احسانه طاهری كارشناس ارشد علوم تغذیه
كلسیم
كلسیم یك ماده مغذی است كه علاوه بر رشد و حفظ سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها، برای بسیاری از عملكردهای بدن ضروری می‌باشد؛ بنابراین توصیه می‌شود كه از محصولات غذایی غنی شده مانند شیرسویا و آب پرتقال غنی‌شده با كلسیم و دانه‌های كنجد و یا مكمل‌های كلسیم استفاده شود.
تغذیه كودكان دچار حساسیت به شیر
الف) كودكانی كه به شیر گاو حساسیت دارند، ولی از شیر مادر تغذیه می‌كنند. به مادران این كودكان توصیه می‌شود كه محصولات لبنی را از رژیم غذایی خود حذف كنند. ب) كودكانی كه به شیر گاو حساسیت دارند ولی از شیر مادر تغذیه نمی‌كنند.
جایگزین‌های مناسب
در نوزادان و كودكانی كه به شیرگاو حساسیت دارند ولی از شیر مادر تغذیه نمی‌كنند، از انواع فرمولاها به عنوان جایگزین‌های شیر استفاده می‌شود؛ مانند:
1- فرمولاهایی كه بر پایه پروتئین‌هایی به جز پروتئین شیر، مانند پروتئین سویا، برنج، جوو بادام تهیه شده‌اند. البته باید توجه داشت ممكن است فردی كه به پروتئین شیر حساسیت دارد، به پروتئین سویا هم حساسیت داشته باشد.
2- فرمولاهای كم حساسیت: در این فرمولاها پروتئین‌های شیر تا حدی هیدرولیز می‌شوند و خاصیت آلرژیك بودن آنها تا حدودی كاهش می‌یابد. به علت تركیب خاص اسیدهای آمینه و ارزش غذایی بالا، از همان پروتئین‌های شیر، یعنی كازئین و وی برای تهیه این فرمولاها استفاده می‌شود.
3- فرمولاهایی كه در آنها از اسیدهای آمینه آزاد استفاده می‌شود و به نام فرمولاهای اسید آمینه‌ای و یا المنتال شناخته می‌شوند.
بروز حساسیت غذایی، ظاهرا با افزایش سن کاهش می‌یابد و کودکان کمتر از دو سال در مقایسه با کودکان بزرگ‌تر یا بزرگسالان، با احتمال بیشتری در معرض حساسیت غذایی قرار دارند. اگر چه علائم حساسیت به شیر گاو معمولا در 85 تا 90 درصد موارد تا سه سالگی از بین می‌رود، اما مطالعات جدید نشان می‌دهد كه در 15 درصد موارد حتی در دهه دوم زندگی هنوز علائم حساسیت به شیر گاو بروز می‌كند. در مورد افرادی كه دچار عدم تحمل لاكتوز هستند، بسته به شدت علائم تنها شیر از رژیم غذایی روزانه حذف می‌شود.
در عدم تحمل لاكتوز، فرآوردههای لبنی تخمیری نسبت به انواع غیر تخمیری بسیار راحت‌تر تحمل می‌شوند و ماست و پنیر یكی از بهترین فرآوردههای لبنی تخمیری است. البته باید توجه داشت كه عدم تحمل لاكتوز یك وضعیت معمولی است كه در اغلب بزرگسالان دنیا دیده می‌شود و همان طور كه اشاره شد، جزء حساسیت‌های غذایی در نظر گرفته نمی‌شود.
در افرادی كه در سنین بزرگسالی نیز به شیر و محصولات لبنی حساسیت دارند، كار دشوارتر است؛ چرا كه شیر و كلیه محصولات لبنی و یا فرآوردههای غذایی كه در تهیه آنها از محصولا ت لبنی استفاده می‌شود، باید بسته به شدت علائم در فرد كاهش یابد و یا حذف شود. نگرانی اصلی در این افراد، كمبود مواد مغذی مانند كلسیم و سایر مواد مغذی است كه شیر و لبنیات منبع غذایی سرشار آن به شمار می‌رود.
ویتامینD
ویتامین D، یک ویتامین محلول در چربی با فعالیت هورمونی است که نقش آن دركمك به جذب روده‌ای کلسیم، فسفر و حفظ سلامت دندان‌ها و استخوان‌ها به خوبی شناخته شده است. منابع غذایی معدودی به طور طبیعی دارای ویتامینD هستند که عبارتند از: ماهی‌های چرب، جگر، محصولات لبنی و زرده تخم‌مرغ. افرادی كه به لبنیات حساسیت دارند، می‌توانند از سایر منابع غذایی حاوی ویتامینD و یا محصولات غیر لبنی غنی شده با ویتامینD استفاده كنند. از سوی دیگر ارزان‌ترین و قابل دسترس‌ترین منبع این ویتامین، نور خورشید است. سنتز پوستی ویتامینD می‌تواند 80 تا 100 درصد نیاز بدن را تامین کند.
ریبوفلاوین
ریبوفلاوین که به نام ویتامین «B2» نیز شناخته می‌شود، در آزادسازی انرژی از کربوهیدرات‌ها، پروتئین و چربی، تکثیر، رشد و ترمیم پوست، مو، ناخن و مفاصل، ارتقای سیستم ایمنی و پیشگیری از كم‌خونی نقش دارد. ریبوفلاوین به جز شیر در مخمر آبجو، بادام، گوشت اندام، غلات، سبوس، گندم، سویا و اسفناج یافت شده و در برخی كشورها آرد نان با ریبوفلاوین غنی می‌شود. بنابراین افرادی كه به لبنیات حساسیت دارند، باید ضمن توجه و دقت به برچسب‌های مواد غذایی كه خریداری می‌كنند و اجزای تشكیل‌دهنده غذاهایی كه در رستوران‌ها سفارش می‌دهند، سعی كنند در عین كاهش و یا حذف لبنیات از رژیم غذایی خود بهترین وضعیت تغذیه‌ای را از نظر سایر مواد مغذی مورد نیاز بدن داشته باشند.
از سوی دیگر توصیه می‌شود كه در نوزادان، شیر مادر در شش ماه اول به عنوان تنها غذای نوزاد استفاده شود و تا پایان دوسالگی نوزاد، شیردهی ادامه داشته باشد. شیر گاو حاوی نوعی ماده حساسیت‌زاست و مصرف آن در نوزادان زیر یک سال به دلیل ضعف سیستم ایمنی ضعیف‌تر موجب بروز علائم حساسیت می‌شود. به مادران توصیه می‌گردد حتی تا دوسالگی نوزاد در تهیه فرنی و غذاهای کمکی از شیرخود استفاده کنند؛ چرا که هیچ شیری از نظر مواد مغذی نمی‌تواند جایگزین شیر مادر شود.
