زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

نیلوفر انصاری

بعضی از مولکول‌ها و سلول‌های شیر مادر به صورت فعالانه از نوزاد در برابر عوامل بیماری‌زا محافظت می‌کند.

تا چندی پیش بیشتر پزشکان فرض می‌کردند نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند تنها به این دلیل که شیر مادر مستقیما از سینه به نوزاد داده می‌شود و بدون باکتری است، کمتر مریض می‌شوند.

شیر خشک که معمولا باید با آب مخلوط شده و در شیشه شیر قرار گیرد، می‌تواند به راحتی آلوده شود.

با این وجود، حتی کودکانی که شیر استریلیزه شده نوشیده اند در مقایسه با کودکانی که شیر مادرشان را خورده اند بیشتر از بیماری‌های مننژیت، عفونت‌های روده، ‌گوش، دستگاه تنفسی و دستگاه ادرار رنج می‌برند.

دلیل این اتفاق این امر می‌باشد که شیر مادر به گونه‌های مختلف از مبتلا شدن نوزادان به بیماری جلوگیری می‌کند. 

بدن نوزاد اغلب نمی‌تواند پاسخ ایمنی خوبی نسبت به ارگانیسم‌های خارجی نشان دهد، بنابراین چنین کمکی در ماه‌های اولیه تولد نوزاد بسیار سودمند است و با این وجود که این امر در فرهنگ بسیاری از کشور‌های صنعتی جای ندارد، یونیسف و سازمان بهداشت جهانی هر دو توصیه می‌کنند تغذیه کودک توسط شیر مادر تا ۲ سالگی و یا بیشتر ادامه یابد، زیرا سیستم ایمنی کودک تا ۵ سالگی توانایی کامل خود را بدست نخواهد آورد.

در طول دوران بارداری، بدن مادر پادتن‌ها را از طریق جفت به جنین انتقال می‌دهد.

این پروتئین‌ها تا چندین هفته بعد از تولد در خون نوزاد در چرخش می‌باشند، باکتری‌ها را خنثی کرده  و یا آنان را برای نابودی توسط سلول‌های فاگوسیت سیستم ایمنی که باکتری‌ها، ویروس‌ها و باقیمانده‌های سلولی را از بین می‌برند، ‌علامت گذاری می‌کنند.

اما نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند از این طریق از پادتن‌ها، پروتئین‌های دیگر و سلول‌های موجود در شیر مادر بهره‌مند شده و از ایمنی بیشتری برخوردارند.

بعد از قورت دادن شیر،‌ مولکول‌ها و سلول‌های موجود در آن به جلوگیری از نفوذ میکروارگانیسم به بافت‌های بدن کمک می‌کنند.

بعضی از مولکول‌ها در مجرا دستگاه گوارش به میکروب‌ها متصل می‌شوند و از این طریق از انتقال میکروب‌ها و عبور از غشا مخاطی که دستگاه گوارش و دیگر حفرات بدن را می‌پوشاند جلوگیری می‌کنند.

از طرفی، مولکول‌های دیگر مقدار مواد معدنی و ویتامین‌های مشخصی را که باکتری برای ادامه بقا در دستگاه گوارش به آن‌ها نیاز دارد را کم می‌کنند.

بعضی از سلول‌های ایمنی موجود در شیر مادر سلول‌هایی بیگانه‌خوار هستند که مستقیما به میکروب‌ها حمله می‌کنند و گروهی دیگر مواد شیمیایی تولید می‌کنند که سیستم ایمنی کودک را تقویت می‌کنند.

فواید دیگر

مطالعات مختلف نشان می‌دهند، فاکتور‌های موجود در شیر مادر می‌توانند دستگاه ایمنی نوزاد را تحریک کرده و باعث شوند در مقایسه با نوزادانی که از شیر خشک استفاده می‌کنند سریع تر رشد کند.

برای مثال، نوزادانی که توسط شیر مادر تغذیه می‌شوند در واکنش به واکسن، مقدار بیشتری پادتن آزاد می‌کنند.

هم چنین بعضی از هورمون‌های موجود در شیر (همانند کورتیزول) و پروتیین‌های کوچک تر (همانند عامل رشد اپیدرمال، عامل رشد عصب و فاکتور رشد شبه انسولین) که در نزدیکی لایه مخاطی نوزادان عمل می‌کنند، آن را نسبت به پاتوژن‌ها و عوامل مضر، نفوذ ناپذیر می‌کنند.

در واقع مطالعات بر روی حیوانات نشان داده اند که رشد پس از زایمان روده در حیواناتی که توسط شیر مادر تغذیه شده اند سریع‌تر رخ می‌دهد.

علاوه بر این حیواناتی که آغوزمادرشان که سرشار از عوامل رشد اپیدرمال می‌باشد را خورده اند، نسبت به سایرین سریع تر رشد می‌کنند.

دیگر ترکیبات ناشناخته موجود در شیر مادر باید تولید پادتن A، لاکتوفرین و لیزوزیم را در بدن نوزاد تحت تاثیر قرار دهند، زیرا هر سه مولکول در ادرار نوزادانی که از شیر مادرشان تغذیه می‌کنند بیشتر دیده شده است.

از طرفی این نوزادان نمی‌توانند این مولکول‌ها را در معده از شیر مادر جذب کنند. به نظر می‌رسد این مولکول‌ها در لایه ی مخاطی دستگاه ادراری تولید می‌شوند.

به بیانی دیگر، تغذیه از شیر مادر شامل ایمنی محلی در دستگاه ادراری می‌باشد.

در حمایت از این نظریه، مطالعات بالینی اخیر نشان داده است، نوزادانی که از شیر مادر استفاده می‌کنند کمتر در معرض عفونت‌های دستگاه ادراری قرار می‌گیرند.

در انتها باید ذکر کرد، شواهد نشان می‌دهند فاکتوری ناشناخته در شیر ممکن است باعث شود، این نوزادان در مقایسه با نوزادانی که شیر خشک می‌خورند فیبرونکتین بیشتری تولید کنند.

با در نظر گرفتن تمام موارد ذکر شده باید اشاره کرد، شیر مادر مایعی حیرت آور است که نه تنها نوزاد را تغذیه کرده بلکه نیاز‌های دیگر او را نیز بر طرف می‌کند.

این شیر تا زمانی که نوزاد توانایی حفاظت از بدن خود را داشته باشد از او محافظت می‌کند.