بهارک آقاپور
مشکلات مؤثر بر وضع تغذیه فرد سالمند
مشکلات در خوردن غذا: تغییرات اعصاب ماهیچه‌ها و کاهش ترشح بزاق می‌تواند منجر به بروز مشکلات بلع افراد سالمند شود. چنین حالاتی باعث ترس از خفگی و در نتیجه امتناع از خوردن غذا می‌شود. کم آبی عمومی بدن و مصرف برخی داروها نیز گاهی اوقات مزید بر علت می‌شوند. سالمندان باید فقط در حالت نشسته غذا بخورند
اختلالات گوارشی: اختلالات گوارشی شامل داشتن حالت تهوع، ترش کردن و یبوست معمولاً با بالا رفتن سن افزایش می‌یابند. این علائم می‌توانند ناشی از کاهش ترشحات صفرا، عادات غذایی نامناسب، وضعیت نامناسب اجابت مزاج، نگرانی‌های ذهنی و عوارض داروهای مصرفی باشند.
بیماری‌ها: ابتلا به بیماری‌های مختلف بر روی وضعیت تغذیه‌ای فرد تأثیر می‌گذارد، زیرا نیاز فرد به موادمغذی هم به دلیل پیشرفت بیماری و هم در اثر داروهایی که برای درمان بیماری تجویز می‌شود افزایش می‌یابد. این نکته اهمیت ارزیابی هر یک از سالمندان را با در نظر گرفتن وضعیت سلامت عمومی، وجود بیماری‌های مزمــن، داروهای مصرفی و میزان فعالیت بدنی در آنها به منظور ارائه توصیه‌های غذایی مناسب نشان می‌دهد.
نیاز انرژی و پروتئین در سالمندان
انرژی مورد نیاز بدن در سالمندان به دلیل تغییر در ترکیبات بدن و کاهش متابولیسم پایه از یک طرف و کاهش فعالیت بدنی از طرف دیگر کاهش می‌یابد. این کاهش در دریافت انرژی نسبت به سنین میانسالی برای پیشگیری از افزایش وزن لازم است، ولی اگر مصرف انرژی در نتیجه ناتوانی‌ها به مقدار زیادی کاهش یابد، منجر به تشدید ضعف و محدودیت بیشتر برای انجام فعالیت‌های بدنی و دیگر فعالیت‌های روزانه می‌شود.
حفظ تعادل انرژی سالمندان یکی از اهداف اصلی ارائه خدمات تغذیه‌ای است و به هنگام تنظیم نیازهای کالریک موضوع ثابت نگهداشتن وزن بدن فرد باید در اولویت قرار گیرد. میانگین کالری دریافتی در مردان 2000 کیلوکالری و در زنان 1600 کیلوکالری در روز می‌باشد، ولی باید افزایش نیازها به هنگام ابتلا به بیماری، عفونت، استرس و جراحی و جراحت‌های احتمالی در نظر گرفته شود. میزان نیاز به پروتئین به دلیل کاهش توده عضلانی در بدن سالمندان باید مورد توجه قرار گیرد. دریافت 1 گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن در روز می‌تواند باعث حفظ تعادل ازت در سالمندان شود.
دریافت 1 تا 25/1 گرم به ازای وزن بدن پروتئین در روز برای سالمندان توصیه می‌شود. میزان نیاز به انرژی و پروتئین برای سالمندان بر اساس وزن، قد و شرایط فیزیكی آنها متفاوت است. استرس‌های فیزیکی و تحریک‌های روانی می‌تواند منجر به تعادل منفی ازت شود.
مصرف مایعات توسط سالمندان
سالمندان باید به مقدار کافی مایعات مصرف کنند، چرا که كمبود آب در آنها منجر به خشكی پوست، یبوست و مشکلاتی از این قبیل می‌شود. مصرف 8 لیوان آب در روز برای سالمندان توصیه می‌شود، اما باید توجه داشت که مصرف این میزان مایعات منجر به ایجاد اختلال در خواب سالمندان نشود. در نتیجه زمان مصرف مایعات باید مورد توجه قرار گیرد.
پودینگ برنج
مواد لازم برای 4 نفر
برنج نیمدانه 65 گرم 250 كیلوكالری
عسل 3 قاشق سوپخوری 130 كیلوكالری
شیر كم چرب 750 میلی‌لیتر 300 كیلوكالری
وانیل یك‌دوم قاشق چایخوری 0 كیلوكالری
روغن برای چرب كردن قالب 1 قاشق چایخوری 45 كیلوكالری
سفیده تخم‌مرغ 2 عدد 55 كیلوكالری
جوز هندی رنده‌شده 1 قاشق چایخوری 0 كیلوكالری
روش تهیه
برنج، عسل و شیر را در ظرفی بریزید و بگذارید شیر به نقطه جوش نزدیك شود. حرارت را كم كنید و اجازه دهید برای 1 تا 2 ساعت بپزد و بیشتر آب آن تبخیر شود. مدام آن را هم بزنید تا به ظرف نچسبد. در اواخر پخت وانیل را اضافه كنید و ظرف را از روی حرارت بردارید. فر را از قبل با دمای 220 درجه سانتیگراد (425 درجه فارنهایت) گرم كنید.
قالبی با گنجایش 1 لیتر را با روغن چرب كنید. سفیده‌های تخم‌مرغ را با همزن بزنید تا سفت شود و از ظرف نریزد. حالا آن را به مخلوط برنج و شیر اضافه نمایید، درون قالب بریزید و روی آن را صاف و یكدست كنید. روی پودینگ جوز هندی رنده‌شده بپاشید و برای 15 تا 20 دقیقه بپزید تا پودینگ پف كند و سطح آن طلایی شود. پودینگ برنج را به صورت گرم میل نمایید.
توصیه‌های تغذیه‌ای سلامت سالمندان
سالمندان باید مواد غذایی مورد نیاز خود را از تمام گروه‌های غذایی دریافت، و تنوع و تعادل را رعایت کنند.
کاهش مصرف نمک در برنامه غذایی روزانه برای پیشگیری از افزایش فشار خون و احتباس آب در بدن توصیه می‌شود.
سالمندان باید از مصرف غذاهای چرب و سرخ شده اجتناب نمایند.
مصرف كافی لبنیات مثل شیر و ماست (حداقل 3 لیوان شیر یا ماست در روز) توصیه می‌شود.
کاهش مصرف گوشت‌های قرمز و استفاده بیشتر از مرغ، ماهی و حبوبات جهت تامین پروتئین توصیه می‌شود.
کاهش مصرف غذاهای پرکالری نظیر شیرینی، شکر، آب‌نبات و کیک‌های خامه‌ای توصیه می‌گردد.
سالمندان باید تعداد وعده‌های غذایی را افزایش و حجم آنها را كاهش دهند.
سالمندان باید مصرف نوشابه‌های گازدار و کافئین‌دار را كاهش دهند.
توصیه می‌شود این افراد از ادویه‌جات و گیاهان معطر جهت بهبود طعم، مزه و بوی غذا استفاده كنند.
مصرف حداکثر 3 عدد تخم‌مرغ در هفته توصیه می‌شود.
سالمندان نباید قبل از خواب چای و قهوه بنوشند (برای پیشگیری از اختلالات خواب).
توصیه می‌شود مصرف غذاهای دودی، کنسرو شده و سس‌های چرب كاهش یابد.
قرار گرفتن در مقابل نور خورشید جهت کسب ویتامین D و دریافت مکمل کلسیم و ویتامین D و VitB12 با نظر متخصص تغذیه توصیه می‌گردد.
