زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

مامان! من خودمو خیس کردم!

تقریباً 95 درصد کودکان تا سن 5 سالگی، ادرار خود را در طول روز می‌توانند کنترل کنند و 85-80 درصد کودکان 5 ساله شب‌ها نیز کنترل ادرار کردن را دارند. شب‌‌ادراری (انورزیس) به ادرار کردن غیر ارادی در شب پس از سن 5سالگی گفته می‌‌‌شود. اغلب کودکان مبتلا به شب‌ادراری، تا  سن 5 سالگی هیچوقت کنترل عصبی ادرار شبانه را به دست نیاورده‌اند (شب‌‌ادراری اولیه) اما 25-10درصد این کودکان، حداقل برای چند ماه در طی شب خشک بوده‌‌اند و سپس دچار شب‌‌ادراری شده‌‌اند (شب‌‌ادراری ثانویه). ضمناً 25 درصد کودکان مبتلا به شب‌ادراری در طول روز هم خود را خیس می‌‌‌کنند که برای این گروه حتماً باید بررسی‌های تکمیلی انجام شود زیرا احتمال وجود ناهنجاری‌های مجاری ادراری در این کودکان بیش از آنهایی ا‌ست که فقط شب‌ها خود را خیس می‌‌‌کنند. از هر 10 کودک مبتلا به شب‌‌ادراری، 6 نفرشان پسر هستند و نیمی از آنها در خانواده نیز سابقه شب‌‌ادراری دارند. اگر یکی از والدین در کودکی شب‌‌ادراری داشته است احتمال ابتلای کودک آنها به شب‌‌ادراری 43 درصد است و اگر پدر و مادر هر دو در کودکی شب‌‌ادراری داشته‌اند، کودکشان به احتمال 77 درصدشب‌‌ادراری خواهد داشت. شب‌‌ادراری مشکل شایعی در کودکان است. از هر 5 کودک 5 ساله، یکی شب‌ها خود را خیس می‌‌‌کند. البته نکته امیدوار کننده برای والدین این کودکان این است که پس از سن 5 سالگی هر سال 15درصد از کودکان مبتلا به شب‌‌ادراری، خودبخود مشکل‌شان رفع می‌‌‌شود.

علل شب‌‌ادراری کودکان

 عوامل ارثی

 خواب عمیق

 اختلالات خواب

 مثانه بیش فعال

 یبوست

 عوامل ارولوژیک مثل عفونت ادراری یا انسداد در مسیر ادرار کردن که بررسی از نظر این علل بسیار ضروری است.

 عوامل روانی: بسیاری از والدین، ذکر می‌‌‌کنند که کودک‌شان شب‌‌ادراری نداشته و مثلاً به دنبال دعوای والدین یا تولد فرزند جدید دچار شب‌‌ادراری شده است.

 بزرگی لوزه سوم که با خروپف کردن و تنفس با دهان باز خود را نشان می‌‌‌دهد.

دیر رسیدن مکانیسم‌های مغزی کنترل ارادی ادرار که در بسیاری از کودکان به عنوان علت شب‌‌ادراری مطرح هستند

 دیابت شیرین و بیمزه و نارسایی مزمن کلیه

 مشکلات عصبی – نخاعی

درما‌ن‌های غیر دارویی

تنبیه ممنوع، شب‌‌ادراری اغلب خودبخود خوب می‌‌‌شود:

 بهترین درمان شب‌‌ادراری این است که برای والدین و کودک توضیح دهیم که این حالت خودبخود خوب می‌‌‌شود. تنبیه نه تنها باعث بهبودی نمی‌‌شود بلکه شب‌‌ادراری را تشدید می‌‌‌کند.

پس از ساعت 7-6 عصر، مصرف مایعات (آب و نوشیدنی‌ها) توسط کودک باید به حدود 60 سی‌سی محدود شود و همچنین کودک باید از مصرف شیرینی‌جات، قند و کافئین (قهوه و شکلات) از ساعت 4 عصر به بعد خودداری کند.

 کودک باید حتماً قبل از خوابیدن ادرار کند.

 اگر کودک خروپف می‌‌‌کند و لوزه سوم او بزرگ است باید لوزه سوم برداشته شود.

 یادداشت ستاره ها: یک کاغذ بردارید و در آن به ازای هر شبی که کودک خودش را خیس نمی‌‌کند یک ستاره به عنوان جایزه بکشید و وقتی تعداد ستاره‌ها به 5یا 10 رسید برای کودک جایزه ای بخرید و به تدریج تعداد ستاره‌هایی را که  کودک باید برای دریافت جایزه به دست بیاورد را بیشتر کنید.

 کودک را چند ساعت پس ازخوابیدن، برای ادرار کردن از خواب بیدار کنید.

 برخی معتقدند بهتر است به کودک یاد بدهیم در طول روز ادرارش را برای مدت طولانی‌تری نگه دارد.

 هشدار دهنده صوتی شب‌‌ادراری (انوآلارم): این دستگاه که در داروخانه‌‌ها موجود است یک حسگر (سنسور) دارد که به لباس زیر کودک وصل می‌‌‌شود و به محض تماس با رطوبت (یعنی همان ادرار کردن کودک) صدایی از آن بلند می‌‌‌شود که می‌‌‌تواند کودک را برای ادرار کردن کامل از خواب بیدار کند. البته هر چند این روش در درمان شب‌‌ادراری نسبتاً موقتی است اما احتمال عود پس از قطع استفاده از آن زیاد است و نکته مهم تر آن که بسیاری از اوقات این دستگاه سایر افراد خانواده را بیدار می‌‌‌کند اما کودک همچنان در خواب ناز می‌‌‌ماند و گل‌های تشک خود را آبیاری می‌‌‌کند!

 خود هیپنوتیزم نوعی درمان روانشناسی است که به درمان شب‌‌ادراری کمک می‌‌‌کند.

اگر صبح دیدید لباس زیر کودک خیس است، برای زمانی کوتاه (2-1 ساعت) او را به همان حال بگذارید بماند تا عاقبت شب‌‌ادراری متوجه خود او شود! به عبارت دیگر احساس ناخوشایند خیسی لباس در کودک انگیزه کنترل ادرار شبانه را بیشتر می‌‌‌کند. همچنین کودک را در جمع و جور کردن پس لرزه‌های دسته گلی که به آب داده! دخیل کنید (مجبورش کنید حداقل یک تکه از لباس خیس شده را خودش بشوید و...)

بررسی‌های تشخیصی

آیا کودک به خصوص شب‌ها آب و مایعات (نوشابه، آب میوه و ...) زیاد می‌‌‌خورد؟

آیا کودک شب‌ها خروپف می‌‌‌کند؟

آیا در خانواده، فرد دیگری هم شب‌‌ادراری داشته است؟

محیط روانی خانه چطور است؟

آیا شروع شب‌‌ادراری کودک با استرس خاصی همراه نبوده است؟

کودک علایمی از مشکلات جدی نظیر دیابت شیرین (لاغری ناگهانی، زیاد غذا خوردن، زیاد آب نوشیدن و زیاد ادرار کردن)، دیابت بی‌مزه (زیاد آب نوشیدن و زیاد ادرار کردن)، نارسایی مزمن کلیه، مشکلات عصبی و نخاعی، ندارد؟

پزشک معمولاً پس از معاینه کامل کودک، یک آزمایش ادرار ناشتا، کشت ادرار و سونوگرافی کلیه درخواست می‌‌‌کند و براساس آن برای درمان کودک تصمیم می‌‌‌گیرد. البته ممکن است بسته به نتایج معاینه، بررسی‌های دیگری درخواست شود (نوار مثانه، MRI نخاع، مشورت با متخصص گوش و حلق و بینی، آزمایش قند خون و...)

درمان دارویی

به عنوان خط اول درمان نبوده و درمان قطعی محسوب نمی‌‌شود. مراعات درمان‌های غیر دارویی، احتمال عود و عوارض کمتری  را به دنبال دارند.

دسموپرسین استات: این دارو، مقدار ادرار تولید شده در شب را کم می‌‌‌کند. امروزه این دارو به شکل قرص در دسترس بوده، فرم اسپری بینی آن که قبلاً استفاده می‌‌‌شد توصیه نمی‌‌شود. نکته مهم این که کودکی که این قرص را مصرف می‌‌‌کند باید در طول شب، مایعات کمتری مصرف کند تا دچار مسمومیت با آب نشود. ضمناً در بیماران مبتلا به بیماری‌های عمومی بدن، اسهال، استفراغ یا پرنوشی نباید از آن استفاده کرد. مدت مصرف دارو 6-3 ماه است.

اکسی بوتینین و تولترودین: این دو دارو در شب‌‌ادراری مقاوم به درمان یا مثانه عصبی، قبل از رفتن کودک به بستر تجویز می‌‌‌شوند. عارضه جانبی مهم این داروها یبوست است.

ایمی پرامین: در اصل داروی ضد افسردگی است اما در 60-30 درصد موارد شب‌‌ادراری را درمان می‌‌‌کند.

نکته: گاهی در موارد شکست درمان از ترکیب دو دارو برای درمان استفاده می‌‌‌شود.

نكته مهم: تجویز دارو فقط می‌بایست توسط پزشك متخصص صورت گیرد و از خود درمانی پرهیز شود.

نکته آخر: هیچوقت کودک را به خاطر شب‌‌ادراری تنبیه یا سرزنش نکنید زیرا این اقدام شما می‌‌‌تواند در تکامل روانی او تاثیر منفی داشته باشد و ضمناً کمکی به درمان نمی‌‌کند.