گرمازدگی در كودكان را جدی بگيريد
فصل تابستان، گرما و هیاهوی آن، تعطیلی مدارس، فصل مسافرت و گردش علاوه بر همه محاسن و خوبیهایش گاهی با مشکلات و دردسرهایی بخصوص در کودکان همراه است. گرمای زیاد برای کودکان بخصوص نوزادان و کودکان کم سن و سال خطرناک است. گرمازدگی و آفتاب سوختگی مهمترین این مشکلات هستند. از آنجاییکه وزن بدن کودکان و شیرخواران در قیاس با بزرگسالان کم است این یکی از علل مشکلات ناشی از گرما است، همچنین نوزادانی که وزن کمتر از حد طبیعی دارند و به اصطلاح جزو نوزادان کم وزن یا نارس تلقی میشوند، بدلیل اینکه مرکز تنظیم درجه حرارت بدنشان هنوز به طور کامل تکامل پیدا نکرده است، بیشتر از نوزادان با وزن طبیعی در معرض خطر گرمازدگی قرار دارند. در بین کودکان نیز گروهی که دارای بیماریهای خاص نظیر بیماریهای قلبی، کلیوی، چاقی یا دیابت هستند، بیشتر از سایرین در معرض خطرات و عوارض ناشی از گرما هستند.
مراحل گرمازدگی در كودكان
گرمازدگی در کودکان چند مرحله دارد. در مرحله اول که خفیف است، کودک دچار گرفتگی عضلات و کرامپهایی میشود که میتواند در ساق پا، شانه یا شکم اتفاق بیفتد به طوری که درد شکم بسیار شدیدی را تجربه کند. کودک یا نوجوانی که در هوای گرم بازی و ورزش میکند، ممکن است به علت اینکه بدنش آب و املاح خود را از دست داده، دچار این گرفتگی عضلات شود.
اگر گرمازدگی شدیدتر باشد که به آن خستگی و فرسودگی گرمایی گفته میشود، کودک دچار سردرد، تهوع، استفراغ و بیقراری و بداخلاقی شده و پوستش قرمز میشود و درجه حرارت بدنش تا ۵/۳۷- ۳۸ درجه سانتیگراد بالا میرود ولی هنوز سیستم مغزی و عصبیاش خوب عمل میکند. در مراحل بسیار پیشرفتهتر، بخصوص در مواقعی که کودک در محیطهای کوچک، سربسته و بسیار گرم قرار میگیرد، احتمال بروز شوک ناشی از گرمازدگی وجود دارد، در این حالت علایم مغزی و اختلال هوشیاری در کودک پدیدار شده و حتی احتمال بروز تشنج و شوک وجود دارد. علایم اولیه این حالت افزایش تعداد ضربان قلب و تنفس، تنفسهای تند و سطحی، خستگی و بیحالی بوده و پوست حالت خشک پیدا میکند.
راهكارهای مناسب
در تمام مراحل فوق لازم است ابتدا کودک را به محلی خنک و یا سایه، در صورت امکان تهویه مناسب منتقل نمود، لباسهای او را خارج نمود و با استفاده از دستمال یا اسفنج مرطوب (با آب ولرم) او را خنک نموده و در صورت امکان، در صورتی که علایم زیاد شدید نباشد مقداری مایعات شور مثل دوغ نوشانده شود. استفاده از پنکه نیز در این شرایط مفید است ولی باید توجه نمود ریختن آب سرد بر روی بدن کودک یا نوشیدن آب ساده توصیه نمیشود. روش دیگر استفاده از کیسه در محلهایی از بدن مانند زیر بغل، بین رانهای پا و پیشانی است تا بدین روش درجه حرارت کاهش یابد.
نهایتا اینکه در صورت نیاز باید بلافاصله او را به مرکز درمانی رساند تا اقدامهای لازم برایش انجام شود. در گروه سنی نوزادان و کودکان یکی دیگر از علل گرمازدگی پوشش بسیار زیاد آنها است، در این گروه سنی که نمیتوانند مشکل خود و احساستشنگیشان را بیان کنند، این مساله بسیار مهمتر است. مخصوصاً در فصل تابستان نبایدکودک را زیاد پوشاند و همچنین اگر در اتومبیل باشد، چون درجه حرارت اتومبیل به سرعت میتواند بالا رود، گرمازدگی در عرض چند دقیقه رخ میدهد، خطر افزایش یافته و ممکن است کودک دچار بیقراری، تب، بیحالی، قرمزی پوست و حتی تشنج شود. برای پیشگیری از بروز این علایم به کودک خود لباسهای سبک و آزاد بپوشانید، سعی کنید وقتی او را از منزل خارج میکنید تا حد امکان در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار نگرفته و در سایه نگهدارید و وقتی سوار اتومبیل میشوید دقت کنیدکه هوای داخل اتومبیل خنک باشد.
در روزهای فوقالعاده گرم بیشتر از حد معمول به او مایعات بدهید، همچنین مصرف بیشتر میوههای آبدار هم مفید است، در مورد شیرخواران خوراندن بیشتر شیر مادر توصیه میشود. وقتی دمای هوا شدیداً بالاست حتیالامکان او را از منزل خارج نسازید. در کودکان با سن بیشتر، بهتر است بازی یا ورزش را صبح زود یا عصر انجام داده و حتماً قبل از ورزش آب کافی بنوشد. اگر مدت ورزش بیش از یکساعت باشد، لازم است آب حاوی نمک و قند هم باشد و کودک هر۲۰ دقیقه در محلی خنک استراحت کند. علاوه بر اقدامات درمانی و پیشگیریهایی که ذکر شد، والدین باید نسبت به بروز علایم اولیه هوشیار باشند، مثلا دیدن علایمی مثل کم شدن یا غلیظ شدن ادرار، خود یک علامت هشدار دهنده است.
آفتاب سوختگی
آفتاب سوختگی نوعی التهاب پوستی است که در اثر مجاورت طولانی مدّت در آفتاب یا سایر منابع پرتو فرابنفش حاصل میشود. آفتاب سوختگی هنگامی رخ میدهد که مقدار تابش اشعه خورشید بیش از توانایی رنگدانههای محافظت کننده پوست بدن باشد. كودكانی كه موی قرمز، پوست روشن و كك مكی و پرخال دارند در مقابل خورشید زودتر آسیب میبینند. ولی بطور کلی بچهها به پوشش و لباس بیشتری نیازمند هستند و باید در مقابل نور خورشید محافظت شوند.
اشعه خورشید هنگامی كه منعكس میشود بسیار قویتر و آزاردهندهتر است. هنگامی كه فرزند شما نزدیك آب در حال بازی است، نور به آب برخورد میكند و انعكاس آن روی پوست خطرناكتر است، پس حفاظت کودک در زمان شنا کردن در استخرهای روباز و یا در کنار دریا اهمیت بیشتری دارد. تماس 15 تا 30 دقیقه روی یک پوست حساس میتواند ایجاد آفتاب سوختگی کند، اما در سایر کودکان با پوست تیره نیز تماس طولانیتر میتواند باعث آفتاب سوختگی شود. بین 10 صبح و 4 بعدازظهر آفتاب بیشترین ضرر را دارد و اشعه ماوراءبنفش میتواند در تمام طول روز، تمام فصول و روزها و حتی روزهای ابری به پوست آسیب بزند.
آفتاب سوختگی خارجیترین لایه پوست را درگیر كرده و باعث سرخی بیش از حد پوست، دردناک شدن و گاهی ایجاد تاول میشود، سوختگی پدید آمده اغلب سوختگی درجه 1 است. اگر کودک مدت زیادی در معرض آفتاب قرار داشته است ممکن است علاوه بر آفتاب سوختگی در معرض خطر گرمازدگی نیز قرار بگیرد. هرچه شدت آفتاب سوختگی بیشتر باشد، تاولهای بیشتری ایجاد شده و پوست ملتهبتر و دردناکتر است.
در صورت بروز آفتاب سوختگی برای بهبود ناحیه سوخته میتوانید پارچهای تمیز را در آب سرد خیسانده و بعد فشار دهید تا آب آن خارج شود و سپس به مدت 10 تا 15 دقیقه به آرامی روی ناحیه پوست سوخته کودک قرار دهید و این عمل راچند بار در طول روز تکرار کنید ولی مراقب باشید تا کودک سردش نشود. سپس ناحیه سوخته راخشک کنید اما حوله را روی پوست نمالید و در مرحله بعد یک لوسیون مرطوب کننده روی پوست مالیده تا خارش را کاهش دهد. به کودک لباسهای آزاد بپوشانید تا پوست سوخته او را تحریک نکند و تا زمان بهبودی کامل او را جلوی آفتاب نبرید زیرا خطرآفتاب سوختگی مجدد بسیار بالا است. سوختگی خفیف معمولا در عرض 2 تا 5 روز بهبود مییابد. گاهی 3 تا 10 روز پس از آفتاب سوختگی، پوستهریزی شروع میشود. جهت درمان از مصرف ترکیبات حاوی وازلین و روغن روی پوست کودک بپرهیزید، وازلین از تعریق و دفع حرارت پوست جلوگیری میکند. همچنین پماد یا اسپریهای بیحس کننده بدلیل احتمال تحریک پوست و واکنشهای آلرژیک توصیه نمیشوند.
برای پیشگیری از آفتاب سوختگی باید وقتی کودک را در فضای باز نگه میدارید شلوار بلند و لباس آستین بلند به او پوشانیده و از کلاههای نقابدار استفاده نمود. برای بازی او را به محلهای سایه برده و از ضد آفتابهای مخصوص کودکان برروی قسمتهای باز بدن استفاده نمود، لازم است ضدآفتاب حداقل 30 دقیقه قبل از خروج از خانه مورد استفاده قرار گرفته و در صورت نیاز مجدد تکرار شود. بنابر توصیه انجمن متخصص اطفال آمریکا، کودکان کمتر از 6 ماه نباید از پمادهای ضد آفتاب استفاده کنند. علاوه بر این مصرف میزان کافی مایعات از شدت آسیب وارده بر پوست خواهد کاست.