آفتـاب سوختگی
آفتاب سوختگی معمولا چند ساعت پس از تماس و مجاورت با آفتاب در پوست ایجاد میشود و ممكن است تا چند روز طول بكشد. در نمای ظاهری به صورت قرمزی، داغی و دردناكی پوست خود را نشان میدهد و میتواند شانس سرطانهای پوستی و سایر بیماریهای پوستی مرتبط با آفتاب را افزایش دهد. از طرفی باعث ایجاد پیری زودرس، خشكی پوست، چروك، لكههای قهوهای و كك و مك، كراتوزهای افتابی یا اكتنیك میگردد.
علائم
علائم آفتاب سوختگی عبارتند از: صورتی یا قرمز شدن پوست گرم یا داغ شدن سطح پوست در لمس دردناك یا حساس شدن پوست تاولهای ریز آبدار كه ممكن است خود به خود پاره شوند. سردرد، تب و احساس خستگی در صورتی بوجود میآیند كه آفتاب سوختگی در سطح وسیعی از پوست رخ دهد. گاهی ممكن است قسمتی از پوست مثلا لاله گوش، پوست سر یا لبهای شما در اثر آ فتاب بسوزد و یا چشمها كه بسیار نسبت به آفتاب و اشعه ماورای بنفش حساس هستند.
در صورت آفتاب سوختگی چشمها، شما ممكن است احساس درد و سوزش در چشم و یا احساس نابینایی موقت پیدا كنید. علائم و نشانهها در كل، از چند ساعت پس از تماس با آفتاب ایجاد میشود و میتواند بر اساس شدت از یك روز تا چند روز طول بكشد. پس از گذشت چند روز بدن به منظور ترمیم شروع پوستاندازی میكند تا لایه خارجیتر آسیب دیده را دور بریزد.
پس از لایهاندازی پوست شما ممكن است به طور موقت دچار نامنظمی رنگ و ساختار شود كه بر اساس شدت آفتاب سوختگی، بهبود آن از چند روز تا چند هفته طول میكشد.
چه وقت به پزشك مراجعه كنیم ؟
1- اگر تاول ایجاد شده باشد.
2- اگر تب، درد شدید، سردرد و گیجی و تهوع و لرز ایجاد شده باشد.
3- اگر با درمانهای ساده خانگی پس از چند روز بهبود نیابد. 4- اگر علائمی دال بر عفونت ایجاد شده باشد. (شامل: افزایش درد و حساسیت پوست– افزایش تورم– ترشح زرد رنگ از تاولهای پاره شده)
4- اگر فرد سابقه بیماری پوستی زمینهای نیز داشته باشد.
علل آفتاب سوختگی
آفتاب سوختگی بر اثر تماس زیاد و طولانی با اشعه ماورای بنفش خورشید (UV) ایجاد میشود. اشعه UV طول موجی از نور آفتاب است كه برای چشم قابل دیدن نیست. به طور كلی اشعه UV شامل سه نوع طول موج است:UVA – UVB – UVC از بین اینها فقط UVA و UVB از لایه ازن عبور كرده و به اتمسفر زمین میرسند– لازم بذكر است كه كابینهای برنزه كننده تجاری (سولاریوم) نیز از همین طریق باعث آسیب به پوست و برنزه شدن میشوند.
پس از تماس پوست با اشعه UV چه اتفاقی میافتد؟
رنگدانهای به نام ملانین در لایه خارجی پوست ما وجود دارد كه رنگ طبیعی پوست ما را سبب میشود. تولید ملانین پس از تماس پوست با اشعهUV افزایش مییابد. ملانین اضافی نیز در لایههای عمیقتر باعث ایجاد رنگ تیره پوست پس از تماس با آفتاب میشود كه اصطلاحا همان برنزه شدن است. در واقع برنزه شدن پوست و زیاد شدن ملانین، واكنش نرمال پوست برای بلوكه كردن اشعهUV جهت جلوگیری از آفتاب سوختگی و سایر آسیبهای مضر پوستی است ولی میزان تولید ملانین در هر فرد بسته به استعداد ژنتیكی و نوع پوست او دارد و در بعضی تیپهای پوستی مقادیر كافی از ملانین نمیتواند برای محافظت پوست، تولید شود و نهایتا به خصوص در این افراد، اشعهUV میتواند باعث سوختگی، درد، قرمزی و تورم و سایر آسیبهای پوستی شود.
از طرفی باید توجه كرد كه آفتاب سوختگی حتی در روزهای ابری و تار نیز میتواند ایجاد شود چرا كه بیش از 90 درصد اشعه ماورای بنفش خورشید حتی در روز ابری نیز به اتمسفر زمین میرسد. بهتر است بدانید كه این اشعه از روی برف، یخ، آب، شن و سایر سطوح انعكاسگر نیز میتواند منعكس شود بنابراین روزهای برفی، قدم زدن روی شن و شنا در استخرهای رو باز احتمال آفتاب سوختگی را بیشتر میكند.
فاكتورهای خطر
افراد با پوست روشن نسبت به پوست تیره شانس بیشتری برای آفتاب سوختگی دارند. درماتولوژیستها انواع تیپهای پوستی را به درجه ی 1-6 طبقه بندی میكنند (بر اساس میزان رنگدانه پوستی و نیز واكنش پوست در برابر تماس با آفتاب ). تیپ یك پوستی شامل افراد با پوست سفید رنگ پریده و چشم آبی و موی طلایی است كه واكنش این افراد در برابر آفتاب به صورت آفتاب سوختگی بدون برنزه شدن میباشد. تیپ دو پوستی شامل افراد با رنگ پوست سفید است كه در برابر تماس با آفتاب به آسانی میسوزند و كمی برنزه میشوند. افراد با تیپ سه، رنگ پوست سفید مایل به زیتونی دارند كه در برابر آفتاب كمی میسوزند و به آسانی برنزه میشوند. افراد با تیپ چهار پوستی كه رنگ پوست قهوهای روشن دارند نیز تقریبا همین طور هستند. تیپ پنج یا پوست قهوهایها در برابر آفتاب به ندرت دچار آفتاب سوختگی میشوند ولی به آسانی برنزه و تیره میگردند. تیپ شش پوستی شامل افراد سیاه پوست است كه هرگز نمیسوزند و همیشه پوست تیره با رنگدانههای عمیق دارند.
با توجه به این طبقهبندی افراد تیپهای بالاتر پوستی (تیپ 1، 2 یا 3)شانس بیشتری برای آفتاب سوختگی دارند و همچنین امواج مضر نور آفتاب میتواند به عمق پوست آنان وارد شده و با ایجاد آسیب در محتوای ژنتیكی سلولهای پوستی باعث ایجاد سرطانهای پوستی ملانومایی و غیر ملانومایی شود. لازم به ذكر است كه افراد با تیپ پوستی پایینتر ( 4،5 و6 ) هم ممكن است در نواحی از پوستشان كه رنگدانه كمتری دارد مثل كف دست یا انگشتان دچار سرطان پوست شوند.
زندگی در نواحی آفتابی و گرم.
زندگی در مناطق با ارتفاع بالا: چون تابش آفتاب در این مناطق قویتر است و میزان بیشتری از تشعشع آفتابی به پوست میرسد، شانس آفتاب سوختگی و آسیب آفتابی پوست افزایش مییابد.
مصرف داروهای خاص: چه به صورت خوراكی و چه مصرف موضعی برخی از داروها میتواند سبب حساسیت پوست به آفتاب و نهایتا آفتاب سوختگی شود.
عوارض آفتاب سوختگی
1- عفونت: در صورتی كه آفتاب سوختگی با ایجاد تاول همراه باشد، پس از چند روز ممكن است تاولها پاره شده و باعث افزایش درد، قرمزی، تورم و ترشح پوستی شود كه در این صورت باید هر چه سریعتر به پزشك مراجعه كرد.
2- پیری آفتابی: مجاورت مزمن با آفتاب و آفتاب سوختگیهای مكرر باعث سستی بافتهای نگهدارنده پوست میگردند. چروكهای عمیق، نازك شدن پوست، خشك و خشن شدن پوست، گشادی عروق زیر پوستی به خصوص در گونهها، بینی و گوش، كك و مك و لكهای قهوهای بزرگتر در صورت و پشت دستها و لكههای سفید كوچك در پوست ساعد و پاها از نشانههای آن هستند و میتواند فرد را مسنتر نشان دهد.
3- ایجاد كراتوز آفتابی كه پیش درآمد سرطان پوست است.
4- سرطانهای پوست كه به دلیل تخریب ماده ژنتیكی سلولهای پوستی به ویژه در نواحی تماس با آفتاب ایجاد میگردد.
5- آسیب چشمی آفتابی: میتواند باعث تخرب لایه پشتی چشم (شبكیه) شده و نابینایی موقت بدهد. همچنین آسیب به عدسی چشم باعث ایجاد آب مروارید زودرس (كاتاراكت) میشود.
پیشگیری از آفتاب سوختگی
1- داشتن پوشش مناسب در مواجهه با آفتاب (لباس نخی روشن با آستین بلند و شلوار بلند، شال نخی یا كلاه لبهدار با لبه 7 سانتی متری).
2- اجتناب از مواجهه با آفتاب در بین ساعات 10 صبح الی 4 بعد از ظهر كه تابش قویتر است.
3- استفاده از ضدآفتاب با فاكتور بالاتر از 30، مناسب پوست فرد كه در صورت ماندن طولانی در آفتاب باید هر 2 ساعت تكرار شود.
4- استفاده از عینك آفتابی كه شیشه آن قابلیت پوشش امواج UVA وUVB را داشته باشد.
درمان
نوشیدن آب فراوان كمپرس سرد روی ناحیه استفاده از پمادهای استروییدی مثل هیدروكورتیزون و مسكن در صورت درد و التهاب شدید.
در صورت عدم بهبود با روشهای فوق به پزشك مراجعه نمایید.