محمد خادمی
نقش بانوان در دفاع مقدس
زنان نقش مهمی در هر جامعه دارند، حضور زنان در فعالیت‌های مذهبی، آموزشی، پرورشی، علمی و ... موجب پیشرفت جوامع می‌شود.
زنان ایرانی که در حادثه گری‌بایدوف، جنبش تنباکو، نهضت مشروطه، کشف حجاب، قیام۳۰ تیر۱۳۳۱ و ... مشارکت داشتند و روزبه‌روز بر نقش آنان در امور جامعه بیشتر می‌شد، به‌طوری‌که آنان گوش‌به‌فرمان مراجع تقلید و به‌منظور انجام تکلیف شرعی و الهی پا به میدان مبارزه گذاشتند و پیروزی انقلاب اسلامی را به همراه مردان فراهم کردند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، زنان هنوز خستگی یک مبارزه طولانی علیه رژیم پهلوی را از تن بیرون نکرده بودند که بار دیگر بر خود تکلیف دیدند برای دفاع از انقلاب، به ایفای نقش‌های تازه‌تر و مو ثرتری در عرصه جامعه بپردازند.
با آغاز جنگ تحمیلی حضور زنان در خط مقدم تأثیر عمیقی بر روحیه رزمندگان داشت؛ ازاین‌رو، دفاع مقدس، نمونه‌های بی‌شمار و درعین‌حال، کم‌نظیری از پشتیبانی‌های معنوی زنان ایرانی را به ثبت رسانده است؛ در این گزارش به مناسبت هفته دفاع مقدس نگاهی انداخته‌ایم به نقش زنان در جنگ تحمیلی که در ادامه می‌خوانید:
آمار شهدا و جانبازان زن
بر اساس آمار تهیه‌شده از فهرست شهدای جنگ تحمیلی زنان قهرمان ایران ۶ هزار و ۴۲۸ نفر شهیده در طول سال‌های دفاع مقدس تقدیم اسلام کردند که بیشتر آن‌ها در بمباران و موشک‌باران شهرها به شهادت رسیده‌اند.
طبق آماری به نقل از نشریه داخلی بنیاد شهید و امور ایثارگران، 500 نفر از این افراد، رزمنده بودند، بیشتر این زنان مجرد و 2500 نفر از آنان در سن تا 30 سال بودند.
بر اساس آمار بنیاد جانبازان و امور ایثارگران که در شهریور ۱۳۸۱ به تفکیک جنسیت و گروه‌های جانبازی منتشر شد، تعداد کل جانبازان زن ۵ هزار و ۷۳۵ نفر است که از این تعداد ۳ هزار و 75 نفر بالای ۲۵درصد جانبازی دارند.
درباره تعداد اسرای زن جنگ تحمیلی، آمار روشنی منتشر نشده، اما در برخی منابع از رقم 171 اسیر زن در طول جنگ هشت‌ساله گفته‌شده است.
همچنین در طول ۸ سال دفاع مقدس۲۲ هزار و 808 امدادگر و ۲ هزار و 276 پزشک زن به جبهه‌ها اعزام شدند.
اما درباره نقش غیرمستقیم زنان این سرزمین نیز بایستی گفت؛ طبق آماری که سال 1386 منتشرشده تعداد والدین شهدا 247 هزار و 106 نفر و تعداد همسران شهدا 61 هزار و 52 نفر بوده است.
همچنین تعداد والدین جانبازان 71 هزار و 372 نفر، تعداد همسران جانبازان 317 هزار و 193 نفر، تعداد والدین آزادگان 13 هزار و 82 نفر و تعداد همسران آزادگان 41 هزار و 76 نفر بوده است.
ازاین رو است که می‌توان مدعی بود به‌غیر از دختران شهدا، جانبازان و آزادگان، حدود 550 هزار نفر از زنان ایرانی با صبر و تحمل فقدان همسر در صورت شهادت یا اسارت یا مجروحیت و معلولیت او در حماسه دفاع مقدس نقش داشته‌اند.
این را باید کنار رقم 13 هزار زنی گذاشت که به‌طور مستقیم با این جنگ روبه‌رو شدند.
نقش زنان در پشتیبانی رزمندگان
برای اینکه بیشتر از حضور زنان در جبهه‌های جنگ مطلع شویم به سراغ «مجتبی شاکری» مشاور سابق معاونت فرهنگی بنیاد شهید و امور ایثارگران رفته‌ایم، او دراین‌باره به خبرنگار «دنیای زنان» می‌گوید:« مهم‌ترین کلید پیروزی کشورمان در مقابل بعثی‌های عراقی نقش پررنگ زنان در جبهه‌ها بود، به‌طوری‌که یکی از مهم‌ترین جنبه‌های مشارکت زنان در دفاع مقدس، مربوط به فعالیت‌های آنان درزمینه پشتیبانی و تدارک جبهه‌ها بود.
زنان کشورمان علاوه بر اینکه در ترغیب و تشویق رزمندگان برای حضور در جبهه‌ها مؤثر بودند و در غیاب سرپرست خانواده، مدیریت خانه را به عهده داشتند، در ستادهای پشتیبانی نیز فعالانه حضور می‌یافتند و با انجام اقداماتی نظیر ارائه کمک‌های نقدی و غیر نقدی، جمع‌آوری کمک‌های مردمی، تقسیم و بسته‌بندی مواد ارسالی به جبهه‌ها، تهیة لباس و آذوقه برای رزمندگان و .... حضور چشمگیری داشتند.
بنابراین آن دسته از زنانی که به‌نوعی نمی‌توانستند در جبهه‌ها حضور مستقیم داشته باشند، فقدان حضور عینی در جبهه‌ها را از طریق انجام فعالیت‌های پشتیبانی و تدارکاتی جبران می‌کردند.»
او اشاره‌ای به یک خاطره می‌کند، می‌گوید:« مواد غذایی گوناگونی از سراسر کشور راهی جبهه می‌شد، دریکی از بسته‌های غذایی مقداری بادام خام ارسال‌شده بود که سر هر دانه‌ای از بادام‌ها شکسته شده بود و در کنار این بسته نامه‌ای نوشته‌شده بود که مادر یکی از رزمندگان نوشته بود علت شکستگی سر بادام‌ها این است که هر دانه‌ای از بادام را چشیده‌ام که مبادا تلخ باشد و رزمندگان اسلام دهنشان تلخ شود، این خاطره نشان می‌دهد که زنان به چه میزان در پشت سنگرها تلاش می‌کردند.»
امدادرسانی زنان در جبهه‌ها
وی که دبیر کل جمعیت جانبازان انقلاب اسلامی را نیز بر عهده دارد، در ادامه صحبت‌هایش به فعالیت زنان امدادگر در جبهه‌های جنگ اشاره می‌کند، می‌افزاید: «هرگز نمی‌توان از یاد برد خیلی از زنان و دخترانی که با گذراندن دوره‌های کوتاه‌مدت امدادرسانی، فوج فوج به جبهه‌ها هجوم برده و در خطوط مقدم و پشتیبانی، پروانه‌وار گرد مجروحان و مصدومان جنگ تحمیلی می‌چرخیدند و جراحات آنان را با تفقد و صبوری مادرانه التیام می‌بخشیدند.
آمار بالای زنان شاغل در بخش خدمات پزشکی گویای آن است که به‌طور طبیعی حجم زیادی از مسئولیت مداوای مجروحان و آسیب‌دیدگان از جنگ در مراکز بهداشتی و درمانی و بیمارستان‌ها متوجه زنان بوده است.»
آن‌طور که او می‌گوید:« سنگین‌ترین وظیفه در بیمارستان‌های صحرایی و نیز در شهرها بر عهده زنان فداکار، بهیار، پرستار، و پزشک بوده است.
پرستاری از مجروحین جنگ، انتقال مجروحین، نظافت بیمارستان‌ها، شناسایی شهدا، حفر زمین برای تدفین آنان و حتی نگهبانی از اجساد مطهر شهدا و... همه نشانگر شور انقلابی و انسان‌دوستی زنان مجاهدی بود که در تداوم و تدارک دفاع مقدس فعالیت و ایثارگری بی‌شائبه‌ای داشتند.»
ایثار زنان بعد از جنگ
او که خود جانباز 75 درصد است، می‌افزاید:« بعد از پیروزی جنگ برخی از زنان تصمیم به ازدواج با جانبازان گرفتند و با این اقدام ایثارگریشان را نشان همگان دادند، به‌طوری‌که روحیه انقلابی را در خود آن‌قدر پرورش دادند که ازدواج با یک جانباز را اولویت اصلی زندگی‌شان قراردادند.»
وی می‌گوید:« در این میان دختران زیادی دوست داشتند با جانبازان ازدواج کنند.
آن‌ها علاقه قلبی‌شان بود تا زندگی مشترک‌شان را با شخصی شروع کنند که در میدان‌های رزم مجروح شده باشد.
خیلی‌ها این خواسته خود را با بنیاد جانبازان مطرح می‌کردند، بعضی دیگر تقاضای خود را به آشنایان و اقوام انتقال می‌دادند و می‌سپردند تا او را به جانبازی معرفی کنند.
آرزویشان بود تا مردی آن‌ها را برای زندگی برگزیند که پیش‌تر، جهاد درراه خدا را برگزیده است.»
آثار ماندگار از زنان
آن‌طور که «شاكری» می‌گوید:« زنان در حوزه فرهنگی ازجمله کتاب نویسی و به نمایش گذاشتن رویدادهای جنگ کمک‌های زیادی در آثار ماندگار جنگ انجام داده‌اند، ازجمله این آثار کتاب دا است که این کتاب به‌گونه‌ای شخصیت راوی را نشان می‌دهد که مخاطب با آن احساس همزادپنداری کند و خودش را جای راوی بگذارد.
از این نوع کتاب‌ها بسیار به چاپ رسیده است.»
سخنان امام و رهبری با زنان
حضرت امام خمینی(ره) درباره نقش زنان در دفاع مقدس می‌فرمایند:« پیروز و سرافراز باد نهضت اسلامی زنان معظم ایران، افتخار بر این قشر عظیمی که با حضور ارزشمند و شجاعانه خود درصحنه دفاع، میهن اسلامی و قرآن کریم و انقلاب را به پیروزی رسانده و اکنون در جبهه و پشت جبهه در حال فعالیت و آماده فداکاری هستند».
و «شما خانم‌ها و شما زن‌ها توجه به این معنا داشته باشید که همان‌طور که بر مردها در جبهه لازم است که جلو بروند و پیش‌قدم باشند، شما هم در کار پشت جبهه باید کمک کنید، مهیا شوید که اگر خدای‌نخواسته یک‌وقت دفاع عمومی بر همه واجب شد، یعنی همه ما بی‌استثنا هرکس قدرت دارد بی‌استثنا بر او واجب شد، مهیا باشید از برای دفاع.»
مقام معظم رهبری نیز درباره نقش زنان در دفاع مقدس می‌فرمایند: «اگر زنان حماسه جنگ را نمی‌سرودند و در خانه‌ها جنگ را به‌عنوان یک ارزش تلقی نمی‌کردند، مردان اراده و انگیزه رفتن به جنگ را پیدا نمی‌کردند و خیل عظیم بسیجی‌ها به سمت جبهه روانه نمی‌شد.
