تحریریه پزشك امروز
اولتراسوند تشخیصی Bاسكن برای تهیه تصویر دوبعدی از چشم كاربرد دارد و با این وسیله، می‌توان اجزای مختلف بافت‌های داخل چشم را كه دانسیته‌های متفاوت دارند- با استفاده از امواج اولتراسوند مشاهده كرد.
در مواردی كه آزمایش‌های معمولی دشوار است؛ مانند ورم شدید، تارسورافی كلی و جزیی، تیرگی قرنیه (مانند مواردی چون زخم و لكه)، چرك درون چشم، تنگ شدن مردمك، آب مروارید متراكم، كدری زجاجیه (برای مثال در اثر خونریزی) و...، این اولتراسوند تشخیصی می‌تواند به دقت، ساختارهای درونی چشم را به تصویر بكشد و اطلاعات ارزشمندی از عدسی، زجاجیه، شبكیه، مشیمیه و صلبیه فراهم آورد.
ساختار فیزیكی- مكانیكی دستگاه
اولتراسونوگرافی چشمی از امواج صوتی پرفركانس استفاده و توسط پروب، به داخل چشم هدایت می‌شود. صوت به صوت موج طولی و موازی ساطع می‌شود. هنگامی كه امواج صوتی با ساختارهای داخلی چشم برخورد می‌كنند پژواك كرده و به پروب باز می‌گردند و به سیگنال‌های الكتریكی تبدیل می‌شوند، سیگنال‌ها به صورت پیاپی بازسازی می‌شوند تا تبدیل به نمودار روی صفحه نمایش شوند.
هر چه فركانس اولتراسوند بیشتر باشد طول موج كوتاه‌تر است و بین طول موج با عمق نفوذ در بافت رابطه مستقیم وجود دارد؛ ولی هر چه طول موج كوتاه‌تر شود تفكیك تصویر بهبود می‌یابد. پروب‌های اولتراسوند مورد استفاده در اولتراسونوگرافی با فركانس‌های بسیار بالا در حدود MHz10 ساخته می‌شوند.
پروب‌های آن با تفكیك بسیار بالا (بیومیكروسكوپی اولتراسوند یا UBM) با فركانس‌های MHz 50-20 ساخته شده‌اند كه تنها تا حدود mm 10-5 در چشم نفوذ می‌كنند. در اولتراسونوگرافی B-scan یك موج صوتی نوسانی ساطع می‌شود كه از چشم عبور كرده و بخشی از بافت را به تصویر می‌كشد.
اكوهایی كه در اثر عبور صوت از محیط با دانسیته‌های متفاوت نمایان می‌شوند به صورت دسته‌ای از نقطه‌ها هستند كه با هم تصویر یك نمودار را روی صفحه شكل می‌دهند. هر چه اكو قوی‌تر باشد نقطه روشن‌تر است. در B-scan نیز زاویه برخورد پروب اهمیت دارد.
هنگامی كه پروب به صورت عمود بر ناحیه مورد نظر نگه داشته شود، مقدار بیشتری از اكوها به صورت مستقیم به نوك پروب باز می‌گردند و به صفحه نمایش فرستاده می‌شوند و در نتیجه نقطه‌ها روی سطح ناحیه مورد نظر روشن‌تر خواهند بود؛ ولی اگر پروب به صورت مایل بر ناحیه مورد نظر گرفته شود، بخشی از اكوها به نقطه‌ای دور از نوك پروب منحرف می‌شوند و اكوهای كمتری به صفحه نمایش فرستاده می‌شود.
دستگاه‌های اولتراسوند چشمی از سیستمی به نام Pulse-echo استفاده می‌كنند كه شامل سری‌هایی از پالس‌های صوتی ساطع شده هستند كه هر یك در پی یك فاصله زمانی كوتاه (در حد میكروثانیه كه برای گرفتن اكوها و پردازش برای نمایش مورد نیاز است) ساطع می‌شوند.
تقویت نمایش كه با واحد دسی‌بل سنجیده می‌شود می‌تواند توسط تنظیم گین تغییر كند كه این تنظیم در هیچ حالتی فركانس یا سرعت موج را تغییر نمی‌دهد؛ بلكه در حساسیت صفحه نمایش تغییر حاصل می‌كند. هنگامی كه گین بالاست سیگنال‌های ضعیف‌تری حاصل می‌شود. شكل پروب اولتراسوند اغلب تخم‌مرغی شكل است و با اولین خط سفید در سمت چپ صفحه نمایش مشخص می‌شود، جسم زجاجیه در مركز اكوگرام و قطب خلفی عدسی در سمت راست اكوگرام نشان داده می‌شوند.
یك نشانگر (معمولا یك نقطه یا خط) در طرف دسته پروب نزدیك به سر آن در سمت انتهای كوتاه‌تر شكل تخم مرغ مانند، وجود دارد. آشنایی به علل جهت‌گیری نشانگر در تمام لحظات از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا راس اكوگرام را تعیین می‌كند. در قسمت بلند شكل تخم مرغی حركت جلو و عقب مبدل انجام می‌گیرد.
اغلب موقعیت عرضی پروب مورد استفاده است، این تكنیك وسعت جانبی آسیب را نشان می‌دهد. موقعیت طولی پروب نیز وسعت شعاعی آسیب را مشخص می‌كند كه این تكنیك كمی به آزمایش پروب عرضی در بسیاری از موارد است.
اما مهم‌تر از همه در تومورهای داخلی چشم و پارگی شبكیه، موقعیت عرضی پروب، پهنای جانبی تومور و موقعیت طولی پروب، پهنای شعاعی و مجاورت آن با عصب بینایی را برآورد می‌كند.
كاربری دستگاه
این دستگاه همواره باید با چشم باز انجام گیرد مگر اینكه بیمار كودك باشد یا زخم باز داشته باشد، زیرا امواج اولتراسوند توسط هر ماده‌ای كه از آن عبور كند جذب می‌شود و با باز نگه داشتن چشم از جذب صوت توسط پلك جلوگیری می‌شود.
نگهداری دستگاه
كاربر ملزم به كنترل روزانه دستگاه بوده و بازدید و بررسی سالانه توسط متخصص نیز الزامی است. در بررسی سالانه باید از سلامت قطعه پیزوالكتریك تعبیه شده در پروب و كریستال داخل دستگاه كه وظیفه تهیه فركانس ثابت جهت Clock CPU را دارد اطمینان حاصل و در صورت لزوم آنها را تعویض كرد. نظر به حساسیت پروب دستگاه، به كاربران توصیه می‌شود هنگام كار به نوك پروب ضربه وارد نكنند و یا دستگاه روی زمین نیافتد.
