زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

كاربرد ليزر دی اكسيد كربن در بيماری های پوست

لیزر CO2 از نخستین لیزرهای گازی ساخته شده توسط دانشمندان علم فیزیك به شمار می‌رود. برای نخستین بار Kumar Patel از آزمایشگاه‌های Bell در ایالات متحده آمریكا موفق به تولید لیزر از گاز CO2 گردید. لیزهای CO2 امروزه جزو پر قدرت‌ترین لیزرهای ساخت دشت بشر به شمار می‌روند كه قابلیت تولید توان‌های در حد چند ده كیلووات را نیز به صورت پیوسته دارا می‌باشند. عمده استفاده این لیزرها در صنعت برای برش و جوش فلزات بخصوص در موارد حساس مانند قطعات موتورهای هواپیما می‌باشد. طیف نور منتشر شده از این لیزرها عمدتا در محدوده مادون قرمز قرار داشته و عمده‌ترین طول موج‌های تولید 9400 و 10600 نانومتر می‌باشند. محیط تولید این لیزرها تركیب نسبتا خاصی از گازهای مختلف به همراه دی‌اكسید كربن می‌باشد. (CO2 20%, N2 20%, He, Xn, H2) كه این تركیب گازی تولید طیف یكنواخت لیزر را برعهده خواهد داشت. طول موج خاص این لیزر سبب جذب مناسب آن در بافت‌های انسانی به خصوص توسط آب موجود در بافت‌ها گردیده و افزایش بسیار سریع حرارت در اثر جذب میزان بالای انرژی به سرعت سبب تبخیر بافت‌ می‌گردد. از این‌رو لیزرها كاربردهای فراوانی در طب به عنوان چاقوی جراحی و نیز به عنوان تجدید در لایه‌های سطحی پوست (Skin Resurfacing) دارند.

نخستین گزارش منتشر شده از كاربرد لیزر CO2 در طب به سال 1968 باز می‌گردد. در آن زمان این لیزر نخستین بار برای درمان ضایعات پیش بدخیم مانند كیلیت آفتابی به كار گرفته شد. در حقیقت در ابتدای امر به دلیل تكنولوژی ناقص آن زمان و قدرت بالای لیزر مورد استفاده كاربرد آن در بیماری‌های پوست با خطر بالای تولید اسكار همراه بود. سرانجام با پیشرفت تكنولوژی و ساخت سیستم‌های دقیق‌تر و قابل اعتمادتر نخستین گزارش‌های مربوط به تجدید سطح پوستی Skin Resurfacing در اواخر دهه 80 پدیدار گردیدند. در حال حاضر لیزر CO2 درمان انتخابی برای چین‌های صورت، اسكارهای آكنه و بهبود صدمات ناشی از نور Photodamage به شمار می‌رود. در دستان با تجربه و آزمودن این لیزر وسیله‌ای فوق‌العاده برای تراش و نابودی لایه‌های بیرونی صدمه دیده پوست و تحریك ساخت كلاژن و اپیدرم جدید به شمار می‌رود. به دلیل اثرات خاص این لیزر در تجدید قوام پوست و كوتاه شدن رشته‌های كلاژن حاصل از درمان با این لیزر كه منجر به كاهش شدید چین و چروك‌ها می‌گردد چهره ظاهری پوست بسیار سالم‌تر و جوان‌تر به نظر می‌رسد.

دو تغییر پوستی كه بهترین پاسخ را به این نوع لیزر دارند عبارتند از صدمه آفتابی و اسكارهای آكنه، صدمه آفتابی مجموع تغییرات تخریبی است كه در طول زمان بر اثر تشعشعات UV خورشید بر روی پوست پدیدار می‌گردد. این تغییرات چین‌های پوستی سطحی تا عمیق تغییر در الاستیسیته و قوام پوست كه سبب پیدایش حالت چرمی و بی‌حالت شدن همراه با سطح خشن پوست می‌گردد و بالاخره تغییرات عروقی مانند پیدایش عروق تلانژكتاتیك روی پوست را دربرمی‌گیرد. این تغییرات به ویژه در نواحی مانند دور چشم‌ها، دور دهان و نواحی گلابلار واضح‌تر هستند. اسكارهای آكنه نیز جزو موارد دیگری هستند كه به درمان با لیزر CO2 جواب مناسب می‌دهند. البته اسكارهای آتروفیك با لبه‌های نرم مانند Rolling. Boxcar‌ها خیلی بهتر از اسكارهای lce- pick یا عمقی كوچك بهبود می‌یابند. این گونه اسكارهای عمیق و كوچك باید ابتدا به وسیله Punch برداشته شده و سپس 6- 12 هفته بعد لیزر CO2 انجام شود. موارد متعدد دیگری از كاربردهای لیزر CO2 نیز مشخص شده است كه از آن جمله می‌توان به اسكارهای ناشی از صدمات پوستی- جراحی‌های مختلف با پیوند پوست اشاره نمود. همین طور به دلیل توان تخریبی بالای اپیدرم این لیزرها در درمان ضایعات پیش بدخیم مانند كراتوزهای آفتابی، سبورئیك، كراتوزكیلیت آفتابی، لنتیگو و همین‌طور زگیل مقاوم به سایر درمان‌ها مفید هستند.

تغییرات فوق به هیچ عنوان اغراق‌آمیز نیستند. اما به یك نكته مهم در خصوص این لیزرها باید توجه داشت: كار كردن با این لیزرها بسیار دشوار و مستلزم كسب تجربه و مهارت فراوان است. انتخاب بیمار مناسب یك جزء اساسی درمان به شمار رفته و ریسك بالای بروز عوارض باید هم مدنظر پزشك بوده و هم به بیمار توضیح داده شود این لیزرها در دستان بی‌تجربه بسیار مستعد فاجعه‌ آفریدن هستند. درمان با این نوع لیزرها بسیار تهاجمی بوده و نباید برای افراد جوان كه تنها مختصری علائم صدمات آفتابی دارند به كار گرفته شوند. بهبودهای فوق‌العاده در افراد با صدمات آفتابی شدید قابل دستیابی هستند. اگرچه در این موارد نیز نیاز به درمان‌های سنگین مدت زمان استراحت بیمار را افزایش داده و ریسك بروز عوارض را به شدت بالا می‌برد. قبل از درمان بیمار حتما باید در خصوص نتایج و به خصوص عوارض با وی صحبت نموده و هرگونه تفكرات ایده‌آلیستی بیمار را شناسایی و اصلاح نمود.

عوارض این لیزرها بار متنوع و شایع هستند و مواردی چون پیگمانته شدن محل درمان (20- 30 درصد در تیپ پوستی 2 و نزدیك به 100 درصد درتیپ پوستی 4) را در برمی‌گیرند. این پیگمانتاسیون معمولا گذرا است ولی در خصوص احتمال ایجاد آن و درمان لازم برای از بین بردن آن به خصوص در بیماران با تیپ پوستی بالا حتما باید با بیمار مشورت شود. در كل بیماران مناسب برای درمان با این لیزر افراد با تیپ پوستی 1 و 1 و حداكثر 3 هستند كه صدمات آفتابی متوسط تا شدید و یا اسكارهای آكنه غیر Ice- pick دارند. همچنین باید به سابقه بروز كلوئید در بیماران و نیز مواردی چون كشیدن سیگار- دیابت و بیماری‌های زمینه‌ای عروقی كه سبب تأخیر در بهبود زخم می‌شوند توجه ویژه نمود. توجه ویژه نمود. مورد آخر توجه به توقع و انتظار بیمار از نتیجه درمان است. بیمارانی كه جز 100 درصد بهبودی نتیجه دیگری را نمی‌پذیرند به هیچ عنوان نباید با این روش درمان شوند.

نتایج درمان با لیزر CO2 در شرایط مناسب خیره كننده است:

بهبودی در ظاهر اسكارها در حد 20 تا 90 درصد قابل دستیابی است. به بیان دیگر پیری شدید پوست به متوسط- متوسط به خفیف و موارد خفیف بهبود كلی می‌یابند. روند بهبودی پوست تا 6 ماه بعد از پایان درمان ادامه می‌یابد. و اما سخن پایانی: پس از روزهای اوج این درمان اكنون به نظر می‌رسد روند استفاده از این لیزرها رو به كاهش است. علت آن نیز واضح است: عوارض سنگین و غیرقابل پیش‌بینی. در خلال 5 سال گذشته موارد Resurfacing با این لیزرها به وضوح رو به كاهش بوده است. علاوه بر عوارض فوق موارد دیگری چون دوره طولانی مدت لازم برای بازگشت بیمار به كار نیز در این امر دخیل بوده‌اند. اما ضربه اصلی به این كاربرد لیزرها نه از جانب موارد فوق بلكه با ظهور تكنولوژی جدیدی از نسل لیزرها وارد گردید: لیزرهای Fractional و لیزرهای Non- Ablative اگرچه از لحاظ نتیجه نهایی این دو تكنولوژی در ردیف پایین‌تر از لیزرهای CO2 قدیمی Ablative قرار می‌گیرند اما زمان استراحت ناچیز لازم بعد از لیزر (بسیاری مواقع هیچ استراحتی لازم نمی‌باشد) ریسك بسیار كمتر عوارض و عدم احتیاج به مراقبت‌های سنگین بعد از لیزر در كنار نتایج نسبتا قابل قبول این دو گزینه و به خصوص لیزرهای Fractional را بسیار متداول نموده است. اما لیزرهای Fractional چگونه عمل می‌‌كنند؟

لیزرهای Fractional از نظر ماهیت عمدتا از كلاس لیزرهای Ablative مانند لیزرهای CO2 و یا اریبوم هستند منتها پیشرفت تكنولوژی لیزر سبب شده است تا این امكان برای متخصصین فراهم شود تا پرتولیزر به صورت كنترل شده تنها نواحی خاصی از پوست را در یك محدوده مشخص هدف قرار دهد. در حقیقت در این تكنولوژی به جای اینكه تمام سطح اپیدرم توسط لیزر برداشته شود به وسیله یك اسكنر خاص تنها نقاط ویژه‌ای به صورت شبكه‌ای یا تصادفی هدف قرار می‌گیرند كه تعداد آنها ممكن است تا چند هزار در یك محدوده 2×2 سانتی‌متر برسد. بدین ترتیب شبكه‌ای از سوراخ‌های میكرونی در اپیدرم ایجاد می‌شود كه در مجاور هر كدام اپیدرم سالم قرار دارد. این امر سرعت ترمیم صدمه وارد شده را بسیار بالا برده و ریسك بروز عوارض را تا حد زیادی كاهش می‌‌دهد. ضمن اینكه به دلیل وارد شدن استرس گرمایی كافی به درم روند سنتز كلاژن تحریك شده و نتیجه مورد نظر در خصوص تجدید قوام و جوان‌سازی پوست حاصل می‌شود.اگرچه میزان بهبود حاصله نسبت به لیزرهای قدیمی CO2 كه تمام سطح اپیدرم را به طور كامل از بین می‌‌برند كمتر است ولی عوارض ناچیز و عدم نیاز به استراحت طولانی بیمار در منزل این نكتولوژی را جذاب می‌سازند. علاوه بر كاربردهای مربوط به جوان‌سازی پوست موارد دیگری چون تصحیح ضایعات پیگمانته در برخی موارد و نیز اصلاح شكل اسكارهای جراحی یا تروماتیك از دیگر كاربردهای اصلی آن به شمار می‌روند.