دكتر نگار بهروز؛ پزشك عمومی
وقتی اسم خون و خون گرفتن و آمپول و سوزن به میان می‌آید، خیلی از افراد ترسیده و به قول عامیانه جاخالی می‌كنند؛ اما اگر به اهمیت آزمایش دادن، نتایج حاصل از آن كمی فكر كنند، حتماً زیر بار این كار نه چندان خوشایند خواهند رفت، پس بیایید عمیق‌تر و دقیق‌تر به این مسأله توجه كنیم.
همیشه در نظر داشته باشید كه سوزن زدن و خون گرفتن تنها چند لحظه است، ولی نتایج آن می‌تواند با سلامتی شما رابطه مستقیم داشته باشد. اگر كمی بیشتر در مورد هر آزمایشی اطلاعات داشته باشید، بهتر به عمق آن پی می‌برید.
ولی همین‌جا قول بدهید كه پس از فهمیدن نتایج آزمایش خود، حتماً آزمایش‌های روتین را سالیانه براساس جدول‌بندی سنی خود انجام دهید و بدین وسیله تا حدود زیادی سلامتی خود را تضمین كنید.
آزمایش قندخون ناشتا (FBS)
تنها با انجام این آزمایش می‌توان به میزان قندخون و تشخیص اولیه دیابت یا سایر بیماری‌های وابسته به قند ناشتا پی برد. البته آزمایش‌های تكمیلی دیگری مانند A1C هموگلوبین یا قند 2 ساعته 2hpp هم جهت تكمیل تشخیص مهم است. توجه داشته باشید كه تنها بالا بودن قند مهم نیست، بلكه پایین بودن آن هم با مشكلات زیادی می‌تواند همراه باشد.
افت قندخون به دنبال مصرف بیش از حد انسولین در بیماران دیابتی یا مصرف بیش از حد گروهی از داروها مثل استامینوفن، آسپرین زیاد، پروپرانولول و تنیوم و ... می‌تواند به وجود آید. در افراد مبتلا به نارسایی مزمن قلبی و سیروز كبدی یا كسانی كه ورزش‌‌های سنگین و طولانی انجام می‌دهند یا در رژیم‌های سخت و غلط تغذیه‌ای هستند هم مشاهده می‌شود.
به یاد داشته باشید كه بالا بودن قندخون به مدت طولانی به مرور صدمات غیرقابل جبرانی به كلیه، چشم و عروق، خصوصاً عروق انتهایی می‌زند كه در بیشتر موارد قابل برگشت نیست. بنابراین پی بردن به سطح قندخون بالا در مراحل اولیه بسیار مهم است.
آزمایش‌های بررسی سطح چربی خون (كلسترول، تری گلیسیرید(TG) و اوریك اسید( Uric- Acid)
همان‌طور كه اكثراً می‌دانید، كلسترول همان چربی حیوانی است و در غذاهای گیاهی یافت نمی‌شود. بنابراین مصرف بی‌رویه غذاهای حیوانی (خصوصاً پر چرب) باعث افزایش سطح كلسترول خون خواهد شد. كلسترول به چندین شكل دیده می‌شود كه مهم‌ترین و آشناترین آنها از نظر عموم، HDLو LDL است. HDL همان چربی به اصطلاح عامیانه «خوب» و LDL چربی «بد» است.
هر چه سطح HDL بالاتر باشد، امكان رسوب چربی بد یعنی LDL در عروق كاهش می‌یابد. بنابراین عدد مطلق كلسترول مهم نیست؛ آنچه مهم است، عدد LDL و HDL و نسبت این دو عدد است. دانستن نسبت عددی این دو چربی جهت تعیین ریسك ابتلا به آترواسكلروز استفاده می‌شود.
نكته مهم آن است كه اگر در بستگان درجه یك خود دارای فردی با تری‌گلیسیرید بالای 350 هستید، هر چه سریع‌تر تریگلیسرید خود را چك كنید؛ چون به احتمال زیاد تریگلیسرید شما هم بالاست و احتمال ایجاد كبد چرب هم وجود دارد. بالا بودن اسیداوریك یا بیماری به نام نقرس كه درقدیم به بیماری ثروتمندان شناخته می‌شد. دلیل این نام‌گذاری بروز بیماری به علت مصرف زیاد گوشت قرمز می‌باشد. این بیماری باعث درد شدید در مفاصل خصوصاً انگشت شست پا می‌شود.
آزمایش شمارش گلبولی
در این آزمایش تعداد گلبول‌های سفید (Blood Cell WBC, White)، تعداد گلبول‌های قرمز (Blood Cell RBC: Red)، هموگلوبین (Hgb)، هماتوكریMCHC, MCH, MCV,(HCt) و پلاكت و همچنین افتراق درصد گلبول‌های سفید (حجم یا درصد لنفوسیت، مونوسیت، نوتروفیل، بارفیل و ائوزینوفیل) و در صورت داشتن گلبول‌های قرمز كوچك و تغییر شكل یافته (مثل میكروسیتیك یا كوچك بودن گلبول‌ها، ماكروسیتیك یا بزرگ‌تر بودن گلبول‌ها در حد معمول، سیكل سل بودن (شكل‌های غیرطبیعی كه مثلاً در كمخونی فقر آهن، تالاسمی، سیكل سل و ... دیده می‌شود) داده می‌شود.
هر كدام از اعداد موارد گفته شده در بیماری‌های مختلف تغییر شكل می‌یابد؛ مثلاً در كمخونی فقر آهن كه از دسته كم‌خونی‌های میكروسیتیك و در بسیاری از خانم‌‌های ایرانی شایع است، باعث ضعف، خستگی، سرگیجه خصوصاً موقع بلند شدن از جا، خواب رفتن دست و پاها، احساس سردی به خصوص در پاها، ریزش مو، می‌شود و با پائین افتادن سطح گلبول قرمز، هموگلوبین، هماتوكریت، MCHC, MCV و تغییر شكل سلول به شكل كوچك شدن و كمرنگ شدن سلولی (hypochrom Microcytic) خود را نشان می‌دهد.
كمخونی ماكروسیتیك كه مثلاً در بیماری‌های مزمن كبدی، یا به دنبال كمبود سطح فولات و B12 مثلاً در افراد خام گیاهخوار مطلق بعد از پنج سال یا افرادی كه معده آنها جراحی و برداشته شده است، یا در موارد پر كاری شدید تیروئید و سرطان و ... دیده می‌شود.
