زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

خطرات مسموميت با جيوه

جیوه از جمله عناصر طبیعی می‌باشد كه در طبیعت، در خاك، دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و اقیانوس‌ها وجود دارد.

همچنین در تهیه‌ی كاغذ، سوخت فسیلی و برای تولید الكتریسیته، پیل‌های الكتریكی، لامپ فلورسانس، ترموتر تب‌سنج، فشارسنج، مواد پركننده دندان و آئینه استفاده می‌شود.

جیوه همچنین در طبیعت توسط باكتری‌ها و قارچ‌ها به شل متیل جیوه ماده سمی تبدیل شده در بدن آبزیان، ماهی جذب شده و به زنجیره غذای انسان وارد می‌گردد. غذا و ماهی مهم‌ترین منابعی هستند كه با مصرف آن افراد در معرض مسمومیت بر حسب تركیب شیمیائی و میزان آن قرار می‌گیرند كه اثرات آن به صورت عوارض عصبی، كلیوی، گوارشی، قلبی – عروقی و  ژنتیكی و در بعضی از موارد منجر به مرگ می‌شود. جیوه یك نوع آلودگی جهانی است در طبیعت تجزیه نشده در بدن موجودات زنده ساخته و انباشته می‌شود.

جیوه یك كلمه یونانی است. یك عنصر شیمیائی با علامت Hg كه از كلمه لوتین هیرا جیوم به معنی نقره مایع كه در غلظت زیاد برای انسان سمی است. اولین مورد مسمومیت با جیوه از 50 سال قبل از میلاد مسیح ثبت شده است. تنها فلزی است كه در دماسنج‌های به طور مایع استفاده می‌شود.

جیوه به روش‌های مختلف، فرسایش صخره‌ها، آتش‌سوزی جنگل‌ها، احتراق سوخت فسیلی و زباله‌های شهری و بهداشتی وارد محیط‌زیست می‌شود پس از آزاد شدن در محیط به مدت یك سال در هوا می‌ماند. به وسیله باد و باران در سطح زمین پخش می‌شود. ته‌نشین رسوب‌ها در آب به‌وسیله مواد موجود در طبیعت و در زنجیره‌ی غذای انسان قرار می‌گیرد.

این ماده درخشان نقره‌ای قابل تغییر به بخار بی‌رنگ و بو سمی در دمای اطاق بوده كه در صورت تنفس كردن سریعا از طریق شش‌ها جذب می‌شود.

جیوه در طبیعت قابلیت تبدیل از شكلی به شكل دیگر را دار و زمانی كه در بدن آبزیان جذب می‌شو به صورت متیل جیوه كه خیلی سمی است تبدیل می‌شود و آن دسته از حیوانات مثل پنگوئن یا مرغ ماهیخوار و سمور در معرض خطر آلودگی هستند متیل جیوه در بدن ماهی‌های تن بزرگ، ماهی‌ خاردار و اره‌ماهی نسبت به سایر ماهی‌ها بیشتر است.

انباشت متیل جیوه در اكوسیستم طبیعی از نكات مهم و قابل توجه طبیعی است. افزایش متیل جیوه ممكن است موجب كاهش جمعیت حیات‌وحش شود. ممكن است سلامت انسان را در صورت مصرف غذای آلوده تحت‌تاثیر قرار دهد.

بیشترین تاثیر و شدیدترین مسمومیت در میناساتای ژاپن كه از آب آلوده و فاضلاب‌های صنعتی استفاده می‌كردند دیده شده كه منجر به مرگ بیش از صد نفر از ساكنین شد.

عوارض مسمومیت با جیوه بستگی به نوع تماس و طول مدت دارد. چنانچه جیوه یك دماسنج شكسته و بلعیده شود (كه اغلب در كودكان اتفاق می‌افتد) اندكی جذب بدن خواهد شد ولی چنانچه بخار جیوه حاصل از قطره جیوه را تنفس نمائیم به آسانی در بدن جذب شده، باعث اختلال تنفسی و در موارد شدید منجر به مرگ می‌شود.

«مرگ 3 نفر در یك خانواده در اثر مسمومیت شدید با جیوه در بیمارستان لقمان حكیم گزارش شده است.»

جیوه می‌تواند اختلالات تنفسی، گوارشی، كلیوی و عصبی ایجاد نماید و در صورت تماس پوستی ایجاد تاول و زخم بر روی لب و زنان می‌شود.

متیل جیوه از طریق روده جذب و در سیستم گردش خون در مغز جذب می‌شود. این ماده در زنان باردار از جفت عبور كرده، وارد جنین می‌شود. این ماده از طریق شیر مادر نیز دفع می‌شود.

خطرات جذب جیوه در كودكان

جذب جیوه در كودكان ممكن است باعث كاهش ضریب هوشی كودكان، تاخیر در تكلم، راه‌رفتن و تشنج گردد به‌خصوص در كودكانی كه اغلب سعی می‌كنند اشیاء آلوده را به طرف دهان خود ببرند.

امروزه پژوهشگران دریافته‌اند ارتباطی بین اوتیسم (بیماری عقب‌افتادگی ذهنی دوران كودكی) و واكسن MMR (سرخك، سرخجه، اوریون) وجود ندارد ولی بسیاری معتقدند ارتباطی بین اوتیسم و thimero sal كه یك ماده‌ی محافظت‌كننده واكسن‌ها كه حاوی جیوه است وجود دارد. در یك بررسی در دانمارك از سال 1970-1990 تمام كودكان كه واكسینه می‌شوند برای حفاظت واكسن از تیموروزال یا اتیل مركوری استفاده می‌كردند و كودكان تا سن 10 ماهگی با 250 میلی‌گرم تیموروزال و تا 15 ماهگی 450 میلی‌گرم تیموروزال تماس داشته‌اند، میزان شیوع اوتیسم در بالاترین میزان خود بود. از سال 1993 تمام واكسن‌های مورد استفاده در دانمارك عاری از تیموروزال حاوی جیوه بوده است.

جهت تعیین مقدار جیوه در بدن افراد می‌توان از خون، ادرار و مو جهت اندازه‌گیری استفاده نمود.

اكنون كشورها و سازمان‌های مسوول بهداشت و محیط‌زیست استانداردهایی جهت كاهش جیوه محیط‌ زیست ارائه داده‌اند از جمله این استانداردها، كاهش جیوه در محصولات تجاری و مصرفی و منع مصرف دستگاه‌های جیوه‌ای در بیمارستان‌ها می‌باشد. به همین جهت امروزه دماسنج و فشارسنج جیوه‌ای در آمریكا تولید نمی‌شود و در صورت فروش دماسنج جیوه‌ای و مصرف، هزار دلار جریمه خواهد داشت.

مواد جیوه‌ای مورد استفاده در دندانپزشكی خط بهداشتی ندارد ولی زنان باردار، كودكان و افرادی كه آلرژی نسبت به جیوه دارند از این مواد منع شده‌اند.

با وجود اینكه ماهی یك منبع عالی با پروتئین زیاد و وجود اسیدهای چرب غیراشباع امگا – 3 می‌باشد هنگام مصرف باید مزایا و خطرات آن نیز در نظر گرفته شود. لذا مركز بهداشت كانادا یك استاندارد برای مصرف جیوه ماهی در نظر گرفته است و این سطح باید PPM 5/0 در گرم باشد. (PPM؛ یك قسمت در میلیون) توصیه می‌شود افراد كهنسال، زنان باردار و كودكان مراقب مصرف این مواد باشند.