پيرامون دعواهای دوران كودكی
آیا كودك دائماً در حال جنگ و دعوا با سایر كودكان و یا حتی خواهر و برادرش است؟
شما بارها و بارها سعی كرده‌اید با او حرف بزنید اما همچنان به رفتارهای تهاجمی‌اش ادامه می‌دهد. او در مدرسه و در خانه رفتارهای پرخاشگرانه از خود بروز می‌دهد و شما همیشه از خود می‌پرسید «چرا در رفتار او تغییری ایجاد نمی‌شود؟ و تا چه زمانی می‌خواهد به این روند ادامه دهد؟
چرا این روزها دعوا و جنگ بین دخترها و پسرها بیشتر از قبل شده است؟ و در واقع مشكلات رفتاری كودكان در حال رشد است؟
بیشتر كودكان با مهارت‌های آشنایی با حل مسائل و مشكلات آشنا نشده‌اند و در چنین مواقعی به جای حل مشكل، دچار برخورد فیزیكی می‌شوند و به عبارت دیگر مهارت‌های نادرست مقابله و رویارویی با مشكلات را یاد می‌گیرند.
والدینی كه نظاره‌گر چنین رفتارهایی از كودكان خود هستند و بدتر شدن اوضاع را می‌بینند به شدت نگران می‌شوند و سعی می‌كنند با كمك آنچه كه در گذشته یاد گرفته‌اند و به خاطر دارند، واكنش نشان دهند فقط احتمالا مجبور می‌شوند با صدای بلندتر و كمی شدیدتر واكنش نشان دهند كه در هر صورت تفاوت چندانی در رفتار كودك‌شان نخواهد داشت. چیزی كه مهم است این نیست كه والدین با كمك مهارت‌های قدیمی خود و فقط با شدت و وحدت بیشتر وارد واكنش و برخورد شوند بلكه باید برای رویارویی و حل چنین مشكلاتی، مهارت‌های جدید بیاموزند و آنها را به كار گیرند.
وقتی كه به آنها می‌گوییم: دفعه بعد در چنین شرایطی به جای دعوا و كتك‌كاری، چه رفتارهای دیگری می‌توانی از خود نشان بدهی؟ «قادر به درك حرف شما هستند حال آنكه از یك كودك خردسال 5-4 ساله نمی‌توان چنین انتظاری داشت و باید بیشتر با آنها كنار بیاییم. البته بسیاری از روانشناسان و متخصصان بر این باورند كه پرسیدن «چرا؟» بسیار با اهمیت است چرا كه كودك با شنیدن این پرسش احساسات درونی خود را بهتر حس می‌كند و می‌فهمد و وقتی كه خود را فهمید و درك نمود، از خودش عصبانیت و پرخاشگری نشان نمی‌دهد ولی بنا به عقیده بسیاری از صاحب‌نظران و متخصصان فهمیدن و درك كردن حس كودك هیچ كمكی به تغییر رفتار در او نمی‌كند.
انواع دعواها در كودكان
دعواهای مخالفتی
در چنین شرایطی كودك دعوا می‌كند و اصلاً نمی‌داند كه چرا اینكار را می‌كند. هر چه با این دسته از كودكان بیشتر از در «چرا» وارد شوید، رفتارهای او شدید و واكنش، بیشتر می‌شود، معمولا پدر و مادر این دسته از كودكان اصرار زیادی به آموختن معذرت‌خواهی به فرزندشان را داشته‌اند.
دعواهایی كه در آن كودك فحاشی و بددهانی می‌كند
در مورد چنین كودكانی بهتر است كه با پرسیدن جمله «دفعه بعد می‌خواهی چكار كنی و چگونه رفتار كنی؟» وارد واكنش شوید چرا كه باعث می‌شود وارد فرایند فكر كردن شوند. اگر باز هم تكرار كردند، شما نیز جمله سوالی خود را تكرار كنید.
دعواهای ستیزه‌جویانه و پرخاشگرانه
گاهی اوقات كودكان بسیار عصبانی می‌شوند و با خصومت بیشتری كودك دیگری و یا سایر افراد پیرامون خود را كتك می‌زنند. برخی از كودكان به سرعت و به راحتی عصبانی می‌شوند و طبیعت ستیزه‌جویی و پرخاشگری غالبی دارند، در مورد آنها باید از مهارت‌های دیگر استفاده كرد. وقتی كه كودك به خاطر مسئله‌ای دچار رفتار پرخاشگرانه و دعوا‌یی می‌شود، به این دلیل است كه او مهارت حل مشكلات اجتماعی را به دست نیاورده است و وقتی با این مهارت آشنا می‌شود، رفتارهایش نیز تغییر می‌كند. اما كودكی كه دائما در حال جنگ و دعواست، باید از روش‌های دیگر استفاده كرد و در رفتار او تغییر ایجاد نمود. والدین این دسته از كودكان باید اطلاعات بیشتری در مورد مهارت‌های تازه و جدید و روش‌های درمانی كسب نمایند تا بتوانند موثرتر رفتار كنند.
چگونه محیط روی رفتارهای پرخاشگرانه كودكان اثر می‌گذارد؟
اگر كودكان شاهد واكنش‌های درست و مثبت شما باشند، آنها نیز چنین رفتاری را از شما یاد می‌گیرند. در واقع شما الگوی رفتاری آنها هستید. با حفظ آرامش و خونسردی خودتان به جای پرخاشگری و عصبانیت، همین فرهنگ را به او می‌آموزید. همان‌قدر كه كودكان چیزهای منفی را یاد می‌گیرند، تمایل به یادگیری مثبت‌ها نیز دارند. اگر در آغوش گرفتن در خانواده شما مرسوم باشد،كودك‌تان نیز سعی می‌كند همین برخورد را با سایرین داشته باشد. كودكان به طور مداوم جنگ و دعوای اطرافیان‌شان را می‌بینند و یاد می‌گیرند كه از طریق دعوا به خواسته‌هایشان برسند. والدین برای جنگ‌ها و مشاجرات كودكان حدومرز قرار نمی‌دهند علاوه بر این موارد رفتارهای خشونت‌آمیز و ستیزه جویانه از طریق برنامه‌های تلویزیونی و فیلم‌های ویدئویی و بازی‌های رایانه‌ای به كودكان آموزش داده می‌شود.
چگونه سن و سال بر رفتارهای خشونت‌آمیز كودكان اثر می‌گذارد؟
رفتارهای تهاجمی معمولا در خردسالی بیشتر دیده می‌شود و با بزرگ‌تر شدن كودكان، برخی از این مشكلات حل می‌شوند:
كودكان زیر دو سال: به خاطر وسایل و اسباب‌بازی‌هایشان بیشتر دچار عصبانیت می‌شوند، چون با مهارت‌های لازم آشنا نیستند، خیلی سریع وارد واكنش می‌شوند و از واكنش‌های فیزیكی استفاده می‌كنند.
كودكان 4-3 ساله: آنها همكاری و قسمت كردن را كم‌كم یاد می‌گیرند و دعواهایشان نیز كاهش خواهد یافت آنها نیاز به حمایت بزرگتر‌ها برای به یاد آوردن رفتارهای مثبت دارند.
كودكان 7-5 ساله: كم كم در رفتاری مثل تقسیم كردن، همكاری و دلسوزی استاد می‌شوند بهتر از قبل می‌توانند مسائل را حل كنند ولی همچنان نیاز به تشویق دارند.
كودكان 10-8 ساله: سعی می‌كنند از نظر كلامی بیشتر خویشتن‌داری كنند. اجتماعی‌تر شده‌اند و كم كم وارد گروه‌ها و فعالیت‌های مشترك می‌شوند.
به جای آنكه كودك خود را از دیگران جدا كنید و یا خود را سرزنش كنید از اینكه چرا نتوانسته‌اید كودك‌تان را به درستی تربیت كنید، سعی كنید با خونسردی به دنبال راه‌حل‌های منطقی باشید. گاه كودكان برای جلب توجه بیشتر دعوا می‌كنند و گاه می‌خواهند عیناً رفتارهای ما را تكرار كنند، بهتر است كه ابتدا علت و ریشه پرخاشگری او را بدانید و در گام‌های بعدی به او كمك كنید تا از تجزیه و تحلیل رفتارش برآید و آن را تغییر دهد. كمك گرفتن از افراد متخصص و مجرب برای یافتن راه حل مناسب، فیزیكی از روش‌های معقول است.
