سوالات رايج در رابطه با مشكلات دوران شيردهی
با توجه به اهمیت شیردهی و مشكلات مادران عزیز در این دوران، بر آن شدیم تا در این شماره و شمارههای آتی به تعدادی از سوالات شما مادران عزیز در این زمینه پاسخگو باشیم:
1- آیا گریههای زیاد شیرخوار نشانه ناكافی بودن شیر مادر است؟
بسیاری از والدین گریههای فرزند خود را دلیل ناكافی بودن شیر مادر میدانند كه صحیح نیست. گریه میتواند به دلیل گرسنگی، تشنگی، خستگی، خیسی، كثیفی، نامناسب بودن دمای بدن شیرخوار، گرما و سرمای محیط و یا شلوغی اطرافیان باشد. بهتر است هنگام گریه شیرخوار، مادر او را بر روی پستان خود قرار دهد. بسیاری از شیرخواران صرفنظر از اینكه چگونه تغذیه میشوند ممكن است همه روزه مدت زمانی را گریه كنند كه بیشتر در عصر و شب اتفاق میافتد و میتواند به شرح زیر باشد:
طول مدت گریه روزانه (برحسب ساعت)
45/1
2
45/2
2
5/1
1
سن (به هفته)
2
4
6
8
10
12
یكی از علل گریههای مكرر و مداوم نوزاد كم آبی اوست. همچنین نوزادانی كه در 2 ساعت اول عمر از مادر جدا میشوند 10 بار بیشتر از آنهایی كه در تماس با مادر خود هستند گریه میكنند. به ازاء هر سه ساعت بغل كردن نوزاد در روز 45 درصد گریه او در یك ماهگی كمتر میشود، بنابراین یكی دیگر از علل گریه شیرخوار نیاز او به در بغل بودن است. در این موارد گریه شیرخوار، هیچ دلیل دیگری ندارد. اینگونه شیرخواران را باید بیشتر بغل كرد و از اینكه آنان عادت به بغل كردن پیدا مینمایند واهمهای نداشت، زیرا این فكر، یك باور نادرست است.
در مواردی كه گریه شیرخوار شدید است و به هیچ ترتیبی آرام نمیشود باید گریههای كولیكی را در نظر داشت و برای آرام كردن او از توصیههای زیر استفاده نمود:
- شیرخوار را به طور عمودی نگه داشته، به خود نزدیك نمایید.
- او را در آغوش گرفته و در اطراف اتاق قدم بزنید.
- بدن او را ماساژ دهید.
- با او با محبت و ملایمت صحبت كنید.
- از حمام آب گرم برای آرام كردن شیرخوار استفاده كنید.
- به شیرخوار برای گرفتن پستان مادر، تغییر وضعیت و... كمك كنید.
اگر بعد از بررسی تمام موارد، گریه شیرخوار تا 15 دقیقه دیگر ادامه یافت، او را در فضایی امن و محیطی آرام به مدت 5-3 دقیقه تنها بگذارید. نیاز به انجام كار بیشتری نیست. در این هنگام، به آرام كردن خود بپردازید، نفس عمیقی بكشید و خود را سرگرم كنید. برای اطمینان از وضعیت شیرخوار دوباره به او سربزنید و به خاطر داشته باشید كه:
- از نگاه داشتن شیرخوار در تخت مخصوص خود برای تنبیه خودداری كنید.
- كنجكاویهای شیرخوار را جدی گرفته و او را تشویق كنید، زیرا این امر نقش بسزایی در رشد فكری او خواهد داشت.
- به تمام علائم و صداهای شیرخوار پاسخ دهید و اجازه دهید او حركت دهان شما را ببیند.
- با شیرخوار، تماس جسمی داشته باشید.
- تا میتوانید اورا به اسم صدا كنید.
- هنگام صحبت كردن تماس چشمی را حفظ كنید.
2- از كجا بدانیم شیرخوار سیر شده و شیر مادرش كافی است؟
نگرانی از ناكافی بودن شیر مادر، علت اصلی مصرف شیر كمكی و شایعترین علت قطع تغذیه با شیر مادر میباشد. عدم كفایت شیر مادر گاهی اوقات واقعی است، ولی در بسیاری از موارد این امر واقعیت نداشته و ناشی از تصور مادر و اطرافیان میباشد.
عللی كه منجر به ایجاد این تصور (ناكافی بودن شیر مادر) میشوند عبارتند از:
1- بیدار شدن مكرر در طول شب
2- مكیدن دست
3- ظاهر رقیق شیر مادر
4- زود به زود شیر خوردن
5- كاهش مدت مكیدن پستان
6- كاهش تراوش شیر
7- كوچك و نرم شدن پستان
8- رگ نكردن پستانها
9- عدم امكان دوشیدن
10- گریه زیاد شیرخوار
اما موارد ناكافی بودن واقعی شیر مادر عبارتند از:
نوع اولیه: در نوع اولیه مادر از بدو امر شیر زیادی تولید نمیكند كه این نوع، فقط 5-2 درصد از كل موارد واقعی را به خود اختصاص میدهد و به دلایل زیر اتفاق میافتد.
مشكلات ساختاری پستان، جراحیهای پستان، اشعه درمانی در موارد ابتلا به سرطان، بیماریهای شدید مادر نظیر عفونتهای عمومی، بالا بودن فشارخون و سندرم شیهان. همچنین برخی از مادرانی كه سن آنها در حدود چهل سالگی یا بیشتر است به دلایل ناشناخته شیر كمتری تولید میكنند.
نوع ثانویه: این نوع ناكافی بودن شیر مادر به مراتب از نوع اولیه شایعتر است. در این نوع، ابتدا حجم شیر مادر زیاد است ولی در اثر مشكلات مربوط به مادر و یا فرزند حجم شیر به سرعت كاهش مییابد. اصولا تنظیم حجم شیر مادر بستگی مستقیم به دفعات تخلیه پستانها و كامل بودن این تخلیه دارد. یعنی هر قدر دفعات تخلیه در شبانه روز بیشتر و میزان آن كاملتر باشد، حجم شیر مادر بیشتر میشود.
در صورت تشخیص زودهنگام این مشكل، میتوان از طریق تحریك فوری و تخلیه مكرر پستانها، از نوع ثانویه ناكافی بودن شیر مادر پیشگیری نموده و یا آن را اصلاح كرد.
بهترین نشانه سیر شدن شیرخوار وزن گرفتن مطلوب است. معمولا نوزادان در روزهای اول زندگی مقداری وزن از دست میدهند كه باید در روز دهم و یا حداكثر پس از دو هفته، وزن تولد خود را به دست آورند و پس از آن هفتهای 200-100 گرم به وزنشان اضافه شود.
این اضافه شدن وزن تا پایان 6 ماهگی ادامه داشته و از آن پس آهنگ وزن گرفتن كندتر میشود. دفع ادرار و مدفوع نیز نشانه دیگری برای دریافت شیر كافی میباشد.
نوزاد از روز چهارم زندگی به بعد باید 10-8 پوشك خیس و چندین بار دفع مدفوع داشته باشد. گاهی اوقات ممكن است با هر وعده شیرخوردن و گاهی نیز هر سه یا چهار روز یك بار دفع مدفوع داشته باشد، ولی مدفوع نباید آبكی و یا سفت و خشك باشد. از نشانههای دیگر كفایت شیر مادر، آرامش خاطر و خواب شیرخوار است.