زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر مهدی سعیدی؛ متخصص بیماری‌های عضلات و مفاصل، دیسک و ستون فقرات

آرتروز زانو رایج‌ترین‌ نوع آرتروز به شمار می‌‌رود و در حقیقت تخریب و فرسایش مزمن غضروف مفصلی اطراف زانو است. این بیماری عموماً افراد بالای ۴۵ سال را هدف قرارمی‌‌دهد، با این همه در هر سنی احتمال ابتلا به آرتروز زانو وجود دارد.

غضروف مفصلی صافی روی استخوان‌های مفصل زانو (پشت کشکک زانو، پایین استخوان ران و بالای استخوان درشت‌نی) را می‌‌پوشاند.

این غضروف در زمان بروز آرتروز زانو دستخوش تغییراتی تدریجی می‌شود: خاصیت کشسانی خود را از دست می‌‌دهد، به مرور سخت و سفت می‌شود، ترک برمی‌دارد و حین انجام فعالیت یا در اثر ضربه راحت‌تر از پیش آسیب می‌‌بیند و فرسوده می‌شود.

بنابراین چون استخوان‌ها نمی‌توانند به سهولت روی غضروف ناهموار حرکت کنند، استخوان تحریک می‌شود و باعث زانودرد می‌‌گردد. سر استخوان‌های درگیر ضخیم می‌شود و خارهای استخوانی شکل می‌‌گیرند.

همچنین ممکن است قطعه‌های کوچکی از غضروف شکسته شده پیرامون ناحیه داخلی زانو شناور باشند. در غضروف بیش از نیمی از مبتلایان به آرتروز مفصل زانو رسوب‌های مواد معدنی نیز وجود دارد.

به علاوه غلظت مایع مفصلی نیز تغییر می‌‌کند، رقیق‌تر می‌شود و چسبناکی‌اش کاهش می‌‌یابد و در نتیجه میزان خاصیت حفاظت کنندگی و روان کنندگی حرکتی‌اش رو به کاستی می‌‌گذارد در نتیجه به تدریج درد زانو شروع می‌‌شود و شما باید به پزشک مراجعه کنید تا بهترین روش درمان آرتروز زانو را برایتان تجویز نماید.

شدت بیماری آرتروز

شدت بیماری آرتروز در افراد مختلف متفاوت است، گاهی شدت بیماری ملایم است و با علائم خفیف یا هیچ علامتی همراه نیست؛ اما در موارد پیشرفته‌ی آرتروز زانو، غضروف تا حدی فرسایش می‌‌یابد که استخوان‌ها روی یکدیگر ساییده می‌شوند و در نتیجه استخوان‌ها آسیب می‌‌بینند و بیمار متحمل زانو درد شدید می‌شود.

اگرچه استئوآرتریت گونه‌ غیرالتهابی آرتروز به شمار می‌‌رود، با این وجود با اندکی التهاب همراه است. البته شدت آن قابل مقایسه با التهاب ناشی از گونه‌های التهابی آرتروزهایی مانند آرتریت روماتوئید نیست.

چون آرتروز زانو عموماً بین افراد مسن و میانسال‌ شایع است و به مرور زمان تشدید می‌شود، به عنوان یک بیماری "فرسایشی" در نظر گرفته می‌‌شد.

با این وجود، فعالیت طبیعی منجر به بروز آرتروز زانو نمی‌شود، و علت آرتروز زانو و تحلیل و از بین رفتن غضروف مشخص نیست.

در پژوهش انجام شده از سوی مرکز بیماری‌های عضلانی و آرتروز دانشکده‌ پزشکی دانشگاه هند، پس از شناسایی آنزیم‌های آسیب زننده به غضروف مفصلی، آنتی بیوتیکی به نام دکسی سایکلین که خاصیت بازدارندگی این آنزیم‌ها را دارد مورد امتحان قرار گرفت و ملاحظه شد که سرعت تحلیل غضروف با استفاده از این دارو آهسته‌تر می‌شود.

ضمناً روغن کبد ماهی کاد نیز از خاصیت بازدارندگی آنزیمی مشابهی برخوردار است. بسیاری از بیماران مبتلا به آرتروز زانو به دلیل درد زانو یا به تصور تشدید علائم در نتیجه انجام فعالیت، میزان فعالیت خود را کاهش می‌‌دهند. به این ترتیب عضله‌های نگهدارنده‌ زانو ضعیف‌تر می‌شوند و فشار بیشتری بر مفصل زانو وارد می‌شود.

علائم و نشانه‌ها

غضروف به تدریج از بین می‌‌رود و گاهی هیچ علامتی در مراحل ابتدایی آرتروز زانو وجود ندارد. علائم آرتروز زانو عبارت‌اند از: سفتی (به ویژه سفتی صبحگاهی زانو)، درد زانویی که با بالا و پایین رفتن از پله‌ها تشدید می‌شود، محدودیت دامنه حرکتی، احساس خرد شدن زانو و ضعف آن.

همچنین ممکن است ورم زانو ایجاد شود، اما در هر حال قرمز و داغ نخواهد بود. البته علائمی چون درد منتشر مفصل زانو و صدا دادن زانو می‌‌توانند ناشی از عارضه "زانوی دونده" نیز باشند. عارضه‌ی مزبور علت زانو درد در تمامی گروه‌های سنی، از نوجوانان تا بزرگسالان، محسوب می‌شود.

تورم زانو در اثر انباشته شدن بیش از حد مایع درون مفصل زانو رخ می‌‌دهد. غضروف آسیب دیده‌ی مفصل به التهاب پوشش یا غشاء مفصلی (سینوویوم) و تولید بیش از حد مایع مفصلی (مایع سینوویال) دامن می‌‌زند.

انباشته شدن مایع اضافی درون مفصل را در اصطلاح "افیوژن" مفصلی گویند، از افیوژن مفصلی زانو گاهی با عبارت "آب آوردن زانو" نیز یاد می‌شود. افیوژن مفصلی زانو در برخی موارد به برجستگی پشت زانو (کیست بیکر) و درد پشت زانو منجر می‌‌گردد.

التهاب در موارد پیشرفته در صورت شناور شدن قطعه‌های کوچکی از غضروف شکسته شده اطراف ناحیه‌ داخلی مفصل زانو و در نتیجه تحریک و التهاب بافت نرم مفصل نیز رخ می‌‌دهد.

به علاوه مفصل در موارد پیشرفته بیماری شکل طبیعی خود را از دست می‌‌دهد. غضروف از توانایی محدودی برای ترمیم خود برخوردار است؛ بنابراین بدن با تشکیل زائده‌های استخوانی واکنشی جبرانی نشان می‌‌دهد که به بزرگ شدن آشکار مفصل می‌‌انجامد.

بروز نشانه‌‌ها همواره با میزان آسیب مفصل مرتبط نیست، گاهی علایم آرتروز زانو بدون هیچ دلیل مشخصی می‌‌آیند و می‌‌روند و در نتیجه ارزیابی نتیجه‌بخش بودن درمان را دشوار می‌‌سازند.

ورزش زانو درد به منظور قوی نگه داشتن عضله‌های نگه دارنده‌ی زانو، نداشتن اضافه وزن و اجتناب از انجام  ورزش‌‌های پربرخورد در کاهش علائم مؤثر است.

برای خواندن بخش دوم -آرتروز زانو چیست؟- اینجا کلیک کنید.

برای خواندن بخش سوم -آرتروز زانو چیست؟- اینجا کلیک کنید. 

برای خواندن بخش چهارم -آرتروز زانو چیست؟- اینجا کلیک کنید.