زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

اضطراب جدایی در کودکان

تقریباً تمام کودکان تا حد زیادی به خانواده و والدین خود بخصوص مادر وابسته هستند. وابستگی می‌تواند وابستگی فیزیکی باشد، یعنی کودکان برای انجام کارهای مربوط به خود به مادر وابستگی داشته باشند و یا روانی باشد. یعنی کودک از نظر عاطفی به مادر یا پدر بچسبد و نتواند شرایط بدون آنها را تحمل کند. این وابستگی اگر عادی و در حد معمول و متعارف باشد معمولا مشکلی ایجاد نخواهد کرد، اما اگر کودک بدون مادر خود، حاضر نباشد جایی برود، یا به تنهایی در جایی بماند یا نتواند به تنهایی بازی کند، اغلب هشداری برای والدین محسوب می‌شود. وقتی کودکان به سن مدرسه می‌رسند عدم وابستگی به والدین بیشتر اهمیت پیدا می‌کند.

 در این سن کودک مجبور است ساعاتی از روز را خارج از خانه و دور از مادرش بگذراند. بسیاری از کودکان وقتی برای اولین بار به محیط شلوغ و پر سر و صدای مدرسه پا می‌گذارند و با معلم و هم سن و سالان خود روبه‌رو می‌شوند احساس ترسی ناشناخته از مواجهه با محیط جدید و دوری از محیط امن خانه به آن‌ها دست می‌دهد، اما با مرور زمان وخوگرفتن با دوستان جدید و معلم که شباهتی به مادر خود دارد این احساس از بین رفته و به آرامش می‌رسند.

 اما برخی از کودکان نمی‌توانند با محیط جدید خو گرفته و مادر و خانه خود را فراموش کنند. انگار این کودکان در حالت اضطراب دائمی هستند و نمی‌توانند به محیط عادت کنند. همانطور که ممکن است شنیده باشید به این اضطراب، اضطراب جدایی گفته می‌شود. یکی از روانشناسان در این باره معتقد است که ترس از مدرسه زیر مجموعه اضطراب جدایی است که شامل حدود ٥/٣ درصد از کودکان می‌شود. طبق آمار دختران و کودکان طبقه مرفه در این بین سهم بیشتری را دارا هستند. ٥٠ درصد ترس از مدرسه هم ترس از جدایی از خانه و مادر است. اضطراب جدایی ممکن است در هر مرحله از رشد کودک بروز کند.

 شاید كودك ۹ ماهه شما ناگهان زمانی که می‌خواهید به سر کار بروید ناله و زاری کند، یا کودک ۲ساله شما هنگامی که او را به مهد می‌رسانید به شدت گریه کند. حتی کودکان بزرگ‌تر هم ممکن است در مورد تنها ماندن با شخص غریبه‌تر و حتی با یک پرستار در روز تعطیل، از خود ناراحتی نشان بدهند اما یک چیز مسلم است که اضطراب جدایی از نظر احساسی برای مادران شاغل و فرزندانشان امری دردناک است و ضروری است راه حلی برای این مسئله پیدا نموده و عوامل اضطراب را شناسایی کنیم.

 برخی عوامل و نشانه‌های اضطراب در کودک

به گفته روانشناسان برخی حالات جسمی کودکان در زمان جدا شدن از والدین عبارتند از:

دل درد یا حالت تهوع، تب کردن یا بیماری‌های جزئی، بی‌اشتهایی، صبحانه نخوردن، کمی کاهش وزن و مشابه این‌ها.

اما به محض اینکه کودک نزد والدین بماند تمام این حالات رفع شده و به حالت اولیه خود برمی‌گردند. بیشتر افرادی که دچار این نوع اضطراب می‌شوند یا جزء خانواده‌های پرجمعیت هستند و یا اینکه سطح فرهنگی آنها به گونه‌ای است که والدین توضیح کافی به کودک نمی‌دهند و نمی‌توانند احساس امنیت روانی برای او ایجاد کنند. البته عواملی مانند خجالتی بودن کودک، برخی اختلالات روانی، نداشتن اعتماد به نفس کافی و فقدان توجه کافی والدین به وضعیت کودک نیز می‌توانند مشکل‌ساز باشند. بعضی از کودکان ترس خودشان را به صورت ترس از لخت شدن برای حمام گرفتن و شنا کردن نشان می‌دهند، ممکن است خود را در اتاقشان محبوس کنند و از دیدار دوستان یا بستگان خودداری کنند.

همچنین کودکانی که پدر یا مادر بیمار دارند، اغلب دچار اضطراب جدایی می‌شوند. چنین به نظر می‌‌رسد که پسربچه‌هایی که مادرانشان مریض هستند بیشتر از دیگران آسیب‌پذیرند، ظاهرا آنها به گونه‌ای غیرعادی به مادرانشان متکی هستند و بیش از اندازه نگران حال آنها می‌‌باشند. متاسفانه در بسیاری موارد این کودکان مستعد مشکلات عاطفی و روانی هستند و هراس از مدرسه تنها یکی از اشکال متعددی است که برای او تداعی کننده شکست هستند. گاهی هم کودک هراسان خانه را محل امنی برای خانواده و خصوصا مادر نمی‌بیند، زیرا مادر را مدام در معرض کشمکش و مشاجره و نهایتاً ضرب و شتم می‌بیند و می‌ترسد اگر در منزل نباشد اتفاق بد و ناهنجاری برای مادرش رخ بدهد.

اضطراب جدایی ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد؛ وابستگی شدید به مادر، اعتماد به نفس پائین کودک، ترس از تنهایی و دوری از خانواده، ترس از درس و مدرسه و تنبیه، شنیدن خاطرات بد و نامطلوب از افراد خانواده مسئله مهمی است که در این میان اهمیت دارد درحالی که باید کودک را کاملاً درک کرده و به زور و اجبار او را راهی مدرسه نکنید.

 ذهن کودک خود را منحرف کنید

در لحظه جدایی، جلوی درب مدرسه یا مهد کودک ذهن کودک خود را منحرف کنید، این‌طور که به یکی از اسباب بازی‌های مورد علاقه‌اش اشاره کنید و یا او را به سمت پنجره ببرید تا پرندگان و درخت‌ها را ببیند. سپس از او خداحافظی کرده و از مهد یا مدرسه بیرون بیایید. برای منحرف کردن ذهن کودکان بزرگ‌تر، سؤالی در مورد فعالیت‌های روزانه‌اش بپرسید. او را به یاد داستانی بیندازید که می‌خواهد برای مربی یا دوستش تعریف کند. به سمت سه چرخه یا تاب مورد علاقه‌اش که خالی شده اشاره کنید. بعضی اوقات با استفاده از این شیوه‌ها در زمان درست می‌توانید از گریه و استرس کودک‌تان جلوگیری کنید.

 روش‌های کاهش هراس جدایی کودک

عوامل اضطراب جدایی را شناسایی کرده و از بروز آن‌ها جلوگیری کنید

به روزهایی که کودکتان در جدایی مشکل دارد توجه کرده آن را شناسایی کنید. اگر همیشه وقایع خاصی مثل جدایی موجب گریه کردن یا ناراحتی کودکتان می‌شود به آن‌ها توجه کنید. اطمینان حاصل کنید که با عجله و بی‌توجه به سراغ خداحافظی از او نمی‌روید. اضطراب را در کودک به حداقل برسانید بدین صورت که هر چیزی که موجب عجله و دستپاچگی شما و او در هنگام جدایی می‌شود را از بین ببرید. مثلا برای رفتن به مدرسه یا مهد، از شب قبل وسائل او را کاملا آماده کنید و صبح برای خوردن صبحانه و خروج از منزل زمان لازم را در نظر بگیرید تا کودک‌تان در زمان خداحافظی احساس آرامش کند و بتواند شما را ببیند و در آغوش بگیرد و احساس امنیت کند.

 دالان وداع درست کنید

جایی از منزل که بهتر است نزدیک در خروجی باشد را با چیزهایی که فرزندتان دوست دارد تزیین کنید و اسمش را راهرو یا دالان وداع بگذارید و هر روز کودک خود را زمان خارج شدن از منزل در آغوش بگیرید و بگویید که منتظرش هستید تا برگردد و در راهروی خروج یک هدیه کوچک (هر چه دوست دارد، حتی یک لقمه نان و پنیر) به او بدهید و او را راهی کنید.

 با مربی و اولیای مدرسه هماهنگ باشید

انتقال کودک از خانه به مدرسه یا مهد مانند نوعی پاس دادن، در فوتبال است. شما باید همه چیز را به گونه‌ای تنظیم کنید که مربیان بتوانند کودک را به درستی از شما تحویل بگیرند. اطمینان حاصل کنید که شما و مربی هماهنگ با یکدیگر عمل می‌کنید.

این هماهنگی به کودک کمک می‌کند خودش را با شرایط مدرسه یا مهد کودک راحت‌تر وفق بدهد و احساس امنیت بیشتری کند.

 مقایسه ممنوع

کودکی را که اضطراب جدایی دارد مورد انتقاد یا مقایسه با کودکان دیگر قرار ندهید، دیده شده مادر در زمانی که با کودک مسئله دارد مثلا هنگام رفتن به مدرسه، می‌گوید از «دوستت یاد بگیر»، به جای این نوع مقایسه‌ها، خود الگوی درست برای او باشید و هنگام جدایی از منزل و یا بستگان یا هر کس که به او علاقمند و وابسته هستید رفتاری مناسب و شایسته داشته باشید بدین ترتیب فرزند شما این آموزش را خود بخود از شما فرا می‌گیرد. متاسفانه در بسیاری موارد، این کودک نیست که وابسته است و اضطراب جدایی دارد بلکه والدین یا مادر است که اضطراب جدایی از فرزند دارد و این اضطراب را به فرزند خود نیز منتقل می‌کند. بنابراین اگر می‌دانید که اضطراب جدایی دارید، ابتدا در پی درمان خود باشید.