زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

مه جبین محمدی

فرهنگ راهکارهای شایع موجه در یک جامعه است برای رفع هرگونه نیاز واقعی یا غیر واقعی. فرهنگ همواره نرم‌افزار است و تمدن شامل آن و سخت افزارهاست.

به عبارت ساده‌تر فرهنگ آن چیزی است که مردم با آن زندگی می‌کنند.

فرهنگ از آنِ مردم است، فرهنگ را، مجموعه پیچیده‌ای از دانش‌ها، باورها، هنرها، قوانین، اخلاقیات، عادات و هرچه که فرد به عنوان عضوی ازجامعه از جامعه خویش فرامی‌گیرد تعریف می‌کند.

هر منطقه از هر کشوری می‌تواند فرهنگ متفاوتی با دیگر مناطق آن کشور داشته باشد.

فرهنگ به وسیله آموزش، به نسل بعدی منتقل می‌شود. فرهنگ، راه مشترک زندگی، اندیشه و کنش انسان در یک جامعه است.

به‌طور کلی آداب و رسوم، شامل شیوه‌های زندگی، عادات و رسوم خاص یک ملت، مردم و یا یک جماعت می‌شود. آداب و رسوم همچنین دارای ابعاد الزام و رضای عمومی شرکت ‌کنندگان در حیات اجتماعی نیز هست.

از دیدگاه جامعه شناسی، آداب و رسوم رایج را می‌توان چنین تعریف کرد:

- مدل‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اساسی و مهم رفتار که افراد به اجبار در یک محیط اجتماعی می‌پذیرند.

- در مجموع رفتارهائی که به‌ صورت عادت در ‌آمده‌اند و افراد متعلق به‌ یک طبقه به انجام می‌رسانند و جامعه نیز در ترتیب ارزش‌‌‌‌‌‌‌‌‌های او، برای آنان معنائی نهان قائی است.

تخطی در رعایت آداب و رسوم رایج، تقبیح افکار عمومی و در مواردی، تعقیب افراد را با استناد به قوانین مدنی، موجب می‌شود.

رعایت آداب و فرهنگ اجتماعی

رعایت آداب و فرهنگ اجتماعی در بسیاری از موارد نادیده گرفته می‌‌شود. به عنوان مثال در رانندگی کردن، صف‌‌های خرید تره بار و نانوایی، نظافت محیط شهری، ایجاد آلودگی صوتی، رعایت حق تقدم هنگام سوار و پیاده شدن در

وسایل نقلیه عمومی و موارد متعدد دیگر.

در ادامه به چند مورد از موارد بالا اشاره می‌‌شود؛

آداب معاشرت فقط مخصوص رفتار هر فرد هنگام غذا خوردن نیست، بلکه آداب معاشرت و فرهنگ اجتماعی چشم‌انداز کامل از رفتار هر فرد در روابط اجتماعی و زندگی جمعی را منعکس می‌‌کند.

یکی از ابتدایی ترین رفتار فرهنگ اجتماعی این است که در اتوبوس و مترو که یک وسیله نقیله عمومی پرتررد و شلوغ است فردی جای خود را به پیرزن، فردی معلول و یا خانمی باردار که ایستاده است ندهد، اولین ذهنیتی که از آن فرد

در دید شهروندان دیگر ایجاد می‌‌شود این است که این فرد حاضر نیست لحظاتی راحتی خود را به خاطر دیگری به خطر بیندازید.

در بیشتر موارد و موقعیت‌های اجتماعی، تصویر و ظاهر هر فرد بخشی از چیزی نیست که توصیف‌کننده آن فرد است؛ بلکه همه آن چیزی است که فرد را توصیف می‌کند.

برخی افراد چیزی درمورد دیگران نمی‌دانند و تن‌ها با اطلاعاتی که در دست دارند جای خالی‌ها را پر می‌کنند، و آن چیزی نیست

جز آنچه از رفتار و کردار آن فرد دیده اند. اگر از فکری که هر فرد نسبت به رفتار و فرهنگ اجتماعی خود دارد صرفنظر کنیم؛ یک رفتار و یا عادت اجتماعی بد می‌تواند معیار فکر دیگران نسبت به آن فرد باشد.

هر فردی غذا خوردن شخصی را با دهان باز ببیند قبل از اینکه شغل یا تخصص آن شخص را به خاطر بسپارد

نحوه غذا خوردن در ذهنش تداعی می‌‌شود. مثل حیوانات غذا خوردن یکی از بدترین اشتباهات و رفتارهای اجتماعی است.

این عادت زشت نه تن‌ها هر فردی را زیر سوال می‌برد بلکه باعث می‌‌شود اطرافیان هم که می‌خواهند از غذای خود لذت ببرند دچار انزجار شوند.

موارد بسیاری در اجتماع دیده می‌‌شود که نشان دهنده عدم رعایت آداب اجتماعی است. به عنوان مثال آرایش کردن در محیط عمومی تجاوز به حق اجتماعی دیگران محسوب می‌شود.

هرچقدر هم اینگونه افراد تصور کنند که هیچ چشمی آنها را دنبال نمی کند

باز هم این کار درست و شایسته نیست. هر کاری که محل آن سرویس بهداشتی است، مثل گرفتن ناخن‌ها، تمیز کردن چشم‌‌ها و هر چیز مربوط به بهداشت شخصی، نیز از این جمله است.

در این خصوص گفتگویی با دکتر رضا احمدی روانشناس انجام شده است که آن را می‌‌خوانید؛

دکتر احمدی در خصوص رعایت آداب و فرهنگ اجتماعی گفت: وضعیت اجتماعی کنونی ما با توجه به اینکه کشوری در حال توسعه هستیم، و از کشورهای جهان سوم فاصله گرفته‌ایم و با ملاک‌‌ها و معیارهای پذیرش کشورهای پیشرفته

مثل اروپا و امریکا سعی داریم خود را به آن کشورها نزدیک کنیم.

اما در مسیرهای این چنینی باید زیرساخت‌های فرهنگی را نیز در نظر داشته باشیم.

وی گفت: جوامعی که در حال توسعه هستند تماما به این امر اشراف دارند که برای استفاده از تکنولوژی و قواعد و مقررات اجتماعی به عنوان یک جامعه متمدن باید تمام تلاش خود را انجام دهند تا از فرهنگ استفاده و پذیرش توسط

مردم آن جامعه آگاهی داشته باشند.

درست است در ایران تمامی مردم تلاش می‌‌کنند و تمایل دارند تا کشورمان را به عنوان یک کشور پیشرفته نشان دهیم اما متاسفانه دیده می‌‌شود در بسیاری از اماکن و ادارات قواعد و مقررات را رعایت نمی کنند. یک نمونه بارز را

می‌‌توان صف‌‌های نانوایی، مترو و اتوبوس نام برد.

برخی از مردم در اغلب موارد عجله دارند و سعی می‌‌کنند برای انجام امورات‌شان خود را جلوتر از دیگران قرار دهند و می‌‌توان گفت تقریبا به حق و حقوق دیگران هم اهمیتی نمی‌دهند.

دکتر احمدی خاطر نشان ساخت:

در جامعه ما زمان از اهمیت بالایی برخوردار است و افراد اجتماع به زمان نیاز دارند. مردم ما اهمیت زمان را درک کرده اند، اما همین زمان باید در چارچوب قواعد رعایت شود که متاسفانه شاهد این هستیم که عبور از چراغ قرمز که چند

ثانیه را به خود اختصاص می‌‌دهد توسط بسیاری از مردم نادیده گرفته می‌‌شود.

تمسخر رعایت آداب اجتماعی

این روانشناس با اشاره به تمسخر گرفتن رعایت آداب اجتماعی توسط برخی از شهروندان گفت: متاسفانه با دیدن افرادی که چنین کاری را انجام می‌‌دهند و یا آن فرهنگ را در خود نهادینه کرده اند، اما باز هم افرادی که این کار را انجام

می‌‌دهند و قواعد و قوانین اجتماعی را رعایت می‌‌کنند

مورد اذیت و آزار، تمسخر و کنایه‌‌های برخی قرار می‌‌گیرند اینگونه افراد لزوم و ضرورتی برای انجام و رعایت قواعد و قوانین اجتماعی در نظر ندارند.

وی گفت: زیر ساخت‌‌های فرهنگی ما از آموزش و پرورش و یا حتی قبل از آن از نظام خانواده باید سرچشمه بگیرد که در این زمینه زیرساخت‌ها دچار مشکل و ضعف شده است چرا که نه خانواده‌ها به درستی آموزش دیده اند که بتوانند

به فرزندان خود آموزش مناسب بدهند و نه آموزش و پرورش قوی داریم که بتواند تا اندازه‌ای ضعف‌‌های خانواده‌ها را جبران و اصلاح کند تا این فرهنگ نهادینه شود.

دکتر احمدی افزود: اگر کشور خود را با دیگر کشورها مقایسه کنیم مشاهده می‌‌کنیم کشورهایی مثل فنلاند، سوئیس، سوئد، ژاپن و حتی اگر کشورهای پیشرفته آسیایی را در نظر بگیریم، اهمیت دادن به نظام آموزشی و پرورشی را

در اولویت کار آنها است، نظام آموزشی را هم در خانواده و هم در مدارس در اولویت قرار داده‌اند و تمام تلاش خود را بر این دارند که اگر بخواهند موضوعی را به عنوان قانون و یا مقررات اجتماعی در نظر بگیرند در ابتدای امر آن را در جامعه نهادینه کنند سپس آن را به صورت کاربردی استفاده کنند.

ما می‌‌خواهیم موضوعات را در قالب قوانین و مقررات به صورت کاربردی در آوریم، اما نهاد اصلی و یا اجرای نهادینه شدن آن را به افراد واگذار می‌‌کنیم و بر عهده آنها می‌‌گذاریم.

قواعد غلط اجتماعی و غیر اجتماعی

دکتر احمدی در ادامه یادآور شد: اگر بخواهیم از دید روانشناسی اجتماعی افراد را در نظر بگیریم افراد در اجتماع تابع جمع هستند، اگر جمع کار اشتباهی انجام دهد دیگر افراد برای همراهی و همسو شدن با جمع آن که حتی ممکن

است خطا کار هم باشند آن کار را تکرار و انجام می‌‌دهند.

قواعد غلط اجتماعی و یا قواعد غیراجتماعی را انجام می‌‌دهند و اولین مسئله برای انجام قانون و مقررات وقت، انرژی و ارزش گذاشتن برای آن است و برخی مردم به دلیل اینکه قوانین را مزاحم و دست و پاگیر می‌‌دانند از قبول و رعایت

کردن قوانین و قواعد اجتماعی سرباز می‌‌زنند و رعایت نمی کنند.

در مقابل افرادی در اجتماع هستند که قوانین و قواعد اجتماعی را به خوبی رعایت می‌‌کنند و فرد خاطی در مقابل این افراد قرار می‌‌گیرد، یعنی افرادی که قواعد اجتماعی را رعایت می‌‌کنند و سود کمتری نصیب آنها می‌‌شود افراد دیگر را

الگوی کار خود قرار می‌‌دهند.

اگر بر خلاف جریان آب و یا بر خلاف این جریانی که در جامعه ما وجود دارد کسی رفتاری و یا کاری انجام دهد قطعا با تذکر و گوشزدهایی از جانب دیگران روبرو خواهد شد. به عنوان مثال افرادی که تابع قوانین و مقررات رانندگی هستند در

بسیاری از موارد توسط برخی افراد خاطی مورد تمسخر واقع می‌‌شوند. و یا در استفاده از فضای سبز که فضایی عام‌النفعه به حساب می‌‌آید برخی افراد به آن به دید شخصی نگاه می‌‌کنند و فکر می‌‌کنند باید حق خود را از طبیعت آن هم

با توسل به زور نیز بگیرند! طبیعتی که هیچ گونه ابزاری برای دفاع از خود ندارند.

نقش صدا و سیما در رفتارهای آموزشی

وی گفت: متاسفانه صدا و سیما و جراید هم به این موضوعات کمتر می‌‌پردازند و یا اگر به این موضوعات پرداخته شود برخی از مردم جامعه هنوز فرهنگ برخی رفتارهای آموزشی را ندارند. برخی مردم ما حاضر نیستند روزنامه مطالعه

کنند و یا با دیدن برخی برنامه‌های تلویزیون از منافع مراتع و طبیعت آگاه شوند.

در جامعه اگر فردی کاری را به روش صحیح انجام دهد دیگران آن فرد را فردی تندرو می‌‌دانند. به عنوان مثال اگر فردی چراغ زرد را رد نکند و مقابل چراغ قرمز بایستد قعطا راننده پشت سر وی را تحت فشار قرار می‌‌دهد و با بوق زدن و نوربالا

دادن اعتراض خود را نشان می‌‌دهد.

موارد انسانی در جامعه ما رعایت نمی شود. هر فردی در چارچوب ذهن خود در حال حرکت است و یک ذهن جمعی و اجتماعی را برای کل افراد در نظر نمی گیرند.

دکتر احمدی افزود: ما دارای یک زندگی جمعی هستیم نه یک زندگی اجتماعی.

بدین معنا که در کنار یکدیگر به صورت انفرادی زندگی می‌‌کنیم و اگر تعاون، یک دلی، ایثار و فداکاری که در متن فرهنگ اسلامی ما وجود دارد به درستی رعایت و اجرا می‌‌شود شاید وضعیت فرهنگ ما خیلی بهتر بود.

افرادی هم در جامعه هستند که شعور اجتماعی بالایی دارند و قوانین و قواعد اجتماعی را به خوبی رعایت می‌‌کنند و حتی ساعت 3 شب نیز مقابل چراغ قرمز می‌‌ایستند و نباید به اینگونه افراد قانونمند خرده و ایراد گرفت.

فرهنگ سازی اساسی قانون گذاری

وی گفت: برای رعایت قوانین و قواعد اجتماعی باید فرهنگ سازی اساسی و درستی صورت گیرد. متاسفانه متولیان امر تصمیم می‌‌گیرند و قانون گذاری می‌‌کنند و برخی افرادی که این قوانین را اجرا می‌‌کنند خودشان تخلف می‌‌کنند.

در بسیاری موارد دیده شده متولی و قانون گذار و مجری قانون خودش مرتکب خطایی شده است.

بدیهی ترین آن را می‌‌توان در راهنمایی و رانندگی عنوان کرد که قطعا هر شهروندی انجام خطایی از سوی مامورین راهنمایی و رانندگی را شاهد بوده است.

مردم هم از اینگونه افراد الگوبرداری می‌‌کنند در جایی شهروندان از یکدیگر ایراد می‌‌گیرند و اعتراض خود را با نگاه به یکدیگر نشان می‌‌دهند و یا ممکن است درگیری لفظی و یا فیزیکی بین شهروندان پیش آید، در برخی موارد شهروندان با

یکدیگر کنار می‌‌آید اما اینکه مجری قانون مرتکب خطایی شود دیگر چه انتظاری می‌‌توان از شهروندان جامعه داشت.

اما اگر همه افراد با نگاهی آمرانه بتوانند حرف و منظور خود را به یکدیگر بفهمانند در بسیاری از موارد اجتماعی می‌‌توانیم گام‌های موثری برداریم و پیشرفت داشته باشیم.

وقتی شخصی مقابل چراغ قرمز ایستاده است و فردی دیگر به وی اعتراض می‌‌کند و تقاضای بی قانونی از فرد مقابل را دارد، اگر فرد قانون گذار با تندی و رفتار بد بخواهد قانون را تعریف کند فرد خاطی و معترض هم از اجرای و رعایت قانون سرباز می‌‌زند و هم ممکن است کارهای اشتباه را به کرات انجام دهد.

تورم، بیکاری و انحرافات

دکتر احمدی یادآور شد: جامعه ما به دلیل مسائل مالی، تورم، بیکاری و انحرافات بسیار زیاد اجتماعی که در بطن جامعه وجود دارد متاسفانه مردم تحت فشار، استرس و تنش بسیار زیادی قرار گرفته اند و به جای اینکه فشار اجتماعی

مناسب را رعایت کنند می‌‌خواهند با گوشزد کردن قانون و مقررات دیگران را اصلاح کنند و یا حتی امر به معروف و نهی از منکر را تا آخرین حد آن که اعمال زور و ایجاد تنش بیشتر است را انجام می‌‌دهند.

اگر مفاهیم بنیادی روانشناسی و مفاهیم بنیادی اسلامی در هر فردی ایجاد شود و فرزندان مان را به همان شیوه آموزش دهیم و آداب بیاموزیم فرزندان مان هم این روش‌‌های مناسب را به نسل‌‌های بعدی انتقال می‌‌دهند.

این کاری بوده که باید سال‌‌ها و نسل‌‌ها قبل تر انجام می‌‌شد. مردم ایران مردم بی فرهنگ و بی تمدنی نیستند، قدمت شهرنشینی ایرانیان هفت هزار سال است.

این فرهنگ و تمدن را هیچ کشوری ندارد اما متاسفانه با بدنهادینه کردن الگوهایی که از غرب گرفته شده است به جای استفاده صحیح، فرهنگ و آموزه‌‌های صحیح و درست آن کاربردهای تکنولوژی و شهرنشینی را اجرایی کرده ایم و این خیلی برای ما آسیب رسان خواهد بود.

به عنوان مثال اگر فردی درختی پلاک دار را ببیند شاید در حضور جمعی آن را ارّه نکند اما اگر درخت بی پلاکی را ببیند آن را حق خود می‌‌داند و این افراد فقط خود را می‌‌بینند و حتی به فکر فرزند خود نیست چه برسد به نسل بعدی.

پیروی از تکنولوژی و قوانین و مقررات اجتماعی

دکتر احمدی در پایان خاطر نشان ساخت: مردم جامعه چاره ای ندارند جز اینکه اگر می‌‌خواهند در آرامش زندگی کنند و آسایش داشته باشند از تکنولوژی و قوانین و مقررات اجتماعی که نظم را ایجاد می‌‌کند پیروی کنند و خودشان کار کنند.
درست است که تنش و استرس وجود دارد اما راه‌هایی هم برای زدودن تنش و استرس وجود دارد و شاید خیلی مفیدتر و سازنده تر از مسیری باشد که برخی آن را طی می‌‌کنند.

این امر نیز مهم است افرادی که در رده‌های بالا قرار دارند و جایگاه وزیر و معاون وزیر دارند در هر قسمتی که قائده و قانونی را برای مردم تصویب می‌‌کند خودش را مستثنی از آن قاعده و قانون ندانند و اولین شمع را خودش روشن کند به

جای اینکه نفرینی بر تاریکی بفرستد.

ما فقط شعار می‌‌دهیم و با شعار دادن فقط تاریکی را نفرین می‌‌کنیم هیچ کدوم از ما شمعی دستمان نمی گیریم تا حداقل اطراف خود را روشن کنیم.