دكتر محمد مهدی كاشفی‌الاصل؛ دكترای داروسازی
اكتوپپتیدازهای روی (Zinc ectopetidases) پستانداران نقش مهمی در خاموش كردن سیگنال‌های پپتید هورمونی و عصبی در سطح سلولی – به خصوص آنهایی كه در فرآوری اطلاعات حسی دخیل‌اند – دارند. محققان اخیرا از كشف یك مهاركننده فیزیولوژیكی اكتوپپتیدازهای روی غیرفعال شده با انكفالین در انسان خبر داده‌اند كه پیش از این ناشناخته بوده و نام آن را اوپیورفین (Opiorphin) نهادند.
اوپیورفین در واقع یك تركیب شیمیایی ساده با توالی اسیدآمینه (پپتید)
Gln-Arg-Phe-Ser-Arg با خصوصیات ذیل است:
1- حلالیت بیش از یك میلیگرم/میلی‌لیتر در آب
2- فرمول مولكولی 8O12N48H29C
3- وزن مولكولی 77/692
اوپیورفین در بزاق انسان ترشح و از آن استخراج شده است و قدرت مهاری دوگانه بر روی اكتو-اندوپپتیداز خنثی انسانی (hNEP) و اكتو پپتیداز انسانی (hAP-N) دارد و به عبارت دیگر پپتیدی است كه دو اكتو آنزیم تجزیه‌كننده انكفالین‌ها را مهار می‌كند. اوپیورفین با فعال كردن مسیر انتقال وابسته به اوپیویید آندوژن، واجد فعالیت ضد درد بالقوه‌ای در مدل‌های درد شیمایی و مكانیكی است و عملكرد آن شباهت زیادی به پپتید سیالورفین (Sialorphin) موش صحرایی دارد كه یك مهاركننده حس درد است و با تقویت مسیرهای انكفالینرژیك وابسته به گیرنده اوپیوییدی میو و دلتا آندوژنی اعمال اثر می‌كند.
لذا اوپیورفین انسانی یك مدولاتور ضددرد طبیعی برای مسیرها وابسته به اوپیویید به شمار می‌آید. تحقیقات اولیه در حیوان موش سوری نشان داده كه اثر ضد درد اوپیورفین تقریبا شش برابر مورفین است و دوز یك میلیگرم/كیلوگرم آن اثر ضددرد مشابه دورز سه – شش میلیگرم/كیلوگرم مورفین دارد. قدرت بازدارنده حس درد اوپیورفین در مدل رفتاری درد مكانیكی حاد (آزمایش درد سوزنی) در موش صحرایی به اندازه مورفین موثر است؛ لذا كشف اوپیورفین از بعد فیزیولوژیكی مسائل مربوط به اوپیوییدهای آندوژن، به خصوص حالت‌های مربوط به خلق و خو و احساس حس درد، فوق‌العاده جالب و هیجان‌انگیز است.
چنانچه اوپیورفین خصوصیات مزبور را در بدن داشته باشد، می‌توان كاربردهای درمانی برای آن در نظر گرفت و از آن در درمان بهره برد. به علاوه از آنجایی كه اوپیورفین مولكول ساده‌ای دارد، می‌توان آن را در مقادیر فراوان سنتز نمود و نیز با ادامه تحقیق بر روی ارتباط ساختمان – فعالیت آن، مشتقات آن را تهیه كرد و مورد مطالعه قرار داد.
