل کهیر، علت اصلی خارش ماده هیستامین است. کهیر می‌تواند به دلیل مصرف یک دارو یا غذای خاص یا به دلیل برخی عفونت‌ها باشد. البته علل متعدد دیگری هم برای کهیر وجود دارند، مثلا ممکن است نور آفتاب،تماس با آب سرما یا ارتعاش موجب کهیر شود.  گاهی حساسیت‌ پوستی به برخی مواد، موجب خارش‌های شدید می‌‌شود، مثل برخی افراد با مصرف اسپری ضدعرق و خوش ‌بو کننده زیر بغل، دچار حساسیت می‌‌شوند.

درمان خارش‌:

 قدم اول درمان، تشخیص علت خارش است و بدون این امر، درمان بسیار مشکل است اما برخی اقدامات وجود دارند که می‌تواند به تخفیف خارش کمک کنند، مثلا خنک نگه داشتن محیط و پرهیز از حمام‌ داغ و لباس‌ پشمی. خشکی پوست هم یکی از علل مهم خارش است، لذا در بیمارانی که از خشکی پوست رنج می‌‌برند، چرب و مرطوب نگاه داشتن پوست برای تخفیف خارش اهمیت بسیاری دارد. در افراد مسن، خشکی یک علت مهم و شایع است که باید مراقب استفاده از شوینده‌‌های نامناسب پوست و استحمام‌های مکرر که باعث خشکی پوست می‌‌شوند، باشند و مرتب از کرم مرطوب ‌کننده استفاده  نمایند.  برخی داروهای موضعی نیز می‌‌توانند موجب کاهش‌ خارش‌‌های موضعی شوند، مانند بی‌‌حس‌‌کننده‌‌های موضعی (مثل کرم لیدوکائین، ژل نیزوکائین) و برخی آنتی‌هیستامین‌های موضعی(مثل کرم داکسپین) و محلول‌های موضعی حاوی کامفور یا مفتول.

کورتون موضعی هم در برخی موارد که علت خارش و التهاب است (مثل اگزماها) می‌‌تواند مفید باشد. کرم یا لوسیون کالامین نیز می‌‌تواند مفید باشد. باید توجه داشت که تمام داروهای موضعی گاهی می‌‌توانند خود موجب ایجاد آلرژی و حساسیت شده و موجب تشدید خارش گردند، بنابراین مصرف این داروها باید زیر نظر پزشک و ترجیحا با تجویز متخصص پوست باشد تا از مشکلات احتمالی جلوگیری نماید. از نظر داروهای خوراکی هم، آنتی‌‌هیستامین‌ها از شایع‌‌ترین داروهای تخفیف خارش‌اند، اما بسیاری از این داروها خواب‌ آور هستند، لذا افراد به خصوص کسانی که رانندگی می‌کنند یا افراد مسن باید بسیار مراقب باشند. داروهای آنتی‌هیستامینی که خواب‌آور نیستند، روی خارش اثر ندارند، مگر در مورد کهیر. از برخی داروهای ضد مخدر نیز اثرات ضد خارش دیده شده و در نهایت از نور درمانی نیز می‌توان در برخی خارش‌‌ها استفاده کرد.