تزريق استروئيد داخل ضايعه جلدی: مفيد يا مضر
كشف داروی استروئید موضعی در سالهای قبل شاید مهمترین رویداد علمی در رشته درماتولوژی باشد. امروزه میتوان كرمها و پمادهای استروئیدی را به وفور در نسخههای پزشكان مشاهده نمود؛ اما استفاده درازمدت از آنها میتواند عوارض برگشتپذیر و گاه برگشتناپذیری داشته باشد. در بعضی از بیماریهای پوستی، استفاده از داروهای موضعی نمیتواند به اندازه كافی موثر باشد و تزریق استروئید داخل ضایعه ضروری است. نحوه تزریق و دوز استفاده از استروئید در بیماریهای مختلف، متفاوت میباشد. نكته قابل توجه آن است كه حتی یك بار تزریق اشتباه میتواند عوارض غیرقابل برگشت برای بیمار ایجاد نماید. هنوز هم شایعترین عارضه تزریق اشتباه، آتروفی پوست است كه در اكثر موارد غیرقابل برگشت میباشد.
مواردی كه در آن میتوان از تزریق استروئید استفاده نمود عبارتند از كلوئید، اسكار هپیرتروفیك، آلوپسیآرهآتا، لیكنپلان هیپرتروفیك، لیكن پلان مخاطی، لیكن پلان فولیكولر، بولوز پمفیگوئید، نورو درماتیت و...
نكاتی كه باید در هنگام تزریق استروئید به آن توجه كرد؛ دوز تجویزی، نحوه تزریق، فاصله زمانی تزریق و نوع داروی كورتونی میباشد.
جهت تزریق داخل پوست باید از استروئیدهایی كه اثرات كوتاه مدت دارند، استفاده نمود. در ایران آمپولهای تریامسینولون با غلظت 40 میلیگرم در هر سیسی، مناسبترین انتخاب است. تزریق را میتوان با سرنگهای انسولین و یا با درموجت انجام داد. در اكثر موارد استفاده از درموجت مناسبتر میباشد. این دستگاه با استفاده از فشار و ضربه، محلول قابل تزریق را بدون سرسوزن وارد درم (اینترادرمال) میكند. مزیت استفاده از این دستگاه درد كمتر در هنگام تزریق، سرعت بیشتر تزریق و انجام صحیح تزریق است. گاهی استفاده از سرنگهای انسولین باعث تزریق اشتباه ماده مورد نظر در زیر درم و هیپودرم میشود كه شانس آتروفی و عدم پاسخ به درمان را به همراه دارد. بهترین فاصله زمانی تزریق، به صورت ماهیانه میباشد. تزریق با فاصله كمتر میتواند عوارضی مانند آتروفی و آكنه استروئیدی و نهایتا تلانژكتازی ایجاد نماید. مهمترین نكته دوز تزریق است. جز در موارد معدود كه در ادامه ذكر میشود، نباید آمپول را بدون رقیق كردن تزریق نمود. تزریق با غلظت زیاد و یا تزریق زیر درم باعث آتروفی چربی و یا آتروفی درم میشود. میتوان استروئید را با لیدوكائین ساده یا آب مقطعر یا سرم رقیق كرد. استفاده از لیدوكائین همراه با آدرنالین هیچ مزیتی ندارد و در عین حال میتواند شانس آریتمی را بالا ببرد. با توجه به غلظت آمپولهای تریامسینولون در ایران (40 میلیگرم) در هر میلیلیتر اضافه كردن یك واحد از این آمپول با هفت واحد از محلول رقیقكننده غلظت دارو را به 5 میلیگرم در هر میلیلیتر میرساند. نكته دیگر اینكه آمپول تریامسینولون به صورت سوسپانسیون میباشد؛ بنابراین قبل از استفاده از آن باید حتما آمپول را كاملا تكان داد و قبل از تزریق سرنگ را نیز تكان داد تا دارو به صورت یكنواخت پخش شود.
در مواردی مانند كلوئید یا اسكار هیپوتروفیك از خاصیت ایجاد آتروفی استروئید استفاده میشود؛ بنابراین غلظت داروی تجویز شده بسته به میزان برجستگی و موضع بین 20 تا 40 میلیگرم در هر میلیلیتر میباشد. معمولا جهت تزریق داخل كلوئید استفاده از سرنگهای انسولین كاربردیتر است؛ زیرا به علت بافت سفت كلوئید فشار زیادی جهت ورود دارو به نسج لازم است. گاهی فریز قبل از تزریق هم در روند بهبودی و هم در تسهیل ورود دارو موثر میباشد. سرنگهای انسولینی كه سرسوزن آن غیر مجزا است، مانع خروج دارو از محل اتصال سرسوزن با سرنگ میشود.
در ضایعات هیپرتروفیك دیگر مانند لیكنپلان هیپرتروفیك و یا نورو درماتیت، دوز تزریقی 10 میلیگرم در هر میلیلیتر مناسب میباشد؛ بدین معنا كه مخلوط یك واحد از آمپول تریامسینولون با سه واحد محلول رقیقكننده مناسب است. تزریق میتواند با درموجت و یا سرنگ انسولین انجام شود.
در آلوپسی آرهآتا، لیكن پلان فولیكولر یا بولوز پمفیگوئید یا لوپوس ارتیماتوی دیسكوئید (D.L.E) دوز پیشنهادی 5 میلیگرم است و استفاده از درموجت ترجیح دارد. فاصله تزریق در پوست معمولا یك سانتیمتر پیشنهاد میشود. باید دانست كه تزریق استروئید داخل پوست هیچ جایی در درمان آلوپسی آندروژنیك ندارد.