مسموميت با نفت
نفت شایعترین عامل مسمومیت كودكان ایرانی است. این ماده كه به مصرف سوخت، روشنایی و آشپزی میرسد، در خانوادههای كمدرآمد در ظروف معمولی و در دسترس كودكان قرار میگیرد و به دلیل گرفتاریهای شغلی و خانگی پدر و مادر از این كودكان مراقبت نمیكنند. در یك بررسی كه به مدت پنج سال در 3462 مورد مسمومیت با نفت صورت گرفت، 31 تن بستری و بقیه به طور سرپایی درمان شدند. مسمومیت در پسرها 65 درصد بیشتر از دخترها بوده است. سن بیماران بین شش ماه الی 12 سال و 76 درصد بیماران بین 12 ماه الی 25 ماه بوده است.
نشانههای بالینی مسمومیت با نفت به دو گروه تقسیم میشود:
نشانههایی كه بلافاصله پس از خوردن نفت به وجود میآید كه شامل سرفه، استفراغ تنگی نفس است
و علائم بالینی كه بلافاصله پس از استنشاق نفت بروز میكنند و عبارتند از: تاكیكاردی، تاكی پنه تیراژسیانوز، تب، خوابآلودگی و اغما. نشانههای تنفسی در 96 درصد موارد بلافاصله یك یا چند دقیقه پس از مسمومیت آشكار میشود.
سرفه اغلب تكراری و گاهی با خفگی همراه است. در 26 درصد موارد كودكان فاقد علائم بالینی بودهاند و در بین نشانههای بالینی پلیپنه، تیراژ سیانوز، تاكیكاردی و خواب آلودگی حائز اهمیت است و اختلالات هوشیاری تا اغما در 32 درصد موارد مشاهده شده است. همچنین، گاه نفخ شكم در 24 ساعت اول مشاهده میشود.
درمان:
در بررسیها شستشوی معده كاملا ممنوع اعلام شده است و 98 درصد بیماران آنتیبیوتیك و آمپیسیلین دریافت نمودهاند. در كودكان بستری سرم وریدی و اكسیژن نیز تجویز میشود.
پیشآگهی:
رابطه مستقیمی بین علائم بالینی و مقدار نفت خورده شده به دست نیامد، اما بیمارانی كه از منبع نفت خورده بودند همگی وضع فوقالعاده خطرناكی داشتهاند. تمام بیمارانی كه چندین بار استفراغ كردهاند با نارسایی تنفسی حاد مراجعه نمودهاند. در این بررسی مرگ و میر 17 مورد (9/4 درصد) بود و سه عامل مهم در پیش آگهی بد موثر بوده است: استفراغهای مكرر، خوردن نفت از بشكه یا شستشوی قبلی معده. در بررسی ما پنوموتوسل عارضه دیررس و خوشخیم پنومونی نفت و پنوموتراكس عارضه زودرس و خطیر آن است.
زمان بروز پنوموتوسل 15-3 روز معمولا در هفته سوم تصاویر مشخص خود را پیدا میكنند و بیشتر در لبهای متراكم تحتانی با جدار مشخص تشكیل میشوند و به طور كلی تصاویر رادیوگرافی تصاویر غیرطبیعی، افزایش نقش عروق، كانونهای متراكم پاراكاردیاك، گرفتاری قاعده ریه، برنكوپنومونی و ذاتالجنب مشاهده میگردد. یكی از ویژگیهای مهم پنومونی نفت سیر سریع تصاویر پرتونگاری در نخستین روزهای (پنج روز اول) مسمومیت میباشد. در گروهی از بیماران كه از بدو بستری رادیوگرافی طبیعی داشتند در فاصله 24 ساعت كانونهای متراكم ریوی بهوجود میآید. لزوم آنتیبیوتیكتراپی در مسمومیت با نفت به علت ضایعات عفونی زودرس كه در چند كالبدشناسی مشاهده شد، تجویز آنتیبیوتیكها را عاقلانه جلوه میدهد و بر عكس، استفاده از كورتیكوستروئیدها در تجربیات با خطر عفونت همراه بوده و مردود شناخته شده است.
در مسمومیت با نفت شواهد بسیاری در دست است كه در اثر استنشاق و به علت تماس مستقیم مواد نفتی با برونشها و حبابچهها ضایعات ریوی بهوجود میآید، به همین دلیل اغلب متخصصان شستشوی معده را مردود میدانند.
مسمومیت با داروها و مواد شیمیایی و هیدروكربور نزد كودكان قابل پیشگیری است و توصیههای زیر به والدین بسیار مفید خواهد بود:
1- مواد شیمیایی خطرناك كه مصرف خانگی دارند، مانند داروها، حشرهكشها، مواد سوزاننده و ضدعفونیكننده باید دور از دسترس كودكان قرار گیرد و داروهای خطرناك در قفسههای مخصوص و قابل قفل شدن نگهداری شود.
2- محلولهای شیمیایی یا نفت در بطریهای نوشابه نگهداری نشود و محتوی هر بطری مشخص باشد.
3- والدین سعی كنند داروها را در مقابل كودكان مصرف نكنند. همچنین برای خوراندن دارو به كودك آنها را به عنوان شربت و شكلات به او معرفی نكنند.
4- هرگز دارویی كه برچسب ندارد و یا در تاریكی قرار دارد و برچسب آن دیده نمیشود، مصرف نشود.
5- مواد دارویی سوزاننده و خطرناك در قفسههای كوتاه آشپزخانه یا انبار كه در دسترس كودكان است، نگهداری نشود.
6- برای جلوگیری از مسمومیت غذایی از خورد قارچ و در فصل تابستان از خوردن غذاهای مانده خودداری شود. از مصرف تخممرغ و شیر فاسد جهت درست كردن بستنی و شیرینی همچنین استفاده از كنسروهای مانده به شدت اجتناب شود.
7- آگاهسازی مردم از خطرات، مرگ، معلولیت حاصل از مسمومیت از طریق وسایل ارتباط جمعی، مجلهها، روزنامه و نیز نصب پوستر در مراكز بهداشتی میتواند آموزنده و موثر باشد.