زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

فشارهای روانی كودكان

كودكان در مسیر رشد و نمو روحی، حركتی و عاطفی خود با فشارهای روانی بسیاری از قبیل بیماری‌ها، تولد نوزاد جدید، بی‌مهری والدین، محبت بیش از اندازه، مرگ، جدایی والدین، مشاجره‌های خانوادگی، بیان حرف‌های زشت در خانواده یا انتظارهای بیش از اندازه روبه‌رو می‌شوند. اغلب كودكان در واكنش به این فشارهای روانی (استرس) گرفتار اختلال‌های رفتاری موقت یا دائمی نظیر امتناع از خوردن غذا، مكیدن انگشت، ناخن جویدن، فشردن دندان‌ها به هم، كندن موها، شب ادراری، جیغ كشیدن، بیان حرف‌های زشت، كابوس و دیدن خواب‌های ترسناك شبانه می‌گردند. والدین اغلب معنای نشانه‌های واكنشی كودكان را درك می‌كنند و برای كاستن فشارهای روانی واكنش نشان می‌دهند.

مشکل جدی زمانی بروز می‌كند كه فشارهای روانی غالب می‌شوند یا بزرگ‌تر‌ها از فرط مشغله ذهنی به این نشانه‌های پریشانی بی‌توجه می‌مانند و با وجود درك موقعیت خویشتنداری می‌كنند و اقدامی صورت نمی‌دهند یا واكنش تند مخالفت‌‌آمیز دارند كه بدرفتاری آنها را تشدید می‌كند. واکنش‌های رفتاری كودكان به میزان رشد آنها بستگی دارد؛ مثلاً بستری شدن مادر در بیمارستان برای شیرخوار سه‌ماهه مسأله‌‌ای ایجاد نمی‌كند، اما همین كودك در هفت‌ماهگی از دوری مادر بی‌قرار و دلتنگ می‌شود. عوامل بسیاری باعث فشارهای روانی كودكان است كه به تعدادی از آنها اشاره می‌گردد.

چرا كودكان جیغ می‌كشند؟

جیغ كشیدن یا نق زدن پدیده‌ای طبیعی برای اعتراض كردن كودكان زیر دوسال است و در سنین بالاتر گریستن و شكایت كردن است كه والدین ناله‌های فرزند خود را همیشه در گوش یا زیر پوست خود احساس می‌كنند. برخی جیع كشدن كودكان را دلیل احساس عجز و درماندگی در بیان خواسته‌های‌شان می‌دانند. شیرخوار وقتی نمی‌تواند كلماتی برای درخواست خود بیان كند، عصبانی می‌شود یا شما وقتی با تلفن صحبت می‌كنید، احساس می‌كند دیگر به او توجهی ندارید. همچنین هنگام خستگی، گرسنگی یا بیماری جیغ و فریاد می‌كشد.  دانیل آرنزون، متخصص كودكان و معاون مركز پزشكی نیویورك می‌گوید در این گونه مواقع كودك دو- سه‌ساله شما بیشترین توجه شما را می‌خواهد. وقتی جیغ می‌كشد، چشم در چشم او بیندازید، منظور او را درك كنید یا حدس بزنید كه او چه می‌خواهد. چنانچه سر تكان می‌دهد، به درخواست او عمل كنید یا به عناوین مختلف او را سرگرم یا با او بازی كنید.

 چرا كودكان حرف زشت می‌زنند؟

بسیاری از اعمال كودكان از عملكرد والدین الگو می‌گیرد و رفتار والدین به طور ناخودآگاه درونی و جزء نهادینه كودك می‌شود. كودك، پدر و مادرش را الگوی خود قرار می‌دهد و بدان عشق می‌ورزد. گاهی بین درون‌فكنی و بروز آن فاصله می‌افتد؛ به عنوان مثال كودك گفتار ناپسندی را ماه‌ها قبل از والدین شنیده و حالا به تشخیص خودش و بنا به شرایط موجود، كلام زشت را به كار می‌برد. بعضی والدین در خانواده حرف‌های زشت می‌زنند و فرزندان خود را نیز آزاد می‌گذارند. از دیگر علل یادگیری كلام زشت، ارتباط كودك با دوستان خود است. كودكان عامل بدزبانی یكدیگرند.

آنها با بیان كلمات ناپسند تخلیه می‌شوند و می‌توانند نارضایتی خود را نشان دهند. گاهی كودك وقتی برای اولین بار حرف زشت می‌زند، موجب خنده و مزاح اطرافیان می‌شود كه حكم تشویق داشته و به‌تدریج به آن عادت می‌كند. مسلماً با شناسایی علت نادرست این گونه رفتارها می‌توان در رفع آن موفق‌تر عمل كرد. چنانچه این ‌گونه رفتارها از والدین سرچشمه می‌گیرد، باید آنها به طور جدی آموزش داده شوند تا خود را كنترل و در حضور كودك چنین رفتارهایی نداشته باشند و به كودك هم گفته شود این رفتارها درست نیست. اگر كودك یا كودكان دیگر عامل بدزبانی باشند باید او را از این افراد دور نمود و بجای آن دوستان خوب و مؤدب جایگزین نمائیم. به اعتراضات كودكان گوش دهیم، روش‌های سختگیرانه نداشته باشیم و در مقابل حرف‌های زشت كودك نخندیم. هرگز كودك نباید بدین‌وسیله به خواسته‌هایش برسد و حتی باید از این بابت عذرخواهی كند. علاوه بر نكات فوق به كودكان در مواقعی كه حرف زشت نمی‌زنند پاداش برای مؤدب بودن بدهیم.

 مرگ یا جدائی والدین:

كودك در 9 سالگی معمولاً به واقعیت مرگ پی می‌برد و در 7-10 سالگی فهم كودك به درجه‌ای رسیده است كه موضوع جدائی پدر و مادر را به خوبی درك می‌كند. هنگامی كه فرزند احساس می‌كند یكی از اعضای خانواده مورد بی‌اعتنایی والدین قرار گیرد احساس تنهائی و انزوا می‌كند.

 دندان قروچه

فشار دادن و سائیدن دندان‌ها به همدیگر به صورت غیرارادی است احتمال دارد نیمی از مردم گاهی دچار این مشكل باشند و این عمل را انجام دهند ولی در 5 درصد آنان بطور معمول در خواب رخ می‌دهد. دندان قروچه یك تظاهر فیزیكی فشار روحی به حساب می‌آید و معمولاً این افراد متوجه مشكل خود نمی‌شوند اغلب افرادی كه هم اتاق هستند مشكل آنها را در می‌یابند. علائم دندان قروچه عبارتند از: درد دندان، سردرد، سفت كردن فك هنگام عصبانیت، شكاف خوردن مینای دندان، اثرات دندان روی زبان شكسته شدن دندان‌ها و آسیب دیدگی مفصل و بافت نرم فك. دندان قروچه نیز ممكن است به علت فشارهای روانی كودك، تمركز فكری، كوشش بدنی، بیماری‌های دندان و جوانه زدن دندان زیر لثه‌ها باشد و جهت درمان همكاری پزشكان از نظر بررسی مشكلات خانوادگی و دندانپزشكان جهت هر چه بهتر نگه داشتن دندان‌ها لازم است.

 مكیدن انگشت

مكیدن انگشت از دوران جنینی آغاز می‌شود پس از تولد هم این تجربه لذت‌بخش و آرامش دهنده را تكرار می‌كند و مكیدن در فرآیند تغذیه شیرخواران‌، در یادگیری و شناخت شیرخوار از محیط اطراف نقش دارد و برای بردن اشیاء بطرف دهان خود از انگشتان كمك می‌گیرد و در 3 ماهگی كودك تمام انگشتان و دستان خود را كشف و با بردن آن بطرف دهان صدا تولید و لذت می‌برد. بتدریج مكیدن انگشت كاهش یافته و قطع می‌شود ولی به دلایل مختلف این عادت باقی می‌ماند و بعد از 4 سالگی می‌تواند آسیب‌های زیادی برای كودك ایجاد كند. اگر این عادت بصورت افراطی در كودك ادامه یابد عوارض ماندگاری مانند اختلالات روانی، گفتاری و تغییرات دندان‌ها ظاهر می‌شود فاصله بین دندان‌های بالا و پایین، زبان به جلو آمده، تلفظ صداها مشكل و بلع تحت تأثیر قرار می‌گیرد همچنین آلودگی انگشت شرایط عفونت دهان، انگشت و عوارض پوستی ظاهر می‌شود و هنگام مدرسه عوارض بیشتر و كودك از عملكرد خود خجالت می‌كشد در برقراری ارتباط مشكل پیدا می‌كندو گوشه‌نشین می‌شود.

در مورد درمان مكیدن انگشت همكاری روانپزشك، دندانپزشك، گفتاردرمانی و والدین مؤثر خواهد بود مكیدن انگشت نیز یكی از راه‌هایی است كه كودك در شرایط اضطرار و مشكلات روحی خانوادگی برای رسیدن به آرامش برمی‌گزیند. كه باید زمینه‌‌های خانوادگی بررسی شود و توصیه می‌شود هرگز كودك خود را بخاطر انگشت مكیدن سرزنش نكنید دائماً به او تذكر ندهید و ایراد نگیرید و سعی شود فشارهای روحی او برطرف شود.

 ناخن جویدن

مطالعات نشان می‌دهد 30 درصد كودكان 7-10 ساله ناخن‌های خود را می‌جوند و معمولا به دلیل شرمندگی این آمار در سنین بالا كمتر می‌شود. اگرچه ناخن جویدن یك مهارت تقلیدی از رفتار كودكان دیگر می‌باشد. اما معمولاً یك واكنش شایع در مقابل استرس می‌باشد این افراد ممكن است از عدم اعتماد به نفس در رنج بوده و خود را در مقابل اضطراب مشكلاتی عمیق‌تر سرزنش كنند در اصل این عادت تظاهر یك مشكل و جایگزینی برای آن است و به عنوان تسكین برای فشار و تنش بكار می‌رود. ناخن جویدن در پسران و افراد باهوش شایع‌تر است گاهی در افراد خانواده ژنتیكی بودن عامل آن است. بدیهی است كه جویدن ناخن به مدت طولانی به كوتیكول ناخن و انگشت آسیب می‌رساند یكی از عوارض دیگر عفونت قارچی و خونریزی از ناخن است علاوه بر آن تب‌خال دهانی و استوم‌هاتیت ایجاد می‌شود.

جهت درمان، روش‌های مختلف توصیه شده گاهی اوقات با استفاده از محافظ‌های دندان‌های بالا و پایین به مدت 4 هفته ناخن جویدن ترك می‌شود هنگام غذا خوردن باید محافظ‌ها بیرون گذاشته شود و اگر این عادت در نوجوانان ادامه یابد برای نجات انگشتان دستكش‌های مخصوص شاید كارگر بیافتد روش دیگر مالیدن ماده‌ای تلخ به انگشتان است كه مزه تلخ او را از این كار باز دارد ولی مهم‌ترین اصل اگر كودك تحت فشارهای روحی زیاد است سعی شود فشار روحی شناخته و آن را كم كنیم فراموش نشود دعوا كردن و تذكر كمكی به درمان نمی‌كند.