دکتر محمد علیمرادی؛ دکترای عمومی داروسازی، دانشجوی دکترای تخصصی تغذیه
در بسیاری از جوامع شیوع چاقی و اضافه وزن به صورت مزمن در بالغین، نوجوانان و کودکان در حال افزایش بوده و در حال حاضر به عنوان یک اپیدمی جهانی در نظر گرفته می‌‌شود و علت آن عدم تعادل بین دریافت و مصرف انرژی است که منجر به افزایش ذخایر چربی بدن می‌‌شود.
هنگامی که ذخایر چربی افزایش می‌یابد، سلول بافت چربی رشد کرده و بزرگ می‌‌شود که این فرایند منجر به بروز چاقی و اضافه وزن گشته که عامل آزار دهنده‌ای از لحاظ روحی و جسمی می‌‌باشد.
چاقی و اضافه وزن عوارض متعددی دارد و با بروز مشکلاتی مانند بیماریهای قلبی، افزایش کلسترول و تریگلیسرید خون، فشارخون، بیماری دیابت نوع ۲، آرتریت، نقرس، آپنه هنگام خواب، استئوآرتریت، نارسایی تنفسی، مشکلات روانی و اجتماعی و همچنین سرطان‌هایی مانند سرطان پستان و کولون ارتباط دارد.
امروزه راهکارهای زیادی برای کاهش وزن وجود دارد که شامل استفاده از رژیم‌‌های غذایی کاهش وزن، فعالیت‌های بدنی و ورزش، انواع جراحی‌ها، درمان شناختی رفتاری در چاقی و دارو درمانی می‌‌باشد. بیشتر افرادی که دچار چاقی و اضافه وزن هستند راحت‌ترین و سریعترین راه را معمولا استفاده از مکمل‌‌های لاغری و داروها می‌‌دانند که این تصور تا حدودی درست نمی باشد.
درمانهای دارویی و استفاده از مکمل‌‌های لاغری به عنوان تکمیل کننده مداخلات مربوط به سبک زندگی برای تسهیل کاهش وزن و جلوگیری از افزایش مجدد وزن تنها در برخی از بیماران مناسب است. معیارهای فعلی برای استفاده از درمانهای دارویی چاقی شامل BMI بالاتر از 30 یا BMI بالاتر از 27 در صورت وجود بیماریهای همراه است.
داروها و مکمل‌‌های لاغری بسیاری براساس مستندات علمی و یا تجربه‌‌های شخصی و پزشکی استفاده می‌‌شوند که دارای اثرات مفید و به موازات آن عوارض جانبی هستند که باید قبل از استفاده از آنها ارجحیت فایده و اثرات مفید در مقابل عوارض جانبی آنها در نظر گرفته شود. داروها و مکمل‌‌های لاغری به لحاظ اثر اکثرا در دو گروه قرار می‌گیرند:
گروهی که باعث کاهش دریافت غذایی می‌‌شوند و با تاثیر بر مرکز گرسنگی در مغز و یا سایر اعضای بدن دریافت غذا و به طبع آن دریافت کالری را کاهش می‌‌دهند و گروه دیگر علاوه بر افزایش دفع مواد غذایی، بر جذب مواد مغذی پرکالری که معمولا چربی است، تاثیر می‌‌گذارند و باعث دفع آن از طریق مدفوع می‌‌شوند. برخی دیگر از داروها ممکن است هر دو عمل را انجام دهند.
چاقی ممکن است عارضه جانبی برخی از داروها باشد بنابراین افراد مصرف کننده این داروها باید در کنار مصرف دارو به رژیم غذایی مناسب و فعالیت بدنی توجه ویژه‌ای داشته باشند تا دچار افزایش وزن نگردند. این داروها شامل موارد زیر است:
داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای شامل آمی تریپتیلین، دوكسپین، ایمی پرامین، نورتریپتیلین، تریمیپرامین و میرتازاپین، داروهای هورمونی و استروژن، داروهای ضدبارداری، داروهای ضد حساسیت و آنتی هیستامین‌‌ها، داروهای ضد جنون و دوقطبی شامل‌‌هالوپریدول، لوكساپین، كلوزاپین، كلرپرومازین، فلوفنازین، ریسپریدون، الانزاپین و كوئتیاپین، داروهای ضد صرع و تشنج شامل والپروئیک اسید، كاربامازپین و گاباپنتین، کورتون‌‌ها شامل بتامتازون، دگزامتازون، هیدروكورتیزون، تریامسینولون، كلوبتازول، فلوسینولون و پردنیزولون، داروهای کاهش دهنده فشارخون شامل آتنولول، متوپرولول و پروپرانولول، برخی از داروهای ضد دیابت نوع 2 و انسولین.
استفاده از برخی از داروها و مکمل‌‌های کاهش وزن جز درمانهای غیر متعارف و غیر علمی و همراه با عارضه محسوب می‌‌شود. این داروها بهتر است که استفاده نشوند زیرا عوارض آنها نسبت به اثرات مفیدشان بسیار بیشتر است و کاربرد منطقی ندارند اما متاسفانه توسط افراد چاق به صورت خودسرانه جهت کاهش وزن مورد استفاده قرار می‌گیرند.
موارد ذکر شده در زیر از اینگونه داروها هستند
داروهای هورمونی
غده تیروئید در متابولیسم انرژی و سوخت‌وساز بدن نقش مهمی دارد. داروهایی که باعث افزایش کارکرد این غده می‌‌شوند مانند داروی لووتیروکسین ممکن است توسط برخی از افراد جهت لاغری و کاهش وزن استفاده شود.
هرچند که این دارو ممکن است باعث لاغری و کاهش وزن گردد ولی استفاده آن از نظر علمی خطرناک بوده و احتمالا عوارضی مانند تپش قلب، تنگی نفس، درد قفسه سینه، گرفتگی عضلات پا، سردرد، لرزش، عصبی شدن، تحریک پذیری، کم‌خوابی و مشکلات خواب، ضعف عضلانی، تعریق و عدم تحمل گرما، گرگرفتگی، تب، تهوع، استفراغ، ناراحتی معده، اسهال، افزایش اشتها، اختلال قاعدگی زنان و ریزش مو را به همراه خواهد داشت.
داروهای دیورتیک و ادرار آور
این داروها مانند فورزماید، هیدروکلرتیازید، تریامترن برای مقاصد کاهش فشار خون، کاهش آب بدن در بیماران دچار احتباس آب و ادم و... استفاده می‌‌شوند و به کاربردن آنها جهت لاغری اشتباه است.
زیرا این داروها باعث از دست‌دهی سریع آب بدن می‌‌شوند و فرد مصرف کننده در معرض عوارض خطرناکی مانند دهیدراتاسیون، کاهش شدید حجم خون و خطر شوک، از دست دادن الکترولیت‌‌های ضروری مانند سدیم، کلسیم، پتاسیم، منیزیم، سرگیجه، سردرد، افزایش تشنگی، گرفتگی عضلانی شدید، افزایش قند‌خون، افزایش کلسترل، بثورات جلدی، بیماریهای مفصلی (نقرس)، ناتوانی جنسی، بی‌نظمی‌‌های قاعدگی، بزرگ شدن پستان‌‌ها در مردان قرار می‌گیرد.
به علاوه باید به این نکته توجه کرد که این داروها تنها باعث کاهش وزن به شکل از دست دادن آب بدن می‌‌شوند نه لاغری پایدار...
برای خواندن بخش دوم -اثرات درمانی و عوارض داروهای لاغری- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش سوم -اثرات درمانی و عوارض داروهای لاغری- اینجا کلیک کنید.
